Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
24 administrasiya ilə fərdlər arasında yaranan mübahisələrin məhkəmə prosesi formasında baxılıb həll olunması kimi müəyyən edirlər 20 . İnzibati ədliyyəni adətən publik hakimiyyət orqanlarının iştirakı ilə yaranan hüquqi mübahisələrə baxmaq səlahiyyətinə malik olan xüsusi inzibati məhkəmələrin və kvazıməhkəmə orqanlarının fəaliyyəti ilə də əlaqələndirirlər 21 . Böyük Britaniya, Almaniya və Fransa və bir sara digər döv- lətlərin hüquq sistemləri üçün səciyyəvi olan belə yanaşma 22 Azərbaycanın da hüquq ədəbiyyatında müdafiə olunur. Belə ki, İ.M.Cəfərov inzibati ədliyyə ilə inzibati məhkəmə icraatını eyniləşdirərək yazır ki, inzibati ədliyyə - dövlət orqanları ilə vətəndaşlar arasında inzibati idarəçilik sahəsində yaranan mübahisələrə məhkəmələr tərəfindən baxılmasının və həll edilməsinin prosessual qaydasıdır 23 . Müasir rus hüquq ədəbiyyatında da inzibati məhkəmə icraatının (inzibati ədliyyənin) anlayışına münasibətdə müxtəlif fikirlər mövcuddur. Belə ki, sovet və müasir rus hüquqşünas alimi D.N.Baxrax inzibati ədliyyəyə həm geniş, həm də dar mənada yanaşmağı təklif edir. Onun fikrincə, geniş mənada inzibati ədliyyə idarəetmə orqanlarının və onların vəzifəli şəxslərinin hərəkətlərinin qanuniliyi barədə vətəndaşların müraciətləri əsasında həyata keçirilən ədalət mühakiməsidir. Müəllifin 20 Фиалковская И.Д. Перспективы развития административной юстиции в России // Проблемы модернизации российского общества: социальные, правовые, экономические, экологические аспекты. Н.Новгород, 2006, с. 360; Чечет Д.М. Административная юстиция (теоретические проблемы). Л., 1973. с. 31; Бахрах Д.Н. Административное судопроизводство и административная юстиция // Современное право, 2005, № 5 (Справочная правовая система «Консультант плюс»); Николаева Л.А., Соловьева А.К. Административная юстиция и административное судопроизводство. СПб., 2005, с. 36-37 21 Словарь административного права / Под ред. И.Л.Бачило, Н.Г.Салищевой, Н.Ю.Хама- невой. М., 1999, с. 11 22 Административное право зарубежных стран: Учебник.М.: Спарк, 2003, с.190 23 Cəfərov İ.M. İnzibati icraat (elmi-nəzəri şərh). Bakı: Azərbaycan Hüquqşünasları Konfede- rasiyası, 2011, s. 13 25 fikrincə, dar mənada yanaşdıqda isə vətəndaşların idarəetmə orqanlarının və vəzifəli şəxslərin aktlarından verilən şika- yətlərinə məhkəmədə baxılmasını inzibati ədliyyə hesab etmək olar. Müəllif şikayətin özünün də 2 növünü fərləndirir: ümumi və xüsusi şikayət 24 . Y.A.Tixomirovun fikrincə, inzibati ədliyyə inzibati pro- sesin tərkib hissəsidir. Y.N.Starilov hesab edir ki, “inzibati ədliyyə” terminini “inzibati məhkəmə icraatı” anlayışı ilə əvəz etmək məqsədəuyğundur. Müəllif bunu, onun hərfi mənasına da uyğun hesab edərək yazır ki, “administratio” latın dilində “idarəetmə, “rəhbərlik”, “justitia” isə “ədalət”, “ədalət müha- kiməsi”, “məhkəmə aidiyyəti” kimi tərcümə olunur 25 . N.Q.Salişeva inzibati məhkəmə icraatını onun nəzarət potensialı baxımından müəyyənləşdirir. Onun fikrincə, inzibati ədliyyə inzibati orqanların və onların vəzifəli şəxslərinin və- təndaşlara münasibətdə etdiyi hərəkətlərin üzərində xarici nəzarət sistemidir. 26 Bu anlayış nisbətən geniş olub, vətən- daşların hüquq və azadlıqlarının sistemində inzibati məhkəmə icraatının məqsədli təyinatını əks etdirir. N.Y.Xamanyova isə inzibati ədliyyəni idarəetmə sahəsində nəzarəti həyata keçirən xüsusi orqanların sistemi kimi qiymətləndirərək ümumi məhkəmə icraatından təcrid olunan inzibati məhkəmələrin 24 Бахрах Д.Н. Административное право: Учебник. Часть общая. М.: БЕК, 1993. с. 5, 43-50, 52; Бахрах Д.Н. Общая и специальная жалобы // Правоведение, 1987, № 6, с. 35-43 25 Тихомиров Ю.А. Курс административного прва и процесса. М., 1998, с.790; Российское государство и правовая система. Воронеж, 1999, с. 635; Старилов Ю.Н. Административная юстиция. Воронеж, 1998, с. 99 26 Салищева Н.Г. О некоторых способах защиты и охраны прав, свобод и законных интересов граждан в сфере деятельности исполнительной власти в Российской Федерации // Конституция Российской Федерации и совершен- ствование механизмов защиты прав человека. М., 1994, с. 78 26 yaradılmasını zəruri hesab edir. 27 Qeyd edək ki, hələ XIX əsrdə alman alimi O. F. Sarvey inzibati məhkəmə icraatını inzibati hüququn müqəddiməsi kimi qiymətləndirdi 28 . Gürcü alimi L.V.Çanturiya inzibati məhkəmə icraatının xüsusiyyətlərinə aşağıdakıları aid edir: 1) cavabdeh qismində inzibati orqanın çıxış etməsi; 2) inkvizisiya xarakteri daşıması, yəni, məhkəmənin öz təşəbbüsü ilə əlavə informasiyanın və ya sübutların təqdim edil- məsi barədə qərar qəbul etmək və ya öz təşəbbüsü ilə faktiki halları və sübutları toplamaq səlahiyyətinə malik olması; 3) barəsində şikayət olunan inzibati aktın icrasının dayan- dırılması; 4) başlanması üçün ilk öncə müvafiq yuxarı inzibati orqana müraciət olunaraq mənfi cavabın alınması; 5) qiyabi qətnamə institutuna yol verilməməsi və s. 29 Azərbaycanın hüquq ədəbiyyatında inzibati məhkəmə icra- atına əsasən oxşar mövqedən yanaşılır. İ.M.Cəfərov inzibati məhkəmə icraatını inzibati mübahisələrə dair işlərə baxılması qaydalarını nizama salan inzibati prosessual hüquq normalarının məcmusu kimi qiymətləndirir. 30 N.Ş.Hüseynova yazır ki, inzibati məhkəmə icraatı məhz vəzifəli şəxslərin fəaliyyətinin 27 Хаманева Н.Ю. Защита прав граждан в сфере исполнительной власти. М.: Институт государства и права РАН, 1997, с. 132; Панова И.В. Юридический процесс. Саратов: Светопись, 1998, с. 50-51 28 Sarwey О. Von. Das o'ffentliche Recht und die Verwaltungsrechtspflege. Tubingen, 1880, p. 407 29 Чантурия Л.В. Административное правосудие в Грузи. supcourt.kz/ex- port/..Chanturya.doc s. 37-39 30 Cəfərov İ.M. İnzibati icraat (elmi-nəzəri şərh). Bakı: Azərbaycan Hüquqşünasları Konfederasiyası, 2011, s.18 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|