Beynəlxalq iqtisadi hüquq anlayışı Beynəlxalq iqtisadi hüququn nizamasalma predmeti
Yüklə 2,16 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.7. Beynəlxalq iqtisadi təhlükəsizlik prinsipi
d) milli iqtisadiyyatın maraqları nəzərə alınmaqla transmilli korporasiyaların fəaliyyətinin tənzimlənməsi və onun üzərində nəzarət; e) inkişafda olan dövlətlərə ixrac edilən məhsulların qiymətləri ilə inkişafda olan dövlətlərdən idxal edilən məhsulların (xammal, hazır məmulatlar, yarımfabrikatlar və s.) qiymətləri arasında ədalətli və bərabərhüquqlu münasibətlərin yaradılması. Sonradan həmin tələblər daha da dəqiqləşdirilir və - beynəlxalq iqtisadi münasibətlərdə dövlətlərin suveren bərabərliyi; - dövlətlərin təbii sərvətləri üzərində ayrılmaz suveren hüquqlarının tanınması; - beynəlxalq iqtisadi problemlərin həllində demokratik əsaslarla iştirak; - bazarın bölüşdürülməsinin məhdudlaşdırılması; - inkişafda olan dövlətlərə müasir texnologiyanın verilməsi, onların xeyrinə ticarətdə güzəştlərin və mədaxil bölgüsünün yeni mexanizminin tətbiq olunması; - xarici borclar probleminin həlli; - inkişafda olan dövlətlər arasında qarşılıqlı əməkdaşığın genişləndirilməsi və s. məsələlər irəli sürülür. 1964-cü il UNCTAD-ın I sessiyasında hazırlıq çərçivəsində “77-lər qrupu” təsis edilir ki, bunun əsas vəzifəsi beynəlxalq iqtisadi əlaqələrin yenidən qurulması proqramını hazırlamaqdan ibarət idi. Bu təşkilat inkişafda olan dövlətləri özündə birləşdirir və onlar beynəlxalq iqtisadi problemlər üzrə müxtəlif beynəlxalq forumlarda və BMT-nin sessiya və konfranslarında bir mövqedən çıxış etməyə başlayırlar. YBİQ uğrunda mübarizə BMT çərçivəsində xüsusi təsis olunmuş konfransda UNCTAD-da aparılırdı. UNCATD-ın fəaliyyətinin nəticəsi kimi Beynəlxalq ticarət və beynəlxalq siyasətin prinsipləri (1964), Ümumi preferensiya sisteminin yaradılması haqqında qərar (1970), Xammal üzrə inteqrasiya proqramı çərçivəsində ümumi fondun təsis edilməsi haqqında qərar (1980) və daha az inkişaf etmiş ölkələrə yardım proqramını qeyd etmək olar. Asiya, Afrika və Latın Amerikası ölkələrinə texniki kömək və sənayeləşmə prosesinə yardım etmək məqsədilə 1966-cı ildə UNIDO- Sənaye inkişafı üzrə BMT Təşkilatı təsis olunur. UNIDO-nın fəaliyyəti nəticəsində Lima Bəyannaməsi və sənayenin tərəqqisi və əməkdaşlıq üzrə fəaliyyət proqramı qəbul olunur. Əsas məqsəd və qarşıda duran məsələ dünya sənaye istehsalında inkişafda olan dövlətlərin payını artırmaq təşkil edirdi. Bunun üçün UNIDO-nun fəaliyyəti sənaye planlaşdırılması, yeni müəssisələrin tikilməsi, kənd təsərrüfatına texniki yardım, kadırların hazırlanması və digər layihələri həyata keçirməyə yönəldilmişdi. Əsas maliyyə mənbələri isə BMT- nin Daimi texniki yardım proqramı və inkişaf üçün BMT büdcəsindən müntəzəm olaraq ayrılan məbləğlər və həmçinin BMT-nin sənaye inkişafı fonduna könüllü ödəmələr təşkil edirdi. YBİQ-yə görə - inkişaf etmiş sənaye ölkələrinə şamil edilmədən inkişafda olan dövlətlər arasında qarşılıqlı preferensiyaların tətbiqi; - bir tərəfli qaydada sənayecə inkişaf etmiş dövlətlər tərəfindən inkişafda olan dövlətlərə preferensiyaların verilməsi; - inkişafda olan dövlətlərə təqdim edilən preferensiyanın müəyyən müddətlə məhdudlaşdırılması; - inkişafda olan dövlətlərə verilən güzəştlərin tədricən həmin dövlətlər tərəfindən ləğvi istiqamətində tədbirlərin həyata keçirilməsi öhdəliyi və s. nəzərdə tutulur. 3.7. Beynəlxalq iqtisadi təhlükəsizlik prinsipi Beynəlxalq iqtisadi təhlükəsizlik qlobal iqtisadi sistemdə bir-biri ilə sıx əlaqədə olan ayrı-ayrı dövlətlərin iqtisadi, ticarət, təsərrüfat, sosial təminat sisteminin xarici və daxili təhdidlərdən fasiləsiz, davamlı və proqnozlaşdırıla bilən müdafiə qabiliyyətinə malik olamasıdır. Beynəlxalq iqtisadi təhlükəsizliyin prinsipi ayrı-ayrı milli iqtisadi sistemlərin qarşılıqlı iqtisadi inkişaf təminatını formalaşdıran beynəlxalq hüquq normalarını öüzndə təsbit edir. AR-in Milli təhlükəsizlik haqqında 2004-cü il Qanununun 24-cü maddəsində qeyd edilir ki, AR öz milli təhlükəsizliyini sərancamında olan bütün siyasi, iqtisadi, hərbi, hüquqi və digər vasitə və metodlarla birtərəfli qaydada və yaxud beynəlxalq müqaviləlrə müvafiq olaraq təmin edir. Beynəlxalq iqtisadi təhlükəsizli yeni çağırışların (problemlərin) fonunda daha çox aktuallıq kəsb edib. Xüsusən də, enerji təhlükəsizliyi, iqtisadi fəaliyyətin transmilli ekoloji problemləri, nüvə və d. enerji resuslarından istifadənin neqativ halları, aclıq və yoxsulluğun nəticələri, miqrasiya, qida məsulları ilə dünya əhali artımında tərs mütənasiblik, dünya gəlirlərinin dünya əhalisinin sayına nisbətdə qeyri-bərabər bölgüsü və d. məsələlər beynəlxalq iqtisadi təhlükəsizliyə yeni bir məzmun vermişdir. Dünyanın böyük əksəriyyətini təşkil edən ayrı-ayrı kasıb dövlətlərdə əhalinin yaşayış həddi təmin edilmədikcə etnik separatizm, terrorizm, narkobiznes, silah ticarəti, korrupsiya, transmilli mütəşəkkil cinayətkarlıq və s. problemlər daha da genişlənəcək. Beynəlxalq iqtisadi təhlükəsizlik problemi II Dünya müharibəsindən sonra daha çox aktuallıq kəsb etməklə, BMT təhlükəsizlik sisteminin, o cümlədən, Bretton-Vuds valyuta-maliyyə sisteminin təsis edilməsini, GATT-ın qəbulunu həll etmiş oldu. XX əsrin 70-ci illərində baş verən enerji böhranı ilə beynəlxalq iqtisadi təhdidlərin dərinləşməsi beynəlxalq ictimaiyyəti daha kəsərli addımlar atmağa sövq edir. Bretton-Vuds sisteminin təsis edilməsi dövlətlərin formal suveren bərabərliyinə faktiki iqtisadi məzmun vermək istiqamətində tədbirlər, o cümlədən YBİQ-nın, Dünya Ticarət Təşkilatının yaradılması, qlobal iqtisadi təhlükəsizliyin təmin edilməsi istiqamətində əhəmiyyətli addım kimi qiymətləndirilməlidir. BMT Nizamnaməsi (1945), BMT Nizamnaməsinə uyğun olaraq dövlətlər arasında əməkdaşlıq və dostluq münasibətlərinə dair beynəlxalq hüququn prinsipləri haqqında 1970-ci il Bəyannaməsi, Avropa Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Müşavirəsinin (1975) Yekun Aktı, Yeni Beynəlxalq İqtisadi Qaydaya aid beynəlxalq Yüklə 2,16 Mb. Dostları ilə paylaş:
|