Beynəlxalq banki 31 dekabr 2012-ci IL tarixinə bitən IL üzrə
Yüklə 3,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Konsolidasiyanın əsasları
- Qeyri-nəzarət payı
- Faiz gəliri və xərclərin tanınması
- Gəlirin tanınması – digər
- Maliyyə alətləri
- Ədalətli dəyəri mənfəət və ya zərərdə tanınan maliyyə aktivləri
10
Azərbaycan Respublikasında qeydiyyatdan keçmiş Bank və onun konsolidə edilmiş şirkətləri mühasibat uçotunu yerli mühasibat uçotu qaydalarına uyğun olaraq aparırlar, lakin bankın xarici konsolidə edilmiş şirkətləri fəaliyyət göstərdikləri ölkənin qanuna uyğun yerinə yetirirlər. Bu konsolidə edilmiş maliyyə hesabatları məcburi mühasibat uçotu siyasətlərinə istinadən hazırlanmış və MHBS-a uyğunlaşdırılması üçün tərtibatında düzəlişlər edilmişdir.
Qrup maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatını likvidlik ardıcıllığı ilə geniş şəkildə təqdim edir. Maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatın verilməsi tarixindən sonra 12 ay ərzində (cari) və 12 aydan çox müddət (uzunmüddətli) ərzində hesablaşmalar və ya ödəniləcək məbləğlər üzrə təhlil 27 saylı qeyddə göstərilir.
Maliyyə aktivləri və maliyyə öhdəlikləri yalnız uçotda tanınmış məbləğlərin əvəzləşdirilməsi üçün qanuni hüquq mövcud olduqda və xalis məbləğ əsasında hesablaşmalar aparılması, yaxud da eyni vaxtda aktivlərin satılması və öhdəliyin yerinə yetirilməsi nəzərdə tutulduqda bir-birinə qarşı əvəzləşdirilir, xalis məbləği isə maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatda açıqlanır. Gəlir və xərclər hər hansı bir mühasibatlıq standartları, yaxud şərhlərində və Qrupun mühasibat qeydlərində xüsusi olaraq açıqlanması tələb və qəbul olunmadığı halda məcmu gəlir haqqında konsolidə olunmuş hesabatda əvəzləşdirilmir.
Əsas mühasibat uçotu qaydaları aşağıda açıqlanır.
Konsolidə edilmiş maliyyə hesabatlarına Bankın və Bank tərəfindən nəzarət edilən müəssisələrin (onun törəmə müəssisəsi) maliyyə hesabatları daxildir. Nəzarət o zaman həyata keçirilir ki, Bank müəssisənin fəaliyyətindən mənfəət əldə etmək məqsədilə onun maliyyə və əməliyyat siyasətini tənzimləmək iqtidarında olsun.
Lazım olduqda törəmə müəssisələrdə tətbiq edilən mühasibat uçotu qaydalarının Qrupdakı digər müəssisələr tərəfindən istifadə olunan mühasibat uçotu qaydalarına uyğunlaşdırılması üçün törəmə müəssisələrinin maliyyə hesabatlarına düzəlişlər edilir.
Qruparası bütün əməliyyatlar, qalıqlar, gəlir və xərclər konsolidasiya zamanı tam çıxarılır. Qeyri-nəzarət payı
Qeyri-nəzarət payı törəmə müəssisələrinin Bankın birbaşa və ya dolayısı ilə sahib olmadığı mənfəət və zərəri, habelə xalis aktivlərinin bir hissəsidir.
Qeyri-nəzarət payı məcmu gəlirlər haqqında konsolidə edilmiş hesabatda və maliyyə vəziyyəti haqqında konsolidə edilmiş hesabatda ana müəssisənin səhmdar kapitalından ayrıca kapital üzrə göstərilir.
Faiz gəliri və xərci effektiv faiz metodundan istifadə etməklə, hesablama metodu ilə uçot əsasında tanınır. Effektiv faiz metodu maliyyə aktivi və ya maliyyə öhdəliyinin (yaxud maliyyə aktivləri və ya öhdəlikləri qrupunun) amortizasiya olunmuş dəyərinin hesablanması və faiz gəliri, yaxud faiz xərcinin müvafiq dövr üzrə bölüşdürülməsi üsuludur.
Effektiv faiz dərəcəsi borc alətinin nəzərdə tutulan müddəti və ya (tətbiq olunarsa) daha qısa müddət ərzində hesablanmış nağd pul daxilolmalarını (o cümlədən, effektiv faiz dərəcəsinin ayrılmaz hissəsini təşkil edən məntəqələrdə ödənilmiş yaxud alınmış bütün haqlar, əməliyyat xərcləri və digər mükafat yaxud endirimlər) ilkin tanınma anında xalis balans məbləğinədək dəqiqliklə diskontlaşdıran dərəcədir.
Gəlir ƏDMZ (ədalətli dəyəri mənfəət və zərərdə tanınan) kimi təsnif edilən maliyyə aktivləri istisna olunmaqla borc alətləri üzrə effektiv faiz dərəcəsi əsasında uçotda tanınır.
Maliyyə aktivi, yaxud analoji maliyyə aktivləri qrupu ehtimal olunan zərərin baş verməsi nəticəsində hesabdan qismən (bir hissəsi qismən) silinərsə, faiz gəliri bundan sonra dəyərsizləşmə üzrə zərərin ölçülərini müəyyən etmək məqsədilə gələcək pul vəsaitləri hərəkətinin diskontlaşdırılması üçün tətbiq edilən faiz dərəcələrindən istifadə olunmaqla uçotda tanınır.
Ədalətli dəyərlə qeyd edilən aktivlər üzrə qazanılmış faizlər faiz gəliri daxilində təsnif edilir. Gəlirin tanınması – digər
Haqq və komissiya gəlirinin tanınması 11
Kreditlərin verilməsinə görə komissiya haqları birbaşa xərclər ilə birlikdə təxirə salınır və kredit üzrə effektiv faiz dərəcəsinə düzəliş kimi uçotda tanınır. Kreditin ayrılması xüsusi kredit razılaşmasının bağlanmasına gətirib çıxaracağı ehtimal edilən hallarda, kreditin alınmasına görə komissiya haqqı birbaşa xərclər ilə birlikdə təxirə salınır və nəticədə verilən kreditin effektiv faiz dərəcəsinə düzəliş kimi uçotda tanınır. Kreditin alınması xüsusi kredit razılaşmasının bağlanması ilə nəticələnəcəyi ehtimal edilmədiyi hallarda, kreditin alınmasına görə komissiya haqqı kreditin verilmə müddətinin qalan dövrü üzrə mənfəət və zərər uçotunda tanınır. Kreditin ayrılması öhdəliyinin müddəti kredit verilmədən başa çatarsa, belə öhdəliyə görə komissiya haqqı müddət başa çatdığı anda mənfəət və zərər uçotunda tanınır. Kreditə xidmət etmə haqqı kredit üzrə ödənişlər yerinə yetirildiyi təqdirdə gəlirlər kimi uçotda tanınır. Sindikasiya başa çatdığı zaman, kreditin sindikasiya haqları mənfəət və zərərdə tanınır. Bütün digər komissiya haqları yalnız xidmətlər göstərildikdən sonra tanınır.
Qrup maliyyə aləti üzrə müqavilə öhdəliyinə tərəf olduğu halda, maliyyə aktivləri və öhdəlikləri maliyyə vəziyyəti haqqında konsolidə edilmiş hesabatda tanınır. Maliyyə aktivləri və öhdəliklərinin adi alqı – satqısı prosesləri hesablaşma tarixi üzrə uçot üsulundan istifadə etməklə tanınır.
Maliyyə aktivləri və maliyyə öhdəlikləri ilkin anda ədalətli dəyərlə ölçülür. Maliyyə aktivləri və maliyyə öhdəliklərinin alınması və buraxılmasına aidiyyəti olan birbaşa əməliyyat xərcləri (ədalətli dəyəri mənfəət və ya zərərdə tanınan maliyyə aktivləri və maliyyə öhdəlikləri istisna edilməklə) uçotda ilkin tanınma anında maliyyə aktivləri yaxud maliyyə öhdəliklərinin müvafiq olaraq ədalətli dəyərinə əlavə edilir və ya bu dəyərdən çıxılır. Maliyyə aktivləri və maliyyə öhdəliklərinin mənfəət və zərər uçotunda ədalətli dəyərlə alınması ilə bağlı birbaşa əməliyyat xərcləri dərhal mənfəət və zərər uçotunda tanınır. Maliyyə aktivləri
Qrupun maliyyə aktivləri aşağıdakı xüsusi kateqoriyalar üzrə təsnif edilir: “Ədalətli dəyəri mənfəət və ya zərərdə” (ƏDMZ) tanınan maliyyə aktivləri, “ödəniş müddətinə qədər saxlanılan” investisiyalar, “satıla bilən” maliyyə aktivləri və “kreditlər və debitor borcları”. Təsnifləşdirmə maliyyə alətinin mahiyyəti və məqsədindən asılıdır və ilkin tanınma zamanı müəyyən olunur.
Maliyyə aktivləri, maliyyə aktivi ticarət məqsədləri üçün saxlanıldıqda və ya ədalətli dəyəri mənfəət və ya zərərdə tanınan kimi təyin edildikdə ədalətli dəyəri mənfəət və ya zərərdə tanınan aktivlər kimi təsnif edilir.
Maliyyə aktivləri ticarət məqsədləri üçün saxlanılan kimi təsnif edilir, əgər: Bu yaxın müddətdə satış məqsədilə əldə edilibsə; yaxud İlkin tanınma zamanı Qrupun birlikdə idarə etdiyi və qısa müddətə əldə olunmuş mənfəətin faktiki əlaməti olan, müəyyən olunmuş maliyyə alətləri portfelinin bir hissəsidirsə; və yaxud Hedc aləti kimi təyin olunmamış və səmərəli olmayan törəmədirsə. Ticarət məqsədilə saxlanılan maliyyə aktivlərindən başqa digər bütün maliyyə aktivləri ilkin tanınma zamanı ədalətli dəyəri mənfəət və ya zərərdə tanınan aktiv kimi təyin oluna bilər:
Belə təyinat başqa cür yarana bilən ölçmə və ya tanıma uyğunsuzluğunu aradan qaldırır və ya əhəmiyyətli dərəcədə azaldır; yaxud Maliyyə aktivi maliyyə aktivləri və ya maliyyə öhdəliklərinin və ya hər iki qrupun bir hissəsini formalaşdırır, onun idarə edilməsi və fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi Qrupun sənədləşdirilmiş risklərin idarə edilməsi və ya investisiya strategiyasına uyğun olaraq ədalətli dəyər əsasında aparılır və qruplaşdırılma haqqında məlumat o əsasda daxildən təmin edilir; yaxud Bu bir və ya daha çox əlaqədar törəmələr və MUBS 39 Maliyyə Alətlərinin daxil olduğu müqavilənin bir hissəsini formalaşdırır: Tanınma və Qiymətləndirmə bütövlükdə birləşdirilmiş müqavilənin (aktiv və ya öhdəlik) ədalətli dəyəri mənfəət və ya zərərdə tanınan kimi təyin olunmasına imkan verir.
Ədalətli dəyəri mənfəət və ya zərərdə tanınan maliyyə aktivləri mənfəət və ya zərər kimi tanınan yenidən qiymətləndirmə zamanı yarana bilən istənilən gəlir və ya itki ilə ədalətli dəyərlə qeydə alınır. Mənfəət və ya zərərdə tanınan xalis gəlir və ya itki maliyyə aktivi əsasında qazanılmış istənilən dividend və ya faizi özündə birləşdirir və konsolidə edilmiş mənfəət və zərər hesabatında “mənfəət və ya zərərdə ədalətli dəyərlə uçota alınan maliyyə aktivləri üzrə xalis gəlir və ya zərər” kimi daxil olunur. Ədalətli dəyər 30 saylı qeyddə təsvir olunmuş qaydada müəyyən edilir.
Yüklə 3,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|