Bazar seraitinde aqrar sektorun huquqi tenzimlenmesi meseleleri
Yüklə 7,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
127 Ə lavə № 6: Sosialist aqrar təsərrüfatının çatışmazlıqları Ə sas atributları Neqtiv nəticələri stehsal məqsədlərinin mərkəzi qaydada təyin edilməsi stehlakçı oriyentasiyası və bazar siqnallarının nəzərə alınmaması Yumuşaq büdcə məhdudiyyətləri Mənfəətə yönəlmənin zəifliyi, borcların silinməsi və subsidiyalara bel bağlamaq stehsalın kollektiv təşkili Sərbəst hərəkət etmə, mənəvi məsuliyyət, şə xsi maraqların zəifliyi: mükafatlanmanın şəxsi uğurlardan asılı olmaması Təsərrüfatların iri miqyaslı olması Xərclərə nəzarətin zəifliyi, gizlilik, şəffaflığın olmaması Təsərrüfat üzvlərinə həyat boyu məşğulluq təminatının verilməsi ş çi qüvvəsi sayının tənzimlənməsinin qeyri-mümkün olması və bununla bağlı xərclərə nəzarət edilməməsi Torpaq və digər istehsal vasitələri üzərində effektiv fərdi mülkiyyət hüququnun yoxluğu Torpaq və digər istehsal vasitələri üzərində mülkiyyət hüquqlarının ötürülməsinin qeyri-mümkünlüyü və mülkiyyət hüququnda birləşmiş stimullaşmanın yoxluğu; işçi öz əməyinin meyvələrinə sahib ola bilmir Ə lavə № 7 : Sosialist və bazar aqrar iqtisadiyyatlarının bəzi göstəriciləri (1980-cı illər üzrə) 62 Göstəricilər SSR Transqafqaz Azərbaycan ABŞ AB Kənd əhalisi 44,4% 42,1% 46,5% 25,1% 25,9% Məşğulluqda aqrar sektorun payı 27,4% 27,3% 33,0% 3,2% 8,4% ÜDM-də aqrar sektorun payı 23,8% 18,0% 12,5% 2,0% 3,5% Ə kinə yararlı ərazilər 43,8% 32,4% 36,6% 43,5% 52,6% Adambaşına düşən ÜMM 2266$ 1727$ 1292$ - - 1 ha torpağa düşən məhsul istehsalı 237$ - - 433$ 803$ Hər təsərrüfata düşən əkilən ərazi 4,133ha 656ha 905ha 97ha 7ha Hər təsərrüfata düşən işçi sayı 498 407 453 1,4 1,1 Hər təsərrüfata düşən traktor sayı 54 22 27 2,5 0,8 Hər təsərrüfata düşən traktor və kombayn sayı 68 25 30 3,7 - Hər 1000 ha əraziyə düşən işçi sayı 346,1 652,3 500 14 144 Hər 1000 ha əraziyə düşən traktor 29 36 29,8 26 104 Hər 100 işçiyə düşən traktor sayı 10 6 5,96 182 72 Ə lavə № 8: Aqrar sektorda aparılan islahatların hədəfləri stiqamətlər slahatdan əvvəl slahatdan sonra stehsal stehsalın məqsədi mərkəzi qaydada təyin edilir stehsal qərarları azad şə kildə təsərrüfatlar tərəfindən verilir Qiymətlər Mərkəzləşdirilmiş qaydada təyin edilir Liberallaşdırılmışdır Maliyyə Daim dövlət yardımları var və borclar tez-tez silinir Sərt büdcə məhdudiyyəti hakimdir stehsal faktorları, satış, emal Dövlət müəssisələrinin inhisarındadır a) Özəlləşdirilmişdir b) nhisarsızlaşdırılmışdır Resurslar üzərində mülkiyyət forması Dövlət, kollektiv Özəlləşdirilmişdir Təsərrüfatların strukturu a) ri miqyaslı b) Kollektiv təşkilatlanma a) Kiçik miqyaslı b) Fərdiləşdirilmiş 62 Tablo “Land Policies and Evolving Farm Structures in Transition Countries” ( Zvi Lerman, Csaba Csaki, and Gershon Feder, World Bank, January, 2002) adlı çalışmanın əsasında hazırlanmışdır; 128 Ə lavə № 9: 2004-cü il 1 yanvar tarixinə torpaq islahatının gedişi 63 № Göstəricilər Miqdarı və ölçü vahidi %-lə ifadəsi 1 Respublikanın ümumi ərazisi: a) Dövlət mülkiyyətində saxlanılır: b) Bələdiyyə mülkiyyətinə verilib: c) Özəlləşdiriləcək torpaqlar: 8600 min ha 3800 min ha 2700 min ha 2100 min ha 100 44,2 31,4 24,4 2 Özəlləşdiriləcək torpaqlardan: a) Mövcud həyətyanı sahə + zəbt etmək yolu ilə həyətyanı kimi istifadə edilən torpaqlar: b) Kənd təsərrüfatı və digər dövlət əhəmiyyətli müəssisələrin istifadəsində saxlanacaq olanlar: c) şğal altında olan sahə: 165514+57800 = 223314 ha 112400 ha 300000 ha 100 10,6 5,3 14,3 3 Özəlləşdirilməsi nəzərdə tutulan torpaqlardan xüsusi mülkiyyətə veriləcək: 1464,3 min ha 69,8 4 Xüsusi mülkiyyətə verilməsi nəzərdə tutulan torpaqlardan “Torpaq islahatı haqqında” qanunun 11-ci maddəsinə uyğun olaraq 5%-ə qədəri bələdiyyənin ehtiyat fondunda saxlanılacaq: 72709 ha 5,0 5 Xüsusi mülkiyyətə veriləcək faktiki torpaq sahəsi: 1391,6 min ha 95,0 6 Hal-hazırda xüsusi mülkiyyətə verilib: 1349,8 min ha 97,0 7 Xüsusi mülkiyyətə torpaq payı alacaq ailələr: 869,8 min 100 8 Xüsusi mülkiyyətə torpaq payı almış ailələr: 838,2 min 96,4 9 Xüsusi mülkiyyətə torpaq payı alacaq əhali sayı: 3426239 100 10 Xüsusi mülkiyyətə torpaq payı almış əhali sayı: 3302894 96,4 Ə lavə № 10: 2004-cü il 1 yanvar tarixinə sovxoz və kolxozların əmlakının bölüşdürülməsi vəziyyəti 64 № Göstəricilər Miqdarı və ölçü vahidi %-lə ifadəsi 1 Cəmi təsərrüfatların sayı: a) Dövlət mülkiyyətində saxlanılanlar: b) Onlardan islahat aparılanlar: 1970 41 ədəd 1929 ədəd 100 2,1 97,9 2 Ə mlak payı alacaq vətəndaşların sayı: Onlardan əmlakı tam alanlar: 833592 nəfər 785970 nəfər 100 94,3 3 slahat aparılan təsərrüfatlara məxsus əmlakın ümumi dəyəri: a) Dövlət mülkiyyətində saxlanılanlar: b) Bələdiyyə mülkiyyətinə verilənlər: c) Xüsusi mülkiyyətə verilməsi nəzərdə tutulan: 2662544 mln.manat 182931 mln.manat 609579 mln.manat 1870034 mln.manat 100 6,9 22,9 70,2 4 Faktiki olaraq xüsusi mülkiyyətə verilmiş əmlak: 1801784 mln.manat 96,4 63 Mənbə:“Azərbaycanın Statistik Göstəriciləri 2004”, AzStat, Bakı 2004; 64 Mənbə: “Azərbaycanın Statistik Göstəriciləri 2004”, AzStat, Bakı 2004; 129 Ə lavə № 11: Aqrar sahibkarlıqda iqtisadi əməliyyatlar sistemi 130 Ə lavə № 12: Aqrar sektor üzrə bəzi göstəricilərin dinamikası 65 № Göstəricilər 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 1 K\t istehsalı artımı(%) 3 -6,1 6,2 7,1 12,1 11,1 6,4 5,6 2 K\t ÜDM-də payı (%) 33,1 26,1 25,7 25,1 22,7 22,5 18,4 19,8 3 Məşğulluqda payı (%) 31,8 29,0 30,8 - - 39,9 40,1 40,0 4 stehsal struktru(%): a)Bitkiçilik b)Heyvandarlıq 58,7 41,3 59,0 41,0 60,9 39,1 57,2 42,8 57,6 42,4 60,0 40,0 60,1 39,9 58,2 41,8 5 Sahibkarlıq subyektləri: a)Hüquqi şəxs b)Fiziki şəxs qismində 10173 - 10376 - 10335 - 10521 - 8461 - 8994 3469 8439 5313 8125 10305 6 Fermer təsərrüfatları - - - - 3248 2604 2589 2607 7 Xarici invest-lı müəssi-r - - - - 2 4 11 12 8 Bəzi məhsulların istehsalı (min. t): a)Taxıl b)Pambıq c)Tütün d)Kartof e)Tərəvəz f)Bostan məhsulları g)Üzüm h)Meyvə və giləmeyvə i)Çay yarpağı 921,4 274,1 11,7 155,5 424,1 41,9 308,7 324,4 9,4 1127,1 124,6 15,1 223,4 495,4 57,1 145,3 330,9 1,6 950,3 112,9 14,6 312,5 502,3 78,8 144,2 390,6 0,9 1098,3 96,8 8,6 394,1 670,8 206,3 112,5 436,5 2,7 1540,2 91,5 17,3 469 780,8 261 76,9 477 1,1 2016,1 83,6 12,7 605,8 916,4 290,9 68,1 497,5 1,4 2195,9 80,4 3,3 694,9 974,6 330,3 62,1 516,8 1,4 2057,8 99,6 4,7 769,0 1046,3 356,7 65,0 572,1 0,9 9 Taxıl ehtiyatı(min. t): a) lin əvvəlinə b)Ümumi yığım c) dxal d) xrac 114,3 881,5 557,5 - - - - - 113,8 926,3 616,2 - 102,9 1075 731,6 - 155,3 1508,9 780,8 2,6 332,0 1970,4 667,1 2,5 478,4 2148,0 703,1 6,9 710,9 2010,6 876,8 4,5 10 Ə t ehtiyatı (min.t): a) lin əvvəlinə b) stehsal c) dxal d) xrac 2,6 82 31,9 - - - - - 4,8 99,9 56,5 - 6,4 104,6 43,8 - 6,6 108,7 33,0 - 6,7 114,1 24,3 - 6,7 124,6 25,0 - 6,7 134,4 29,5 - 11 Süd ehtiyatı(min.t): a) lin əvvəlinə b) stehsal c) dxal d) xrac 15,1 826,5 253,7 0,2 - - - - 16,6 946,5 213,1 1,6 18,6 993,4 197 - 19,5 1031,1 144,4 - 20,3 1073,7 169,6 - 21,1 1119,8 263,1 - 22,0 1167,8 222,7 0,1 12 Kartof ehtiyatı(min.t): a) lin əvvəlinə b) stehsal c) dxal d) xrac 97,1 155,5 59,3 0,1 - - - - 147,5 312,6 49,8 - 200 394,1 38,6 - 251,7 469,0 49,4 0,5 299,5 605,8 59,8 0,2 386,9 694,9 89,2 1,2 503,8 769,0 78,6 12,4 13 Meyvə ehtiyatı(min.t): a) lin əvvəlinə b) stehsal c) dxal d) xrac 76,9 458,3 71,1 15,6 - - - - 96,4 533,6 33,3 8,2 87,5 549 15,9 27,9 87,0 553,9 11,4 52,1 87,8 565,6 8,7 33,4 89,7 578,9 11,3 79,1 55,8 637,1 14,8 129,2 14 Mal-qara sayı(min baş): a)Qaramal b)Qoyun və keçilər c)Donuzlar 1682 4644 30,4 1780 4922 23,4 1844 5267 21,0 1913 5512 26,1 1961 5774 19,7 2021 6086 18,6 2097 6560 16,9 2178 6986 19,8 15 Balıq ovu (ton) 9938 - 22800 21253 19122 18700 21900 23300 65 Mənbə: “Azərbaycanın Statistik Göstəriciləri 2004”, AzStat, Bakı 2004; Yüklə 7,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|