20
müəyyənləşdirildiyi tarixdə üstünlük təşkil edən məzənnə ilə təkrar qiymətləndirilir. İlkin dəyərlə xarici
valyutada ölçülmüş qeyri-monetar müddəaların valyuta mövqeyi təkrar qiymətləndirilir.
Pul vəsaitlərində mövcud olan valyuta fərqləri baş verdiyi dövrdə aşagıdakı hallar istisna olmaqla
mənfəət və ya zərərdə tanınır:
Gələcək dövr üçün nəzərdə tutulmuş aktivlərlə əlaqəli xarici valyutada olan borclarda məzənnə
fərqləri, xarici valyutalarda olan borclarda həmin aktivlərə edilən düzəlişlərin faiz xərclərində
daxil edilir;
Müəyyən xarici valyuta risklərinin qarşısını almaq üçün aparılan əməliyyatlar üzrə valyuta
fərqləri (aşağıda hecinqin uçotu qaydalarına baxın); və
Hesablaşmanın olmadığı və olacağı güman edilməyən xarici əməliyyatlarda olan debitor və
kreditor borclarında olan valyuta fərqləri (ona görə də xarici əməliyyatda xalis investisisya
formalaşdırır) hansı ki ilk əvvəl digər gəlirlərdə göstərilir və daha sonra səhmdar kapitalından
pul vəsaitlərinin mənfəət və zərər hesabına təsnif edilir.
Konsolidə edilmiş maliyyə hesabatlarının təqdim edilməsi məqsədi ilə Qrupun xarici əməliyyatlarının
aktiv və öhdəlikləri hər hesabat müddətinin sonunda qüvvədə olan valyuta mübadilə məzənnələri
əsasında manata çevrilir. Gəlir və xərc elementləri müəyyən müddət üçün orta valyuta mübadilə
məzənnələri əsasında çevrilir, istisna hallarda valyuta mübadilə məzənnələri həmin müddət ərzində
əhəmiyyətli dərəcədə tərəddüd etdiyi halda sövdələşmələrin tarixində qüvvədə olan valyuta mübadilə
məzənnələri istifadə olunur. Hər hansı valyuta mübadilə fərqləri meydana gəldiyi halda digər məcmu
gəlirlər haqqında olan hesabatlarda tanınır və kapitalda toplanırlar (münasib olduqda, qeyri-nəzarət
payına aid edilir).
Xarici əməliyyatın silinməsi zamanı (Qrupun xarici əməliyyatdakı bütün faizinin silinməsi və ya
özündə xarici əməliyyat daxil edən törəmə müəssisənin nəzarətinin itirilməsi ilə əlaqəli silinmə,
özündə xarici əməliyyat daxil edən birgə müəssisənin nəzarətinin itirilməsi ilə əlaqəli silinmə, özündə
xarici əməliyyat daxil edən asılı müəssisənin əhəmiyyətli itirilməsi ilə əlaqəli silinmə), Bankın
səhmdarlarına aid səhmdar kapitalında yığılmış bütün valyuta fərqləri mənfəət və zərər kimi yenidən
təsnif edilir.
Qismən silinmə Qrupun özündə xarici əməliyyat daxil edən törəmə müəssisənin nəzarətinin
itirilməsilə nəticələnməyən halda, yığılmiş valyuta fərqlərinin proporsional hissəsi yenidən qeyri-
nəzarət paylarına aid edilir və mənfəət və ya zərər kimi tanınmır. Qalan bütün qismən silinmələr üçün
(Qrupun mülkiyyətində olan asılı və birgə müəssisələrdə olan və Qrupun həmin müəssisələr üçün
əhəmiyyətli təsirinin itirilməsi ilə nəticələnməyən azalmalar), valyuta fərqlərinin proporsional hissəsi
mənfəət və ya zərər kimi yenidən təsnifləşdirilir.
Xarici əməliyyatın alınmasından irəli gələn müəyyən olunan aktiv və öhdəliklər üzrə qudvil və ədalətli
dəyər düzəlişləri xarici əməliyyatın aktiv və öhdəliyi kimi tanınır və həmin dövrün sonuna üstünlük
təşkil edən valyuta məzənnəsi ilə köçürülür. Valyuta mübadiləsi fərqləri səhmdar kapitalında tanınır.
Konsolidə edilmiş maliyyə hesabatlarının hazırlanmasında Qrupun ilin sonunda tətbiq etdiyi valyuta
mübadiləsi məzənnələri aşağıdakı kimi olmuşdur:
31 dekabr 2012-
ci il
31 dekabr 2011-
ci il
AZN/1 ABŞ dolları
0.7850
0.7865
AZN/1 Avro
1.0377
1.0178
AZN/1 Rusiya rublu
0.0258
0.0245
Girov
Qrup məqsədəmüvafiq hesab edildiyi hallarda müştərilərin öhdəlikləri müqabilində girov alır. Girov
adətən müştəri əmlakının həbs olunmasını nəzərdə tutur və Qrupa müştərinin həm cari, həm də
gələcək öhdəlikləri ilə əlaqədar əmlaka qarşı iddianın irəli sürülməsi üçün əsas yaradır.
Geri alınmış girov əvvəlki balans dəyərinin ən aşağı məbləğində və ədalətli səyərdən satış dəyərini
çıxmaqla ölçülür.
Kapital ehtiyatı
Qrupun maliyyə vəziyyəti haqqında konsolidə edilmiş hesabatında kapital daxilində qeyd edilən
ehtiyatlar (digər məcmu gəlir):
21
‘Məcmu köçürmə ehtiyatı’ hedcinqin xalis təsiri, xarici əməliyyatlarda xalis investisiyaların
çevrilməsindən yaranan məzənnə fərqlərini qeyd etmək üçün istifadə olunur;
‘Binaların ədalətli dəyərində dəyişikliklərdən ibarət olan “binaların yenidənqiymətləndirmə
ehtiyatı”nı əks etdirir.
Assosiasiya olunmuş müəssisələrə investisiya qoyuluşları
Assosiasiya olunmuş müəssisə üzərində Şirkətin əhəmiyyətli dərəcədə təsiri olan və nə törəmə
müəssisəsi kimi fəaliyyət göstərən, nə də ki, birgə müəssisədə iştirak payını nəzərdə tutan müəssisə
formasıdır. Əhəmiyyətli dərəcədə təsir deyildikdə, investisiya obyektinin maliyyə və əməliyyatlar
siyasətlərinə nəzarət və ya birgə nəzarətin həyata keçirilməsi deyil, belə siyasətlər üzrə qərar qəbul
edilməsi prosesində iştirak etmək səlahiyyətinə malik olmaq nəzərdə tutulur.
Assosiasiya olunmuş müəssisələrin fəaliyyət nəticələri, habelə aktiv və öhdəlikləri 5 saylı MHBS:
Uzunmüddətli Aktivlər və Dayandırılmış Əməliyyatlar müddəasına müvafiq qaydada uçota alınması
nəzərdə tutulmuş investisiyaların satış üçün saxlanıldığı kimi təsnif edildiyi hallar istisna olunmaqla,
kapital metodu ilə mühasibat uçotu üsulundan istifadə etməklə bu konsolidə edilmiş maliyyə
hesabatlarında öz əksini tapmışdır. Kapital metoduna əsasən, assosiasiya olunmuş müəssisəyə
investisiya qoyuluşu ilkin olaraq konsolidə edilmiş maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatda dəyəri ilə
əks etdirilir və bu məbləğə sonradan Qrupun mənfəət və zərərdəki payının və assosiasiya olunmuş
müəssisənin digər məcmu gəlirlərinin uçotda tanınması üçün düzəlişlər edilir. Qrupun assosiasiya
olunmuş müəssisənin zərərində payı onun həmin müəssisədəki iştirak payından (mahiyyətcə Qrupun
assosiasiya olunmuş müəssisəyə xalis investisiya qoyuluşlarının bir hissəsini təşkil edən uzun
müddətli iştirak payları daxil olmaqla) çox olarsa, Qrup sonrakı zərərlərdə payını uçotda tanınmasını
dayandırır. Yaranmış əlavə zərərlər yalnız Qrupun hüquqi yaxud konstruktiv öhdəlikləri yaranan və
ya assosiasiya olunmuş müəssisə adından ödənişlər edilən həddə qədər uçotda tanınır.
Satınalınma dəyərinin assosiasiya olunmuş müəssisənin satınalınma tarixində uçotda tanınmış
müəyyən oluna bilən aktivlər, öhdəliklər və şərti öhdəliklərinin xalis ədalətli dəyərində Qrupun
payından artıq olan hər hansı hissəsi uçotda qudvil kimi tanınır və investisiyanın balans dəyərində öz
əksini tapır. Təkrar qiymətləndirmədən sonra Qrupun müəyyən oluna bilən aktivlər, öhdəliklər və şərti
öhdəliklərin xalis ədalətli dəyərindəki payının satınalınma dəyərindən artıq olan hissəsi dərhal
mənfəət və zərər hesabatında tanınır.
39 saylı MUBS-ın tələbləri Qrupun assosiasiya olunmuş müəssisələrə investisiya qoyuluşları üzrə
dəyərsizləşmə zərərinin uçotda tanınmasının zəruri olub-olmamasını müəyyən etmək üçün tətbiq
olunur. Zərurət yarandıqda, investisiyaların bütün balans dəyəri (o cümlədən qudvil) “Aktivlərin
dəyərsizləşməsi” 36 saylı MUBS əsasən vahid bir aktiv formasında onun bərpa dəyərinin (istismar
dəyəri ilə satış xərcləri çıxılmaqla ədalətli dəyərdən daha yüksəyi) balans dəyəri ilə müqayisəsi
vasitəsilə dəyərsizləşməni müəyyən etmək üçün yoxlanılır. Uçotda tanınmış hər hansı dəyərsizləşmə
zərəri investisiyaların balans dəyərininin bir hissəsini təşkil edir. Dəyərsizləşmə zərərinin bərpa
olunması istənilən halda 36 saylı MUBS-a əsasən investisiyaların bərpa dəyərinin sonradan artan
həddə qədər uçotda tanınır.
Qrup müəssisə ilə onun assosiasiya olunmuş müəssisəsi arasında əməliyyatlar baş tutduğu halda,
belə əməliyyatlar nəticəsində yaranmış mənfəət və zərərlər yalnız Qrupun assosiasiya olunmuş
müəssisədə Qrupa aidiyyəti olmayan iştirak payı həddində konsolidə edilmiş maliyyə hesabatlarında
tanınır.
Mühüm mühasibat uçotu mülahizələri və qeyri-müəyyən təxminlərin əsas mənbələri
Yuxarıda əks olunan mühasibat qaydalarını tətbiq edərkən, Qrup rəhbərliyindən digər mənbələrdən
əldə edilməsi üçün hazır olmayan aktiv və öhdəliklərin balans dəyərinə dair mülahizələr,
hesablamalar və təxminlərin irəli sürülməsi tələb olunur. Hesablamalar və əlaqədar təxminlər keçmiş
təcrübəyə və müvafiq hesab edilən digər amillərə əsaslanır. Faktiki nəticələr həmin təxminlərdən
fərqli ola bilər.
Təxminlər və əsas götürülən fərziyyələr davamlı qaydada təhlil edilir. Mühasibat təxminlərinə olan
düzəlişlər, belə düzəliş yalnız onun baş verdiyi dövrə təsir göstərdikdə həmin dövrdə, cari və gələcək
dövrlərə təsir göstərdikdə isə, düzəlişin baş verdiyi və gələcək dövrdə tanınır.
Qeyri-müəyyən təxminlərin əsas mənbələri
Aşağıda gələcək dövrlərə aid əsas fərziyyələr və hesabat dövrünün sonuna qeyri-müəyyən
təxminlərin əsas mənbələri göstərilir ki, bu da növbəti maliyyə ili ərzində aktiv və öhdəliklərin balans
dəyərinə əhəmiyyətli düzəlişlərin edilməsi riskini daşıyır.