9
AB/TACİS-in həyata keçirdiyi “Transsərhəd Çayların İdarə olunmasına Dəstək” layihəsinin Kür
Çayı Hövzəsinə aid olan II fazası (2007-2011) çərçivəsində Gəncəçayın pilot ərazisi üçün ÇHİE
üzr
ə plan-sxem hazırlanmışdır.
ABŞ BİAvə TACİS-in dəstəyi ilə həyata keçirilən layihələr çərçivəsində regionda 3 hidroloji
stansiya b
ərpa olunmuşdur (Kür, Ağstafaçay və Qabırrı çayları üzərində).
NATO, SnE 982227, C
ənubi Qafqazın Transsərhəd Aqroekosistemlərinin SEİİ layihəsi Gəncədə
fermerl
ər üçün müasir kənd təsərrüfatı texnologiyalarından istifadəyə əsasən kənd təsərrüfatında
SEİİ üzrə təlimlər təşkil etmişdi.
AB v
ə BMT AİK-nin dəstəyi ilə icra olunan Azərbaycanın Su Strategiyasının hazırlanması
sahəsində layihəsi su ehtiyatlarının idarə edilməsində geniş maraqlı tərəflərin iştirakına və ekosistem
yanaşmasına əsaslanan bir sənədin hazırlanmasını nəzərdə tutur. Finlandiyadan olan beynəlxalq
ekspert milli seminarda AB SÇD-
nə uyğun strateji su planlaşdırmasının əsas prinsiplərini izah
etmişdir.
Yuxarıda göstərilən layihələr su ilə bağlı məsələləri, hüquqi və institusional təkmilləşdirilməni,
monitorinq
və qiymətləndirilməni və s. əhatə edir. Gəncə-Qazax regionunda ÇHİEP daha dəyərli
hazırlamaq üçün mövcud olan informasiya və layihələrin nəticələrindən lazımi səviyyədə istifadə
etmək lazımdır.
Donor
maliyyələşdirən transsərhəd su layihələri əsasən Texniki Tapşırığa uyğun həyata
keçirilmişdir. Onlar əsasən ölkələrə ümumilikdə suyun monitorinqi, planlaşdırılması və idarə
olunması sahəsində fəaliyyətin təkmilləşdirilməsində yardım etmək məqsədi daşıyır və lazımi
səviyyədə transsərhədd fəaliyyəti maliyyələşdirməyi nəzrdə tutmur. .
10
1.1.2
ÇHİEP həyata keçirilməsi üçün potensial səlahiyyətli orqanların təyini
Az
ərbaycan Respublikası AB ilə geniş əməkdaşlıq etmək niyyətindədir.. Əməkdaşlıq üçün
prioritet sah
ələr Avropa Qonşuluq və Tərəfdaşlıq Aləti altında 2007-2013 illər üçün ölkə üzrə
Strategiya S
ənədində Azərbaycan Hökuməti və Avropa Komissiyası tərəfindən razılaşdırılıb. Bu
qarşılıqlı razılaşdırılmış AB/Azərbaycan Fəaliyyət Planı beynəlxalq və Avropa norma və
prinsipl
ərinə uyğun olaraq birgə razılaşdırılmış prioritetləri həyata keçirməkdə Azərbaycanın
öhd
əçiliyini göstərir. Plan su idarə olunması daxil olmaqla əsas ətraf mühit sektorları üçün prioritet
olan t
ədbirləri müəyyən etmişdir. Avropa Birliyində su ətraf mühitinin mühafizəsini əhatə edən
qanunvericiliyin
ən vacib hissəsi Su Çərçivəsi Direktividir. Bu sənəd Avropa Birliyində su
ehtiyatlarının idarə olunmasının əsas prinsiplərini, eləcə də əsas məqsədlərini və icra planını
mü
əyyən edir.
Az
ərbaycanda SEİİ üzrə Milli Siyasi Dialoqa 2010-cu ilin Aprel ayında start verilib. Milli Siyasi Dialoq su
ehtiyyatlarının Avropa Birliyi Su Çərçivəsi Direktivində (AB SÇD) qeyd olunmuş prinsiplərə və BMT AİL-nın
Transs
ərhəd Sular və Beynəlxalq Göllərin Mühafizəsi və İstifadəsi üzrə Konvensiyasına (Su Konvensiyası) uyğun idarə
olunmasına yönələn dövlət su strategiyasının hazırlanmasına yönəlibdir.
SEİİ-nin tətbiqi istiqamətində daha bir addım kimi AB Su Çərçivə Direktivi Azərbaycan dilinə
tərcümə olunmuş və həmin sənəd SEİİ planlaşdırmasını sınaqdan keçirmək üçün müxtəlif
agentliklər tərəfindən istifadə olunur. Həmçinin ölkənin 2 pilot regionu üçün ÇHİE Planları
hazırlanmışdır.
Su sıyasəti və idarəçiliyi sahəsində əsas milli orqanlar Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi, bu
yaxınlarda Fövqəladə Hallar Nazirliyinin nəzdində yaradılan Milli Su Agentliyi, Meliorasiya və Su
Təsərrüfatı ASC və Azərsu ASC –dır.
Yeni Milli Su Agentliyinin yaradılması su sektoru ilə bağlı bir çox təşkilati və idarəetmə
məsələlərinin həllində mühüm addımdır. Lakin buna baxmayaraq qeyd etmək lazımdır ki, su
ehtiyyatlarının deqradasiyasının qarşısını almaq və onların səmərəli istifadəsi və idarə olunması
üçün yuxarıda göstərilən təşkilatların hüquq və vəzifələrinin tam şəkildə aydınlaşdırılmasına
ehtiyac var. Azərbaycanda hövzə prinsipinə əsaslanan dövlət su idarə olunması sistemi yoxdur.
Əhali, iqtisadiyyat, kənd təsərrüfatı və s. daxil olmaqla bütün sektorların su təminatına inteqrasiyalı
yanaşmanı həyata keçirən və çaylar və su anbarlarında su ehtiyyatlarının vəziyyətinin
yaxşılaşdırılması üzrə tədbirlər görülməsinə cavabdeh olan bir dövlət orqanının olması vacibdir.
Götürülən suyun miqdarı və çirkli suların axıdılması üçün məhdudiyyət qoyulması üzrə müəyyən
edilmiş yanaşma istehsalın növü və həcmini, texnologiyaları və müəssisələrdə mövcud olan su
təhcizatı sxemlərinin necə olmasını (birbaşa, ehtiyat və s.) nəzərə almır.
Su sektoru orqanlarının (Milli Su Agentliyi istisna olmaqla) və digər əlaqəli təşkilatların əsas
fəaliyyətləri aşağıda təsvir olunub.
Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi su ehtiyatlarının konservasiyası və çirklənmədən
qorunması üçün məsuliyyət daşıyır. Daimi olaraq hidroloji, hidrogeoloji və hidrokimyəvi
müşahidələr aparmaqla su ehtiyatlarını uçotunu aparır və onların keyfiyyətinə nəzarət edir, su
balansını inkişaf etdirir, su rejiminin elementlərini proqnozlaşdırır, yeraltı su ehtiyatlarını
dəyərləndirir, su ehtiyatlarının səmərəli istifadəsi və bərpası məsələləri ilə məşğul olur.