BəXTİyar tuncay alban (qafqaz) TÜrkcəSİ SÖZLÜYÜ ÷ (Əlyazma hüququnda) II bölüm (B – büzül ~) baki 2012 b ba

Anınq üçün bolmam, zera yoxtır xuvatlıxım.

-Onun üçün olmam ki, gücüm yoxtur (Qriqori Hamamanın “Alban dilinin qrammatikası”ndan).

Friştələr ötləş sözləgən söz toxtalğan boldu. Yüksək söz mələklərin vasitəsiylə sabit oldu.

bola ki ədat. – kaş, kaş ki. Fövqaladə arzu, həsrət, yaxud təəssüf və ya peşimançılıq bildirən ədat: Bola ki, bizni bu sözlər övrətkəylər borçumuzda bizim ki, xulux etkəybiz sanqa toğruluxta, ariliktə... Kaş, bu sözlər bizi borcumuzu dərk etməyə öyrədəydiki sənə təmiz (qəlblə) ibadət edəydik...

boldaş // bir boldaş Bax: bardaş

bolduruçı ism. – var edən, yoxdan var edən, varedici, olduran: Yaratuçi Tenqrigə da bolmamaxtan bolduruçığa. Yaradan və yoxdan var edən Tanrya.

bolğan f. sif. – olan, var olan, mövcud olan: Bolğanı törə bilə. Mövcud qanun ilə.

bollux // bolluq ism. – bolluq: Bollux bilə ülüşlü bolmax bilə alarğa... (II Коr. 9: 13). Bolluq ilə, səxavətlə onlara... Ki sözi Krisdosnunq tingəy sizdə bollux bilə (Kol. 3: 16). Məsihin sülhü qoy ürəklərinizdə blluqla münsiflik etsin.

bolmaçı sif. – yaramayan, yararsız, yaramaz: Xulaxım bilə yazıxlımen: Tenqri buyruxuna, surp Avedaranğa, Ari Bitiklər u Tenqrininq 10 buyruxuna xulax xoymıyırmen, artıxsı yaman u kerəksiz u bolmaçı heç neməgə. Qulaqlarmla günaha batmışam: Tanrının buyruğuna, müqəddəs İncilə, müqəddəs kitablara, Tanrının 10 əmrinə qulaq asmamışam, əksinə həddən artıq pis və gərəksiz, heç nəyə yaramayan şeylərə qulaq vermişəm.

bolmax (-lar) f. ism. – mövcudiyyət, mövcud olan, var olan

bolmaxlıx (-tır, -qa, -lar) ism. – mövcudluq, mövcudiyyət Bax: barlıx

bolmamax ism. – yoxluq, var olmayan: Bolmamaxı üçün törəninq. Qanunların olmaması üçün.

bolmamaxlıx Bax: bolmamax

bolsxondux Bax: boş sundux

boluçı Bax: xarşı (-boluçı)

bolun ~ (dum, -sam) fel. – olmaq, bulunmaq

bolur bağ. – bəlkə, ola bilsin, güman ki: Men anı bilmən, anı köriyirmen; bolur, anınq övünə yalçısı ya özgə kimsəsi açıp çıxarğay (Albanların məhkəmə sənədlərindən). Mən bunu bilmirəm və görməmişəm. Çox güman ki, onu ya işçi, ya da evində olmuş başqa kimsə açaraq götürüb.

boluş (-um, -ları) ism. – kömək, yardım, dəstək, yardımçı vəsait: Boldu Biy işanç yarlığa, boluşuçı tarlıxında vaxtlı zamanda // Boldu Biy umsa yarlığa, boluş tarlıxta kerəkli zamanda (Məz. 9: 10), Rəbb məzlumların pənahgahıdır, gərəkli anlarında müdafiə (kömək) qalasıdır.

boluş ~ (-ma, -mağa, -qın, -sun, -unquz, -unqız, -sunlar, -tum, -tunq, -tu, -tı, -tular, -madı, -madılar, -ur, -mas, -massız, -maslar, -ur edi, -ıy edi, -ıyırmen, -ıyır, -ıyırlar, -qaysen, -qay, -qaylar, -mağay, -qay edi, -qıy edi, -mağay edi, -sa -masa; -masa edi, -qan, -maxqa, -maxtan, -maxı, -up) fel. – kömək etmək, yardmçı olmaq, dəstək vermək: Alay alarğa Tenqri boluşqay, neçik könü aytıyırlar! (Məhkəmə sənədlərindən). Doğru danışdıqları üçün Tanrı yardmçıları olsun! Bir neməgə kləməs boluşmağa (Məhkəmə sənədlərindən). Kimsəyə kömək etmək istəməz.

boluş ~ Bax: boğuş ~

boluşdaş ism. – yardmçı, dəstəkçi, kömək edən

boluşlan ~ fel. – yardm əldə etmək, dəstəklənmək, dəstək qazanmaq, kömək əldə etmək

boluşlux (-tur, -qa, -nu, -tan, -um, -umda, -umdan, -unq, -unqnu, -unqdan, -u, -udur, -una, -un, -undan, -ları) ism. – köməklik, dəstək, yardım: Tenqri boluşluxqa manqa baxtı. Tanrı kömkliklə mənə baxdı. Apeneher, xayası boluşluxnunq. Apineher – köməklik qayası.

boluşuçı (-men, -dır, -sız, -dırlar, -nı, -m, -mdır, -ma, -sı, -mız, -mızdır, -mızğa, -larnı, -larım, -larıma) // boluşuçu (-m, -muzdır, -larnı) ism. - yardmçı, dəstəkçi, kömək edən: Boluşuçi, yöpsünüçim ( yöpsünövüçim ) menim Biy da boldu manqa xutxarılmaxlıxqa (xutxarılmax) (Çıx. 15: 2). Rəbb qüvvətvericim və yardımçımdır, O məni xilas etdi. San ol millətkə, xaysına ki Biy Tenqri boluşuçıdır anqar (Məz. 32/33: 12). Nə bəxtiyardır o millət ki Tanrıdır, Rəbdir, onun köməkçisi. Biy, boluşuçim menim da xutxaruçım menim! (Məz. 18/19: 15). Ya Rəbb, ey Yardımçım və Xilaskarım! Biy boluşuçım menim da yardımçım menim (Məz. 27/28: 7). Ya Rəbb, ey Yardımçım və Köməkçim! Anqdılar ki, Tenqri boluşuçı edi alarğa (Məz. 77/78: 35). Tanrınn onlara necə yardm etdiyini xatırladılar. Boluşuçı alpavud eli, bolaki. Yardımçı zadəgan eli, yurdu (bölüyü).

bolvan (-ğa, -larnınq, -larğa, -ları, -larına) // balvan // balbal ism. – balbal: Bolvanğa inanğanlar. Balbala (daş heykələ) inananlar.

Bondos x. ism. (< Pontos yun.) – Pont. Şimal-şərqi Anadoluda, Qara dənizin cənub sahillərində yerləşən və əsasən urum (hurum) türkləri ilə məskun olan ölkə.

bondoslu x. ism. – pontlu, Pont sakini

Bondoslu x. ism. – Pontlu. Pontlu Pilatın (Pontiy Pilatın) alban mətnlərindəki adıdır. Bu şəxs Roma imperiyasının Fələstin canişini olub və Həzrət İsanın (ə) qətlində birbaşa rol oynayıb.

borç (-tur, -qa, -nunq, -nu, -nı, -ta, -tan, -um, -umnu, -umdan, -u, -ı, -una, -un, -unu, -undan, -umuz, -umuznu, -umuzda, -lar, -larnınq, -larnı, -lardan, -larınqınq, -larımıznı, -ları, -ların) // borc ism. – borc: Borç alıçı. Borc alan. Borç bilindilər. Borclu olduqlarını etiraf etdilər. Bitilməgən borç. Ödənilməmiş borc. Borç etkən bolsa. Əgər o, borca girmişsə. Borç eyəsi. Borc sahibi. Borçun izdəməx. Borcun ödənilməsini tələb etmək. Borç tep-tek turgan. Tələb edilməyən borc. Borç tölöv etməx. Borcu ödəmək. Bağışlıyırmen borçnu. Borcunu bağışlayıram.

borçqına ism. – kiçik borc.

borçlan ~ (-ıp) fel. – borclanmaq, borca düşmək

borçlu (-men, -sen, -dur, -dır, -biz, -siz, -durlar, -dırlar, -nunq, -nu, -nı, -larnınq, -larğa, -larnı, -lardan, -nqa, -su, -sununq, -suna, -sun, -muz, ~larımız, -larımızğa, -larnqıznı, -ları, -larına) ism. – borclu: Borçlu bolmaxlıx. Borclu olmaq. Yarğu bir keçirüçidən anda borçlu bolmaxlıxqa (Rom. 5: 16). Məhkəmənin borcluluq barədəki hökmü məhkumluq gətirdi Uladılar canın toğrunınq da xanın zağalsıznınq borçlu etırlər edi. (Məz. 93/94: 21). Əlbir olub salehlərin canına qəsd qururlar, borclu çıxarıb, təqsirsizin qanına bais olurlar. Meni borçlularım, tutup da olturğuzupturlar borçum üçün. Borc verənlər borclarıma görə məni tutdurub yatızdırdılar (zindana saldırdılar).

borçluluğ (-u) ism. – borcluluq, məsuliyyət: Egər bulay esə, nemə borçluluğ yoxtur alarda ki, Yisus Krisdosnunqdurlar (Rom. 8: 1). Deməli, indi Məsih İsada olanlara heç bir məsuliyyət yoxdur. Egər ki yanqılmaxı alarnınq ululuxudur dunyanınq da borçluluğu alarnınq ya yenqilmaxi alarnınq ululuxudur gurkçilərninq, neçə dağın artıx tügəllənməxi alarnınq (Rom. 11: 12). Əgər onların təqsiri dünyaya zənginlik, onların məsuliyyəti də başqa millətlərə zənginlik gətirdisə, gör onların bütövlüyü necə böyük zənginlik gətirəcək.

borçsuz sif. – borcsuz, məsuliyyətsiz: Yoxsa xorxarmen ki, ansızım kelip alay tapmağaymen sizni, neçik men klərmen da tapqaymen sizni, ne türlü ki siz da kləməgəysiz; yənə ansızım körəlməməx, paxıllıq, yürəklənməx, fitnə xaynatmax, yamanlamax, ... öktəmlik, borçsuz avanlıx, öpkələnməxlix (II Коr. 12: 20). Qorxuram ki, gəlişimdə sizi istədiyim vəziyyətdə tapmayım, siz də istədiyinizi məndə tapmayasınız və aranızda münaqişə, qısqanclıq, hiddət, özünü göstərmə, böhtan, məsuliyyətsizlik, lovğalıq, qarışıqlıq tapam.

borla (nınq, -nı, -sı, -lar) ism.– üzüm: Borla bağçaçısı. Üzüm bağbanı. Borlanınq ğudu. Üzüm tumu. Borla xalğan kesüçilərdən çöpliyirmen. (Tənəklərdə qalan) üzümləri yığıram. Xurutqan borla, çəmiç. Qurumuş üzüm – kişmiş. Borla salxımı. Üzüm salxımı. Borla terəkninq butaxı. Üzüm tənəkinin budağı. Bağından (Bağçasından) Sotomnunq edi borla terəki alarnınq da bitişləri (tikməsi alarnnq) Komordan // Borlalıxından Sotomnunq dir borlası alarnınq da bitişləri alarnnq Komordan (Qan. 32: 32). Tənəkləri Sodomdakı üzüm bağlarındandır, Homorra bağlarındandır üzümləri (bitkiləri).

borlalıx (-nınq, -qa, -nı, -ta, -tan, -ına, -ın, -ından, -lar, -ların) ism. – üzümlük: Borlalıx, xaysı ki toludurlar yapraxta. Yarpaqlarla dolu üzümlük.

bornig (-lərni) // börnig (-gə, -ninq, -lər, -lərgə, -lərni) // bornik ism. – zinakar

borniglik // börniglik // borniglix (-kə) // borniklik (-kə, -ni, -ninq, -tən) ism. (orta fars) – zina, zinakarlıq: Borniglix etmə. Zinakarlıq etmə.

borniglən ~ fel. – zinakarlıqla məşğul olmaq, zina etmək: Bornigləndilər barğanlarına kendilərininq // borniglik ettilər yürügənlərinə kensilərininq (Məz. 105/106: 39). Əməllərində zinaya yol verib (murdarlandılar).

borniklik Bax: borniglik

borsuq ism. – porsuq. Xəzdərili heyvanlardan biri.

borul ~ (-ma) Bax: boluş ~ (-ma)

borurlar Bax: bol ~

bostan ism. (< azərb < frs.) – bostan:

bostançı ism. -1. bostançı; 2. saray və şəhər qaravulunun əsgəri

boş (-tur, -tır, -biz, -turlar, -larnınq) sif. – boş: Boş sözlədi kişi sinqəri bilə kendininq, erinləri bilə hilləli yürəkindən yürəkinə sözlədi (kensininq, ustat ağzı bilə yürəktən yürəkkə sözlədi) (Məz. 11/12: 3). Öz yaxınına boş sözlər söyləyərək, hiyləgərcəsinə ürəkdən ürəyə yol tapdı. Kör duşmanlarımnı menim ki, köp boldular, körəlməmaxni, xaysı ki heç yergədən körəlmədilar (tabaladilar) meni // Bax duşmanlarımnı ki, köp boldular, körəlməməx ki, boş körəlmədilər meni (Məz. 24/25: 19). Düşmənlərimə bax, gör nə qədər çoxalıb, boş ittihamlara, amansız nifrətə hədəf olmuşam. Boş içli xamş. İçi boş qamış (tütək, ney). Boş xazğanç. Əməksiz (zəhmtsiz) qazanc. Xolun boş xoyman. Əlini boş )onu mükafatsz) qoymaram.

boşan ~ (-dı, -dıx, -dılar, -ıptır, -ır, -sa, -ğan) fel. – boşanmaq, boşalmaq, əldən düşmək, azad olmaq: Tenqiz qazanı, xaysı ki toyumsuz yiyir da xarışıyır (xarıştırıyır) da eksindən da heç boşanmas. Baklan quşu ki, yeməkdən doymaz və hər şeyi qarışdırar, bu iki əməlinin heç birindən əl çəkmz. Yarğular Biy joğovurtun kendininq da xullarında kendininq övünür, zera kordu (ki kördi) alarnı salğan (yorulğan), boşanğan (çeşilgən da çıxara berilgən) yəsirlikkə (yasırlıxqa) (Qan. 32: 36). Rəbb Öz xalqını mühakimə edəcək. Onunla öyüncək. Onların əldən düşdüyünü görərkən, nə kölədən, nə azaddan kimsə qalmayarkən qullarına rəhm edəcək.

boşat ~ (-ma, -mağa, -qın, -sın, ınqız, -tınq, -tı, ~madı, -ıptır, -ırmen, -ırsen, -ır, -ırbiz, -mas, -ır edi, -ıybiz, -ıy edi, -ıyırmen, -ıyır, -ıyırbiz, -ıyırlar, -qaysen, -qay, -qaybiz, -qaysiz, -mağay, -sanq, -sa, -sanqız, -sar, -sarlar. -qan, -qandır, -qandırlar, -max, -maxnı, -ıp; -qınça) fel. – boşatmaq, boşaltmaq, azad etmək, əldən salmaq: Kensi kensini boşattı erindən kensininq. Özü-özünü ərindən boşatdı. Bardaxtan boşattı. Bardaqdan boşaltdı. Bosyat bizgə borçumuznu bizim, neçik ki biz boşatırbiz bizim borçlularımızğa. Biz bizə borclu olanları borclarından azad etdiyimiz kimi Sən də bizi borclarımızdan azad et. Ol öv eyəsinə, yerli esə, 3 hafta kün bergəy boşatqınça. Qoy o, ev sahibinə evi boşaltmaq üçün üç həftə vaxt versin. Boşatqın manqa menim yazıxlarımnı. Günahlarımı boşalt (Məni günahlarımdan azad et).

boşatıl ~ (-ıyır, -ğan) fel. icb. for. – boşadılmaq, azad edilmək, boşatdırmaq, azad etdirmək, bağışlanılmaq

boşatlı bol ~ fel. - bağışlanılmaq, günahlardan keçilmək

bosyatlıx (-tır, -nınq, -qa, -nı, -ta, -tan, -ınq, -ınqa, -ı) // boşatlıx (-nı) ism. - bağışlanmışlılıq, günahlardan azad olma, boşanma: San, xaysına ki boşatlıx boldu yazıxlarına da yapuldular barça aşınğanları anınq // Sanlıdırlar, xaysılarınınq ki boşatlıx boldu törəsizliklərinə da xaysılarınınq ki yapuldu yazıxları (Məz. 31/ 32: 1).Üsyankarlığı bağışlanan, günahı əfv olunan insan nə bəxtiyardır!

boşatmax ism. – azadlıq: Törə çerüvnünq xanlardan da biylərdən başxa boşatmax bilə baxışlanıptır. Xanlar və bəylərdən gələn hərbi hüquq bir çox azadlıq və güzəştləri əhatə edir.

boşatuçı (-m) ism. – bağışlayan, günahlardan keçən, günahları boşaldan

boşlux (-qa, -nu, -ta, -tan, -tandırlar, -umnu, -u, -una, -undan, -larından) ism. – boşluq, yoxluq, vakkum: Nek müşxülləndilər dinsizlər da joğovurt sağışladılar boşluxnu (yalğan)? Nə üçün kafirlər özlərindn çıxıblar və xalqlar boşluq (yalan) barədə düşünürlər?

Boşman // boşoman Bax: poşman

boy (-nunq, -ğa, -nu, -da, -larnı, -um, -umnunq, -uma, -umnu, -umnı, -ümnü, -umda, -umdan, -unq, -unqa, -unqnu, -unqnı, -unqdan, -u, -ı, -ununq, -unınq, -una, -ına, -na, -un, -ın, -unda, -undan, -ından, -umuz, -umız, -umuzğa, -umuznu, -umuznı, -umuzda, -unquz, -unquznunq, -unquzğa, -unquznu, -unquznı, -unqıznı, -unquzda, -unquzdan, -larımız, -larımızğa, -larımıznı, -larınqız, -larınqzdan, -ları, -ular, -larınınq, -ularnınq, -larına, -ların, -larında, -larından) ism. – boy, buxun: Boyuma ya üstümə alıyırmen ya xabul etiyirmen. Boynuma ya üstümə alıram və ya qəbul edirəm. Boyuna almax. Boyun olmaq.

-Ne turlu?

-Ucy boyda bir tarbiyatdır.

-Necyik?

-Ata da Oğul da Ari Candır.

-Nə cür?

-Üç boyda bir təbiət.

-Necə?

-Ata, Oğul və Müqəddəs Ruhdur.

boya ism. – boya, rəng

boya ~ (-mağa, -nqız, -dım, -dınq, -dı, boyıyırmen, -ğaylar, -ğan; -ğanları, -p) fel. – boyamaq, rəngləmək: Sürət toxıyırmen, boyıyırmen. Portret toxuyur və rəngləyirəm. Közlərimni boyıyırmen. Gözlərimi boyayıram (gözlərimə sürmə çəkirəm).

boyaçı (-nınq) ism. – boyaqçı, rəngsaz

boyaxana ism. (boya + xana frs.) – boyaq evi, boyaqxana

boyal ~ Bax: boyan ~

boyan ~ // boyal ~ fel. – boyanmaq: Teninə kendininq, xaysı ki boyandı xanı bilə ari kendininq... Öz müqəddəs qanına boyanmış bədəninə...

boyarı Bax: oyarı-buyarı

boyat ~ fel. icb. for. – boyatdırmaq, rənglətdirmək: Barınqız, xıynanqız krisdanlarnı, xaysın ki tutsanqız, öldürünqüz da alarnınq xanı bilə şəhərninq duvarların boyatınqız. Ora gedin, xristianlara zülm edin, tutduqlarınz öldürün və onların qanları ilə şəhərin divarlarını boyayın.

boyınçax Bax: boyunçax

boylan ~ fel. – gerçək şəklini almaq, ruhlanmaq, ruh əldə etmək, ilham almaq

boylu sif. boy-buxunlu, boylu-buxunlu, yaraşıqlı bədən quruluşlu

boylux (-nunq, -qa, -lar, -larnınq) ism. – şəxsiyyət, fərdi kryfiyyətlərə sahib insan

boylulan ~ fel. – boy atmaq, böyümək

boynu Bax: boyun I

boynum Bax: boyun I

boynunq Bax: boyun I

boyov (-lar, -un) ism. – rəng, rəngləyici maddə: Çöpləp çiçək boyovun... Çiçəyin rəngini toplayıb... Arlı-berli çölməkni xolda oynatma ki, boyov xarışqay. Rəngin qarışması məqsədi ilə rəng qabını əldə ora-bura çalxalamaq.

boyovlu sif. – rəngli, rəngə boyanmış: Xızıl boyovlu möhür. Qırmızı rəngli möhür.

boyrux Bax: buyrux

boyruxçı Bax: buyruxçı

boyun I (-nu, -dan, -larımız, -larına, -larından) // boyn (-um, -uma, -umnu, -unqnu, -u, -ununq, -una, -un, -undan) ism. – boyun: Xanatından, boynundan... Qanadından, boynundan... Da xaysıları ki boynularından (boyunlarından) kömülüp küyiyirlər, alardır ki, hörmətləmədilər kendilarininq krisdan atasın da krisdan anasın, söktilər, birgəsinə yazıx ettilər, bular menqi xıynalsarlar da kerezmanına da tınmısarlar. Amma hansılar ki, boyunlarınadək gömüllüb yanırlar, onlar o şəxslərdir ki, öz xristian ata-analarına hörmət etmir, söyür və günah edirdilər. Onlar əbədi olaraq əzab çəkəcək və qəbirdə də dinclik tapmayacaqlar. Zera töküldü çövrəmə suvlar çax boynuma dirə menim da tibsizlər mudarasız xapsadılar meni // Zera töküldülər üstümə suvlar boyuma dirə da suvlar çarəsiz çövrələdilər meni (Yun. 2: 6). Belə ki, üstümə axan sular məni boynumadək çevrələdilər və çarəsiz bir vəziyyətdə dibsiz dərinliklərin əhatəsində qaldım.

boyun II Bax: boyuncax

boyunçax // boyınçax ism. – boyunbağı, boyunbağ: Boyundagi altun boyunçax. Boyundakı qızıl boyunbağ.

boyundrux (-un) // boyundurux // buyundrux ism. – boyunduruq: Çeşiyix bağların (Uvatıyıx bağın) alarnınq da salıyıx bizdən boyundruxun (xoşulmaxın) alarnınq (Məz. 2: 3). Gəlin onların buxovlarını qoparaq, üstümüzdəki zəncirlərini ataq.

boyur ~ Bax: buyur ~

boyurmax см. buyurmax

boz ~ Bax: buz ~

bozdoğan, bozdohan Bax: buzduğan

bozuxsuzlan ~ fel. – xarab olmayacaq, pozulmayacaq vəziyyətə düşmək (gəlmək)

bozul ~ I см. buzul ~ I

bozul ~ II оп., см. boğul ~ (-ğan)

böbək (-i, -inə, -in, -lərinə) ism. – bəbək, göz bəbəyi: Kim yetişsə sizgə, yetişiyir böbəkinə közümnünq menim (Zək. 2: 8). Kim sizə toxunsa, o mənim bəbəyimə toxunmuş olar. Saxla meni, nemik böbəkin (kirpigin) köznünq (Məz 16/17: 8). Göz bəbəyini (kipriyini) qoruduğun kimi qoru (saxla) məni.

bögövrə ~ (-məx) fel. – həddən artıq içmək, doyana qədər içmək

bögövrəməx f. ism. – içmə, içirilmə, həddən artıq içmə, doyunca içmə: Suxlançlıxı yeməxninq barça bilə yubandırıp esimni menim müşxüllətiyir, hali surgin bögövrəmaxni mendən, xaysı bilə ki xaranğulandım tıyğısız da yedir meni ari xorxunq bilə seninq. Bütün yrməklərə olan ehtirasım ağlmı yubandıraraq düşünməyimi çətinləşdirir, çox içdiyimdən qaranlıqlara qərq olmuş kimiyəm. Qurtar məni bu bəladan və canıma Öz qorxunu sal.

bögün Bax: bügün

böl ~ (-iyir edi, -məgənlər, -məx, -məxkə) fel. – bölmək

bölək (-ninq, -inqninq, -i, -inə, -in, -ində, -indən, -lər, -ləri, -lərinə, -lərin, -lərindən) // bülək (-ni, -ləri, -lərin) ism. – 1. bölük, dəstə, sürü; 2. bölgə, yurd, məskən: Bölək başı. Bölük başı. Bölək-bölək. Bölük-bölük (dəstə-dəstə). Da böləklərinə: Öçəş kazanına xamışlıxnınq, yığınlarına ögüzlərninq da böləklərinə inəklərninq (Məz. 67/68: 31). Qamışlıqda yaşayan heyvanları, xalqların öküzləri ilə inək sürüsünü tənbeh et. Böləkləri da avluları Getlərninq. Kidarların məskən və yurdları. Da Tenqri eminlikninq ki, çıxardi ölümdən kütüçisin böləkninq ulunu xanı bilə menqilik antnınq, Biyimizni bizim Yisus Krisdosnu (İbr. 13: 20). Sülh qaynağı olan Tanrı – qoyun sürüsünün böyük Çobanı olan Rəbbimiz İsanı əbədi Əhdin qanı ilə ölülər arasından dirildən Tanrı.

bölin ~ Bax: bölün ~

bölməx fel. – bölmək

bölməxlix ism. – bölmə

bölük (-ləri) ism. – bölük: Barça bilə ululanğan barça bölük bilə, xaysı tüzərlər bizim bilə şükürlük Tenqrigə (II Коr. 9: 11). Bütününüz və bölükləriniz bizim vasitəmizlə Allaha şükür etməyə səbəb olacaq.

bölün ~ (-ür, -ürlər, ~iyir) // bolin ~ (~iyir) – bölünmək:

Çerayaxlılar bölünürlər dörtkə, aysinkn tuvartırnaxlığa, atayaxlılar, teriayaxlılarğa da ititırnaxlılarğa. Dördayaqlılar bölünürlər dörd yerə, yəni davardırnaqlılara (cütdırnaqlılara), atayaqlılara (təkdırnaqlqlara), dəriayaqlılara iti dırnaqlılara.

bölüş ~ fel. – bölüşmək

börk ism. – börk, papaq: Xartlarnı körsənq, börkünq çıxar da tur ayaxınq üsnə anınq alnına da sıyla anı. Qocanı görsən, papağını çıxart, qarşısında ayağa qalx və ona sayqı göstər.

Qeyd: Strabonun yazdığına görə, albanlar qocalara çox hörmət edərmişlər. Yuxarıdakı misal bunu bütünlüklə təsdiqləməkdədir.

börksüz sif. – börksüz, papaqsız: Olturıy edi börksüz azbarında kensininq. Öz həyətində papaqsız oturmuşdu.

börü (-dir, -nü, -dən, -lər, -lərgə, -lərni, -lərdən) ism. – qurd, canavar, yalquzaq

börüxatır ism. – qurdla tülkünün qarışğı olan heyvan: Börüxatır, ya ki börüdir da kiçi xatırğa oxşar. Börüxatır – qurd olmağına qurddur, amma kiçik qatıra oxşayır.

börüxatırğına ism. – qurd və tülkünün cinsi əlaqəsindən doğulmuş küçük.

bövrək (ninq, -lərni, -lərim, -lərimni, -lərindən) // büvrək (-lərni) // büyrək (-lərin) ism. - böyrək: Sen taptınq bövrəklərimni menim da yöpsündünq meni xarnından (yürəkindən) anamnınq meni (Məz. 138/139: 13). Sən mənim böyrəklərimi yaratmısan, mənə ana bətnində (ürəyində) quruluş vermisən.

böyü ~ (-məgənlər, -məx) fel. – böyümək

böyük Bax: biyik I

böyük-böyük Bax: biyik-biyik

böyüklən ~ Bax: biyiklan ~

böyüklük Bax: biyiklik

bsağ Bax: bısağ

bu (-dur, -dır, -durlar, -nunq (bunnunq), -nınq, -nunq, -nun, -nqar, -nar, -nqarnınq, -nqa, -nu, -nı, -nda, -ndan, -lar, -nlar, -lardır, -lardırlar, -larnınq, -larğa, -larnı, -nlarnı, -larda, -lardan) // mu (-nunq, -nınq, -nqar, -na, -nı, -nda, -ndan) əvz. – bu, işarə əvəzliyi: Budur bu türlü tınçlıxım (Budur tınçlıxım) menim menqi menqilik, munda (bunda) türiyim (turğaymen), zera biyəndim bunqar (Məz. 131/132: 14).Bura əbədi olaraq istirahət edəcəyim yerdir, istəyirəm ki, burada məskən salım. Zera sövünçlüktəndir bu soz ki: “Bu zamanda kelgəymen da bolğay oğlu Sarada” (Rom. 9: 9). Çünki belə vəd verilmişdi: «Gələn il bu vaxt gələcəyəm və Saranın bir oğlu olacaq».

buçxax (-nınq, -ta, -ına, -ın, -ında, -larnı) // buçxağ (-nınq) ism. – bucaq: Borlalıx körklu buçxaxına üvünqnunq: Xatununq seninq – neçik borlalıx körklü buçxaxına övünqnunq seninq (Məz. 127/128: 3).Evində arvadın üzüm tənəyi kimi bar gətirəcək, övladların zeytun pöhrələri kimi evinin künc-bucağnı bürüyəcək.

buçxaxlan ~ fel. – bucaqlanmaq

bucax (-larnı, -larda, -ların) Bax: buçxax

Budağ Bax: Budax

budax Bax: butax