15
turunun genişləndirilməsi, inzibati orqanların vahid icraat qay-
dalarının, inzibati orqanların fəaliyyəti üzərində məhkəmə
nəzarətinin müəyyən olunması, hüquqların müdafiə mexaniz-
minin, milli qanunvericiliyin Avropa hüquq məkanında fəa-
liyyət göstərən beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması isla-
hatların strateji istiqamətləri sırasında mühüm yer tutdu.
Dövlətlə vətəndaş cəmiyyəti arasında qarşılıqlı əlaqənin
inkişaf etdirilməsi, inzibati orqanların vətəndaş məmnunluğuna
yönəmlik, yüksək məsuliyyətlə və peşəkarlıqla səciyyələnən
fəaliyyət üslubunun formalaşdırılması üçün ardıcıl tədbirlər
həyata keçirildi. İnzibati orqanların fəaliyyətində süründürmə-
çiliyə və bürokratik yanaşmalara, subyektivliyə, köhnəlmiş
idarəçilik üsullarına, özbaşınalığa, korrupsiya və rüşvətxorluq
hallarına qarşı mübarizə dövlət siyasətinin strateji hədəflərinə
çevrildi. İnzibati icraatın sadələşdirilməsi, vətəndaş müraciət-
lərinin vaxtında və lazımi qaydada cavablandırılması, inzibati
orqanların öz səlahiyyətlərindən sui-istifadə etməsinin qarşı-
sının alınması, vətəndaşların hüquq və mənafelərinin əsassız
müdaxilələrdən qorunması üçün real təminat mexanizminin for-
malaşdırılması məqsədilə inzibati qanunvericilikdə ciddi
islahatlar həyata keçirildi. Hüquq infrastrukturunun inkişafi ilə
əlaqədar yeni məhkəmələrin yaradılması, məhkəmə sisteminin
beynəlxalq standartlara uyğun qurulması, vətəndaşların
məhkəmə orqanlarına müraciət imkanının genişləndirilməsi,
hüquq və azadlıqların səmərəli müdafiə mexanizminin
yaradılması kimi vəzifələr ön plana çıxdı.
Tədricən ölkədə səmərəli idarəçiliyin, vətəndaşların hüquq
və azadlıqlarının, qanunla qorunan maraqlarının real təminat
mexanizmi, inzibati orqanların fəaliyyətində qanunçuluğu təmin
edən, onların qərarlarına və hərəkətlərinə (hərəkətsizliyinə)
16
nəzarət edən, vətəndaşlara inzibati aktlara təsir göstərmək
imkanını təmin edən yeni mexanizmlər formalaşdırıldı. İnsan
hüquq və əsas azadlıqlarının qorunmasına təminat kimi demok-
ratik idarəetmə və vətəndaş cəmiyyətinin bərqərar edilməsinə
nail olmaq alternativsiz yol kimi seçildi. Avropa İnsan hüquqları
Konvensiyası və 50-yə yaxın digər konvensiya milli qanunve-
ricilik sisteminin tərkib elementlərinə çevrildi. Xüsusilə vur-
ğulamaq lazımdır ki, "Azərbaycan Respublikasında insan hüquq
və azadlıqlarının həyata keçirilməsinin tənzimlənməsi haq-
qında" AR-nın 24 dekabr 2002-ci il tarixli Konstitusiya Qanu-
nunun qəbulu 1950-ci il Avropa Konvensiyasının implemen-
tasiyası istiqamətində mühüm addımlardan biri oldu.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 28 dekabr 2006-cı
ildə imzaladığı "Azərbaycan Respublikasında insan hüquqla-
rının müdafiəsi üzrə Milli Fəaliyyət Planı" insan hüquqlarının
təmin edilməsi prosesinin keyfiyyətcə yeni müstəviyə keçmə-
sinə, dövlətlə vətəndaş cəmiyyəti arasında tərəfdaşlıq münasi-
bətlərinin yaradılmasına xidmət edən mühüm tədbirlərdən biri
olub, hüquq və azadlıqların təmini üçün görülən ardıcıl
tədbirlərin genişləndirilməsində, hüquq-müdafiə və nəzarət
mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsində yeni mərhələnin başlan-
ğıcı kimi çıxış etdi. Həssas və daim konseptual yanaşmaların
müəyyən olunmasını tələb edən hüquq və azadlıqların, qanuni
maraqların qorunması sahəsində tənzimləyici milli mexanizm-
lərin daha da təkmilləşdirilməsi inzibati orqanların fəaliyyəti
sahəsində ardıcıl tədbirlərin həyata keçirilməsi zərurətini də üzə
çıxartdı. Beləliklə, demokratik, hüquqi dövlətin qanunun aliliyi,
insan hüquqları və sosial ədalət kimi fundamental əsaslarının
möhkəmləndirilməsinə yönələn dövlət siyasətinin tərkib hissəsi
kimi hüquq siyasəti inzibati orqanların fəaliyyətinə real və
17
səmərəli nəzarət mexanizminin formalaşdırılmasına istiqamət-
ləndi.
Ölkədə həyata keçirilən ardıcıl islahatlar nəticəsində
inzibati hüququn strukturu xeyli dəyişikliklərə məruz qaldı,
vətəndaş nəzarəti, inzibati ədliyyə, inzibati məhkəmə icraatı
kimi institutlar xüsusi aktuallıq kəsb etdi. Aparılan islahatlar
nəticəsində dövlət daha çox sosial ziddiyyətləri aradan qaldıran
orqanizmə çevrildi və onun fəaliyyətində hakimiyyət bölgüsü,
qanunun aliliyi, məhkəmənin yüksək rolu və s. kimi demokratik
prinsip və dəyərlər ön plana çıxmağa başladı. Dövlət orqan-
larının fəaliyyətində səmərəni, onların məsuliyyətini artırmaq
üçün qanunvericiliyə köklü dəyişikliklər edildi, institusional
islahatlar aparıldı, dövlət orqanlarının fəaliyyətində paralelliyi
və təkrarçılığı aradan qaldırmaq məqsədilə onların funksiyaları
dəqiqləşdirildi, ixtisarlar aparıldı, bir sıra yeni qurumlar yara-
dıldı. Demokratik institutların inkişafının təmini üçün onlarla
əməkdaşlıq strategiyası prioritet istiqamətə çevrildi. Onlara
dövlət orqanlarının fəaliyyətinə, inzibati aktlara dair məlumat-
lara çıxış üçün imkan yaradıldı. Ölkədə demokratik, hüquqi
dövlət quruculuğu və səmərəli idarəetmə sisteminin forma-
laşdırılması istiqamətində aparılan ardıcıl və məqsədyönlü
tədbirlər nəticəsində bu gün inzibati məhkəmə icraatı inzibati
hüququn aktual institutlarından birinə çevrilmişdir.
Ənənəvi inzibati hüquq vətəndaşın dövlət qarşısındakı vəzi-
fələrini müəyyənləşdirərək onu sadəcə bir obyekt kimi nəzərdə
tuturdusa, müasir inzibati hüquq əksinə olaraq, ilk növbədə
dövlətin vətəndaşa münasibətdə vəzifələrini nəzərdə tutur.
Ənənəvi inzibati hüquq repressiv xarakterə malik olduğu halda,
milli inzibati hüquqa preventivlik xasdir. Müasir inzibati hüquq
ədəbiyyatlarında göstərilir ki, hüquqi dövlətlə inzibati hüquq o
Dostları ilə paylaş: |