26
MUBS 27 (2011-ci ildə düzəliş edildiyi kimi) Fərdi maliyyə hesabatları
2
;
MUBS 28 (2011-ci ildə düzəliş edildiyi kimi) Asılı və Birgə Müəssisələrə İnvestisiyalar
2
;
Maliyyə alətləri: Təqdimat – “Maliyyə aktivlərinin və maliyyə öhdəliklərinin əvəzləşdirilməsi”
4
haqqında MUBS
32-yə düzəlişlər
MHBSlərə düzəlişlər – MUBS 1-ə düzəlişlər istisna olmaqla (yuxarı baxın)
2009-2011 dövrəsi
üzrə MHBSlərə təkmilləşmələr
1
.
1
Daha erkən tətbiqinə icazə verilməklə, 1yanvar 2013-cü il tarixdə başlayan və ondan sonrakı illik
dövrlər üçün qüvvədədir.
2
Beş standartın hər biri 1 yanvar 2013-cü il tarixində və ya ondan sonrakı illik dövrlər üzrə qüvvəyə
minir, lakin bu “beşliyə” daxil olan bütün standartlar erkən tətbiq olunarsa daha erkən tətbiqə icazə
verilir (erkən tətbiq edilə bilən 12 saylı MHBS istisna olmaqla).
3
Daha erkən tətbiqinə icazə verilməklə, 1 yanvar 2015-ci il tarixdə başlayan və ondan sonrakı illik
dövrlər üçün qüvvədədir.
4
Daha erkən tətbiqinə icazə verilməklə, 1 yanvar 2014-cü il tarixdə başlayan və ondan sonrakı illik
dövrlər üçün qüvvədədir.
9 saylı MHBS Maliyyə Alətləri – 2009-cu ilin noyabrında buraxılıb və 2010-cu ilin oktyabrında edilən
düzəliş maliyyə aktivləri və maliyyə öhdəliklərinin təsnifatı və ölçülməsi və tanınmanın dayandırılması
üzrə yeni tələbləri təsbit edir.
9 saylı MHBS 39 saylı MUBS Maliyyə Alətləri: Tanınma və Ölçülmənin tətbiq dairəsinə daxil
olan bütün tanınmış maliyyə aktivlərinin son nəticədə amortizasiya edilmiş ədalətli dəyər
qiymətində ölçülməsini tələb edir. Daha konkret desək, əsas məqsədi müqavilədən irəli gələn
pul vəsaitlərinin toplaması olan biznes modeli çərçivəsində saxlanılan və “principal outstanding”
üzrə yalnız “principal” və faiz ödənişləri olan müqavilədən irəli gələn pul vəsaitlərinə malik borc
investisiyaları adətən növbəti mühasibat uçotu müddətinin sonunda amortizasiya edilmiş
qiymətlə ölçülür. Bütün digər borc investisiyaları və kapital investisiyalar növbəti mühasibat
uçotu müddətinin sonunda ədalətli dəyər əsasında ölçülür.
9 saylı MHBS-nın maliyyə öhdəliklərinin təsnifatı və ölçülməsinə dair ən əhəmiyyətli təsiri həmin
öhdəliyin kredit riskində olan dəyişikliklərə aid olan maliyyə öhdəliyinin (mənfəət və ya zərər
vasitəsilə ədalətli dəyər kimi müəyyən edilir) ədalətli dəyərində dəyişikliklər üzrə mühasibt
uçotuna aiddir. 9 saylı MHBS-a əsasən mənfəət və zərər uçotunda ədalətli dəyərlə nəzərdə
tutulmuş maliyyə öhdəlikləri halında belə maliyyə öhdəliyi üzrə kredit riskindəki dəyişikliyə aid
edilən onun ədalətli dəyərində baş vermiş dəyişiklik digər məcmu gəlirlər hesabatında tanınır,
əgər öhdəlik üzrə kredit riskində baş vermiş dəyişikliyin təsir nəticələrinin digər məcmu gəlirlər
hesabatında tanınması mənfəət və zərər üzrə mühasibat uçotu qeydlərində uyğunsuzluqların
baş verməsi yaxud artmasına gətirib çıxarmazsa. Maliyyə öhdəliyi üzrə kredit riskinə aid edilən
ədalətli dəyərdə baş vermiş dəyişiklik sonradan mənfəət və zərər hesabında təkrar təsnif
edilmir. Əvvəllər, 39 saylı MHBS-a əsasən mənfəət və zərər hesabatında ədalətli dəyərlə
nəzərdə tutulmuş maliyyə öhdəliyinin ədalətli dəyərindəki dəyişikliklərin məbləği bütövlüklə
mənfəət və zərər uçotunda tanınırdı.
Qrup rəhbərliyi güman edir ki, 9 saylı MHBS 1 yanvar 2015-cü il tarixindən başlayan illik dövrlər üzrə
konsolidə edilmiş maliyyə hesabatlarında qəbul ediləcək və yeni standartın tətbiqi Qrupun maliyyə
aktivləri və öhdəlikləri üzrə açıqlanmış məbləğlərə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərəcək. Lakin,
müfəssəl icmal başa çatmayana qədər belə nəticələr ilə bağlı əsaslı təxminlərin verilməsi praktiki
hesab edilmir.
10 saylı MHBS Konsolidə Edilmiş Maliyyə hesabatları – sərmayə alanın təbiətindən asılı
olmayaraq (yəni, quruma səsvermə hüquqları və ya xüsusi məqsədli qurumlarda digər müqavilə
razılaşmaları vasitəsilə nəzarətə əsaslanan) bütün qurumlar üçün tək konsolidasiya modelini tətbiq
etməklə 27 saylı MUBS və SŞK-12-də nəzarət və konsolidasiya üzrə bütün istiqamətləri əvəz edir.
10 saylı MHBS çərçivəsində geniş tətbiq istiqaməti ilə nəzarətin tək anlayışı sərmayədarın
aşağıdakılara malik olub olmamasına əsaslanır:
Sərmayə alan üzərində səlahiyyət;
Sərmayə alanla iş birliyindən müxtəlif gəlirlər əldə etmə və ya əldə etmə hüququ; və
Gəlirlərin həcminə təsir etmək üçün sərmayə alan üzərində səlahiyyətlərindən istifadə etmək
bacarığı.
27
11 saylı MHBS Birgə Razılaşmalar – 31 saylı MUBS müştərək fəaliyyət və ya müştərək müəssisə
kimi təsnifləndirməklə birgə razılaşmalar üzrə yeni mühasibat uçotu tələbləri ilə əvəz edir (“birgə
nəzarət edilən aktivlər” təsnifatı artıq mövcud deyildir).
Razılaşmadan irəli gələn hüquq və öhdəlikləri tanıyaraq, tərəflər birgə razılaşmanın hüquqi
strukturuna deyil, hüquq və öhdəliklərin onlarla necə bölüşməsinə diqqət yetirməlidirlər.
Birgə fəaliyyət tərəflərə öhdəliklər üzrə aktiv və passivlərə birbaşa hüquq razılaşması təmin
edir. Beləliklə, birgə operator birgə fəaliyyətdə olan iştirak faizinə deyil, bu fəaliyyətdə olan
iştirakına əsaslanan marağını tanıyır (yəni birbaşa hüquq və öhdəliklərə əsaslanaraq). “Birgə
fəaliyyət”in tərəfi razılaşmadan irəli gələn aktivləri, passivləri, gəlir və xərcləri tanıyır (qəbul
edir).
Müştərək müəssisə tərəflərə razılaşmanın xalis aktiv və ya nəticəsini (mənfəət və ya zərər)
əldə etmək hüquqlarını verir. Müştərək müəssisələr 28 saylı MUBS “İnvestisiya
Tərəfdaşları”na uyğun olaraq kapital metodundan istifadə etməklə hesablanır. Qurumlar
artıq proporsional konsolidasiya metodundan istifadə etməklə müştərək müəssisədə faizə
arxalana bilərlər. “Birgə müəssisə” tərəfi investisiyanı qəbul edir/tanıyır.
12 saylı MHBS Digər müəssisələrdə iştirak paylarının açıqlanması – Törəmə müəssisələr,
tərəfdaşlar, birgə razılaşmalar və konsolidə edilməmiş strukturlu qurumlarda qurumun maraqları ilə
əlaqədar məzmun, risk və maliyyə təsirlərini qiymətləndirməkdə maliyyə hesabatı olan istifadəçilərə
imkanın yaradılması üçün qurumun iştirakı olduğu hər konsolidə edilmiş və edilməmiş qurumlarda
açıqlamaların təkmilləşməsini tələb edir. Beləliklə, 12 saylı MHBS iki yeni standart olan 10 saylı
MHBS və 11 saylı MHBS çərçivəsində hesabat verən qurumlar üçün tələb olunan açıqlamaları təsbit
edir və 28 saylı MUBS-da hazırda müəyyən olunan açıqlama tələblərini əvəz edir.
13 saylı MHBS Ədalətli Dəyər Ölçülməsi – ədalətli dəyərin dəqiq anlayışı, ədalətli dəyərin
ölçülməsinin tək mənbəyi və MHBS-lər üzrə istifadə etmək üçün açıqlama tələblərini təmin etməklə
ardıcıllığı təkmilləşdirmək və mürəkkəbliyin azaldılmasına yönəlmişdir. Standart:
ədalətli dəyəri müəyyən edir;
ədalətli dəyərin ölçülməsinin tək MHBS çərçivəsini təsbit edir;
ədalətli dəyər ölçülmələri üzrə açıqlamaları tələb edir.
13 saylı MHBS “Pay Alətləri əsasında ödəmə” haqqında MHBS 2 çərçivəsində pay alətləri əsasında
ödəmə əməliyyatları, “İcarə” haqqında MHBS 17 çərçivəsində lizinq əməliyyatları istisna olmaqla
ədalətli dəyər ölçülmələri ilə bağlı belə dəyərin ölçülməsi və açıqlanması tələb olunduqda və ya buna
icazə verildikdə, habelə ədalətli dəyərin ölçülməsinə (həmin ölçülmələr ədalətli dəyərə və ya
açıqlamalara əsasən ədalətli dəyərdən satış dəyərini çıxmaqla aparılır) oxşar olan, lakin ədalətli
dəyər olmayan məsələn, “Ehtiyatlar” haqqında MUBS 2-də xalis satış dəyəri və ya ”Aktivlərin
dəyərsizləşməsi” haqqında MUBS 36-da istifadə dəyəri kimi ölçülmələr tətbiq olunur.
Qrup hazırda düzəliş edilmiş standartın maliyyə hesabatlarına təsirini qiymətləndirir.
Maliyyə alətləri: Açıqlamalar haqqında MHBS 7yə və Maliyyə alətləri: Təqdimat- Maliyyə
aktivlərinin və maliyyə öhdəliklərinin əvəzləşdirilməsi və aidiyyatı açıqlamalar haqqında MUBS
32yə düzəlişlər
Maliyyə Alətləri: Açıqlamalar haqqında MUBS 32-yə düzəlişlər maliyyə aktivlərinin və maliyyə
öhdəliklərinin əvəzləşdirilməsi tələbləri ilə bağlı hazırkı tətbiq məsələlərinə aydınlıq gətirir. Xüsusilə
də, düzəlişlər “hazırda əvəzləşdirmə üçün hüquqi qüvvəyə malik olan” və “eyni zamanda satış və
hesablaşmanın aparılması” ifadəsinin mənasına aydınlıq gətirir.
Maliyyə Alətləri: Açıqlamalar haqqında MHBS 7yə düzəlişlər müəssisələrdən maliyyə alətləri üçün
icbari əvəzləşdirmə müqaviləsi və ya oxşar razılaşmalar əsasında əvəzləşdirmə hüquqları və
aidiyyatı planlar (girovun qeydi edilməsi üçün tələblər) barədə məlumatın açıqlanmasını tələb edir.
Açıqlamalar bütün müqayisəli dövrlər üçün keçən dövrlərə şamil olunmaqla təqdim olunmalıdır.
Qrupun rəhbərliyi MUBS 32 və MHBS 7-yə edilmiş bu düzəlişlərin tətbiq edilməsinin gələcəkdə
maliyyə aktivlərinin və maliyyə öhdəliklərinin əvəzləşdirilməsi ilə bağlı daha çox açıqlamaların
verilməsi ilə nəticələnəcəyini ehtimal edir.