13
likasının vətəndaşlarına layiqli həyat səviyyəsinin təmin edil-
məsi dövlətin ali məqsədi kimi müəyyən olunmuş,
4
Azərbaycan
Respublikası hüquqi dövlət quruculuğunu özü üçün inkişaf yolu
seçdiyi öz əksini tapmışdır.
Dövlətin ali məqsədinə nail olunmasında, müvafiq hüquqi
mexanizmlərin yaradılmasında, o cümlədən mükəmməl qanun-
vericilik bazasının formalaşdırılmasında Azərbaycan Respub-
likası Prezidentinin 1998-ci il fevralın 22-də imzaladığı "İnsan
və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının təmin edilməsi
sahəsində tədbirlər haqqında" Fərmanı xüsusi əhəmiyyətə malik
oldu. Ulu öndərimiz tərəfindən təsdiq edilmiş "İnsan hüquqla-
rının müdafiəsinə dair Dövlət Proqramı" bu sahədə ilk funda-
mental sənəd olub, məhkəmə-hüquq sahəsində institusional isla-
hatların aparılmasına, yeni məhkəmə-hüquq sisteminin yaradıl-
masına, həmçinin, hüquq mühafizə fəaliyyətinin təkmilləşdiril-
məsinə də təkan verdi.
Tədricən hüquqi dövlət quruculuğu yönündə aparılan isla-
hatlar prosesində inzibati orqanların vahid icraat qaydalarına
əsasən fəaliyyət göstərməsinə, vətəndaşların hüquqlarının və
maraqlarının inzibati orqanların qanunsuz aktlarından və
hərəkətindən (hərəkətsizliyindən) qorunmasına zərurət yarandı.
Azərbaycan Respublikasının İnsan hüquqları
üzrə müvəkkilinin
(Ombudsmanın) də ilk illik məruzəsində göstərilmişdi ki, vətən-
daşların dövlətin idarə olunmasında iştirak etmək hüququndan
daha dolğun istifadə etməsi üçün inzibati prosedurların, vətən-
daşların müraciətlərinə baxılması qaydalarının dəqiqləşdirilmə-
4
Azяrbaycan Respublikasыnыn Konstitusiyasы. Bakы: Ганун, 2013, с.11
14
sinə və təkmilləşdirilməsinə, vətəndaşların və onların birliklə-
rinin dövlət və yerli özünüidarə orqanlarından məlumatların əldə
edilməsinin asanlaşdırılmasını tənzimləyən bir sıra qanunların
qəbul edilməsinə və qüvvədə olan qanunlara əlavə və dəyişiklik-
lər olunmasına
ehtiyac duyulur
5
.
Beləliklə, inzibati orqanların hamısı üçün vahid icraat
qaydalarının, onların fəaliyyətinin vahid şəkildə tənzimlənməsi
meyarlarının müəyyənləşdirilməsi vətəndaşların dövlətə etima-
dının formalaşmasına təsir edən mühüm amil kimi nəzərə alındı.
Keçirilən islahatlar hakimiyyətlə vətəndaş, dövlətlə cəmiyyət,
inzibati orqanla vətəndaş arasındakı münasibətlərin qurulmasına
dair müasir təsəvvürlərə əsaslandı. Dövlət quruculuğunun in-
kişaf tempi müvafiq olaraq “vətəndaş-dövlət” münasibətlərinə
yeni yanaşmaya, dövlətlə vətəndaş arasındakı münasibətlərin
“vətəndaş - hüquqi dövlət” prizmasında həll olunmasına zərurəti
də ortaya qoydu. Hüquqi dövlət quruculuğu yolunda uğurla ad-
dımlayan Azərbaycan Respublikasında bu problemə müasir
yanaşma tərzi nümayiş etdirilərək silsilə hüquqi tədbirlər həyata
keçirildi. Qanunvericilikdə köklü dəyişikliklər edildi, məhkəmə
sisteminin strukturu, fəaliyyət üslubu dəyişdirildi, məhkəmə-
lərin qərarlarının qanuniliyi üzərində prokuror nəzarəti aradan
qaldırıldı. İnsan hüquqlarının və azadlıqlarının təmin olunması
və müdafiəsi sahəsində həyata keçirilən islahatlar, o cümlədən
yeni qanunvericilik aktlarının qəbul edilməsi, qüvvədə olan
qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi, üçpilləli məhkəmə siste-
minin, yeni məhkəmələrin yaradılması ilə hüquq infrastruk-
5
Azərbaycan Respublikasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkilinin (Ombudsmanın)
ilk illik məruzəsi (qısa icmal). Bakı, 2003