Belirtiden Bozukluğa İstifleme Hoarding: from Symptom to Disorder

325 

Belirtiden Bozukluğa İstifleme 

 

Bilişsel Davranışçı Model 

Bilişsel davranışçı model ruhsal bozuklukları anlamada psikoloji alanında yapılan klinik 

ve  deneysel  araştırmalara  dayanarak  bilişsel,  davranışsal  ve  motivasyonel  sistemleri  de 

içine alan kuramsal açıklamalar getirir (Türkçapar 2008, Beck ve Haigh 2014). İstifle-

me  bozukluğunun  bilişsel  davranışçı  modeli  aşağıda  özetlenen  alanlardaki  araştırma 

verilerine dayanır. 

Duygusal  bağlanma:  kompulsif  istifleyiciler  sahip  oldukları  nesneleri  kendilerinin 

uzantıları  gibi  görür  ve  onları  insansı  nitelikleri  varmışçasına  algılar.  Diğer  kişiler  o 

maddelere  dokunduklarında,  yerlerini  değiştirdiklerinde  veya  attıklarında  istifleme 

bozukluğu olan birey kendisine saldırıldığını ve çevresi üzerindeki kontrolü kaybettiğine 

inanır (Frost ve Hartl 1996). Yapılan çalışmalarda sahip olunan nesnelere aşırı duygusal 

bağlanma  olduğu  ve  bu  duygusallığın  istifleme  düzeyiyle  ilişkili  olduğu  saptanmıştır. 

İstiflemeyle ilişkili iki tür duygusal bağlanma ileri sürülmüştür: birincisi saf duygusallık 

ki bunda nesneler kişinin bir uzantısı gibi algılanır (örn., bir istifleme nesnesinin atılma-

sı iyi bir arkadaşın kaybedilmesi gibi bir etki yaratabilir) ikincisi ise istiflenen nesnelerin 

“güvenlik sinyalleri” olarak değerli bulunmasıdır (Rachman 1983,  Sartory 1989).  

Biriktirilen nesnelerin doğasıyla ilgili inançlar: üç tip düşünce/ inancın istifçi olan ve 

olmayanları  birbirinden  ayırabildiği  ileri  sürülmüştür.  Bunlar;  sahip  olunan  nesneler 

üzerinde  kontrolü  sürdürme  gerekliliğine  olan  inanç,  sahip  olunan  nesnelerle  ilgili 

sorumluluğa dair inanç ve mükemmellik gereksinimine olan inançtır. Burada sorumlu-

luğa  dair  inanç;  gelecekte  ihtiyaç  olduğunda  hazırlıklı  olma  sorumluluğu  ya  da  sahip 

olunan şeylere yüklenen duygusal/insani anlam yüzünden onlara bir zarar gelir düşünce-

siyle kendini gösterir (biriktiricilerin bir kısmı için istiflenen (ya da istiflenmeye çalışı-

lan) malzemeler bir insan/arkadaşmışcasına bir anlayış vardır) (Shafran ve Tallis 1996, 

Frost ve Steketee 2014).  

Davranışsal  kaçınma:  nesneleri  tutmak  hata  yapmaktan  korkan  biriktiriciye  karar 

vermeyi erteleme şansı verir. Herhangi bir karar vermek istifçiler için daha zor gözük-

mektedir  Ayrıca  değerli  nesnelerin  uzaklaştırılmasıyla  yaşanacak  olan  üzüntüden  de 

kaçınmak  olacaktır.  O  yüzden  de  istifçiler  en  yoğun  sıkıntıyı  bir  nesneyi  bırakmaya 

karar vermeden önce hissederler. Bıraktıktan sonra genellikle sıkıntıları (kaygı ve disfo-

ri) hızla azalır (Frost ve Gross 1993, Frost ve Shows 1993, Frost ve Steketee 2014). 

Tüm bu bulgular dikkate alındığında istifleme davranışı (özellikle OKB ile ilişkili 

olan) düşünce süreci bozuklukları, duygusal bağlanma problemleri, davranışsal kaçınma 

ve  nesnelerin  doğasıyla  ilgili  hatalı  inançlarından  kaynaklanır  (Muroff  ve  ark.  2009). 

Nesnelerin  algılanan  değeri  nesnelerin  edinilmesi  veya  toplanmasını  etkiler.  Furby 

(1978)  nesnelerin  edinilmesinde  kişileri  motive  eden  üç  karakteristik  tanımlamıştır. 

Birincisi  nesnelerin  bugün  veya  ilerideki  bir  zaman  için  enstrümental  veya  pratik  bir 

değeri  vardır.  İkincisi,  nesneler  kişilerin  onlara  bağlanmasını  gerektirecek  duygusal 

değerlere sahip olabilir. Üçüncüsü ise bazı nesneler, örneğin bir sanat eseri gibi kendili-

ğinden  değerli  olabilir.  İster  istifçi  olsun  ister  olmasın  kişiler  bir  şeyleri  biriktirirken 

benzer  motivasyonlara  sahiptir.  Ancak  bu  nesnelerden  kurtulma  konusunda  duygusal 

olarak  istifçi  olanlarla  olmayanlar  bir  birinden  ayrılabilir.  İstifleme  bozukluğu  olan 

kişilerde bu nesnelerden ayrılmayla ilişkili ciddi kaygı, üzüntü, suçluluk, rahatsızlık veya 

öfke yaşanır (Frost ve Steketee 2014). Ayrıca, biriktirdiği nesneler istifleyici bireylere 

güven  duygusu  verir,  kendilerini  bu  nesneleri  korumaktan  sorumlu  addederler  ve  bu 

nesneler olmadan onlarla ilgili bilgilere ulaşamayacağına inanırlar. Dolayısıyla o nesne-

www.cappsy.org 

 

---

Bulut ve ark. 

326 

 

leri  kontrol  etmeye  çalışırlar.  Bu  işlevsiz  bilişler  istiflemenin  sürmesine  neden  olan 

unsurlardır. Bununla birlikte diğer özellikle benlikle uyumlu olan pek çok ruhsal bozuk-

luk gibi istifleme bozukluğunda da motivasyonel sistemin önemli bir yeri vardır. Bun-

lardan dolayı istifleme bozukluğunun tedavisinde 1) motivasyonel teknikler; 2) psikoe-

ğitim; 3) istiflemeyle ilişkili bilişleri modifiye etmeye yönelik bilişsel teknikler; 4) beceri 

geliştirme (kategorizasyon, organize etme ve karar verme konusunda); 5) toplamama ve 

kurtulabilme  durumuyla  yüzleşme  (exposure);  6)  yineleme  önleme  şeklinde  basamaklı 

bir tedavi protokolü kullanılır (Frost ve Steketee 2014).  

Biyolojik Model ve Nörogörüntüleme Çalışmaları 

İstfileme  bozukluğu  olan  bireylerle  yapılan  beyin  görüntüleme  çalışmaları  çok  olma-

makla birlikte OKB tanılı istifleme davranışı sergilemeyen bireylere göre bazı farklılıklar 

saptanmıştır.  Saxena  ve  meslektaşlarının  yaptığı  pozitron  emisyon  tomografi  (PET) 

çalışmasında istifleme davranışı gösteren bireylerde prefrontal korteks ve anterior singu-

lat kortekste düşük beyin aktivitesi bulunmuştur. Bu bölgelerde glikoz metabolizmasın-

da yavaşlama bildirilmiştir (Saxena ve ark. 2004, Saxena 2008). 

David Mataix-Cols ve arkadaşları (2004) istifleme belirtileri olan ve olmayan OKB 

hastaları  ile  sağlıklı  kontrol  grubuna  kendileri  için  değerli  olan  bir  eşyanın  atılmasını 

hayalinde canlandırmaları istenmiş ve bu esnada fonksiyonel manyetik rezonans görün-

tüleme (fMRI) çekimi yapmışlar. Bu çalışmada kontrol grubundan farklı olarak OKB 

hastalarında sol presentral girus ve sağ orbitofrontal kortekste aktivite artışı gösterilmiş-

tir.  Aynı  bilim  insanları  istifleme  özelliği  olan  ve  olmayan  OKB  tanılı  hastalara  aynı 

uyaranı  vererek  fMRI’ı  tekrarlamış  ve  biriktiriciliği  olan  OKB  hastalarında  istifleme 

davranışı olmayan OKB hastalarına göre ventromedial prefrontal kortekste daha fazla 

aktivite artışı gözlenmiştir. Bu görüntüleme çalışması ile OKB ve istifleme bozukluğun-

da farklı bölgelerde aktivite değişikliği olduğu sonucuna varılmıştır (An ve ark. 2009).    

Bir başka çalışmada, OKB ve istifleme bozukluğu olan hastalardan uygulamaya ge-

lirken  yanlarında  sakladıkları  mektup,  dergi  ya  da  katalogları  getirmeleri  ve  hastalara 

buton vererek, hastalardan materyalin atılması ya da kalmasını isteme yönünde butona 

basmaları  istenmiştir.  Tercihini  atma  yönünde  kullanan  hastaların,  nesne  öğütücüye 

atılırken  çekilen  fMRI’larında  istifleme  bozukluğu  olan  hastalarda  OKB  hastalarına 

göre sol lateral orbitofrontal korteks ve parahippokampal giruslarında daha fazla aktivite 

artışı olduğunu gösterilmiştir (Tolin ve ark. 2009). 

Klinik Özellikler 

İstifleme bozukluğu olan bireyler pek çok kişinin değersiz ve gereksiz bulduğu nesneleri 

(eski  gazete  ve  dergiler,  bir  gün  giyilir  diye  saklanan  kıyafetler,  mektuplar,  önemsiz 

posta,  pişirme  ekipmanları,  el  sanatları  yapmak  için  yararlı  olabilecek  şeyler,  kırılmış 

nesneler, çöpler, promosyon ürünler v.b) biriktirirler. Biriktirilen bu nesneler yaşamla-

rında o kadar önemlidir ki onları atamazlar (Frost ve Hristova 2011).  

İstifleme normal koleksiyondan farklıdır. Koleksiyoncular ilgi duydukları bir alanda, 

ilgi duydukları bir sanatçının eserlerini ve kitaplarını biriktirirken istifleyiciler için birik-

tirilen  nesne  tek  çeşit  olmamaktadır  (Nordsletten  ve  ark.  2012).  Promosyon  amaçlı 

dağıtılan  ürünleri,  posta  kutusuna  atılan  ilan  ve  katalogları,  kendilerine  ait  olmayan 

mektupları, sokaklarda buldukları varil, teneke ve plastik şişeleri biriktirirler. 

Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar - Current Approaches in Psychiatry 

 

---