45
PLANERDƏN
REAKTIV TƏYYARƏYƏ QƏDƏR
Növbəti sınaq səsdən surətli Miq-21 qırıcı təyyarənin idarə
olunmasını öyrənmək və həmin təyyarədə ikiqat səs maneəsini aşmaq
idi. Ən yüksək həddə idim, dünyanı səmanın qara, insanın isə tənha
olduğu yerdən - buludların üstündən və stratosferdən görürdüm.
Həyat yoldaşım Polşa Dövlətinin min illiyində mənə oğlum
Miroslavı bağışladı. İlk övladımızın doğum günündən sonra hərbi
təyyarəni təmir etmək üçün Kjeşina hava limanında dayandığımız
Babimostdan
34
Vrotslava aparırdım. Yol Voluvdan düz gedirdi, ona
görə də əvvəlcə orada, sonra isə Qaydakı xəstəxananın üstündə öz
sevincimi nümayiş etdirmişdim. Bu dəfə məni anam ağıllandırdı. O
vaxtdan Voluvdan kənar uçurdum.
Xoşbəxt idim, gözəl ailəm var idi, pilot kimi xidmət edridim, çox
yaxşı uçurdum, əhatəmdə xeyirxah dostlarım, pilotlar, tələbkar və
zəngin uçuş təcrübəsi olan rəhbərim var idi. Onlardan daha yaxşı
olmağı öyrənirdim. Mənim üçün yeni olan böyük səsdən iti sürətlərdə
və 20 min metrdən çox yüksəklərdə uçuş sirlərini kifayət qədər tez
öyrənirdim. Daxili səs məni daha çox şeylərə nail olmağa çağırırdı.
Zamanla fikir verdim ki, həyat yoldaşım nikbinliyimi bölüşmür. Hava
limanına hər gedişim, evdə və ya işdə olmağından asılı olmayaraq, onun
üçün evə qayğımı gözləməkdən başqa bir şey deyildi. Bunu məndən
gizlədirdi, lakin gecələr uçuşdan evə qayıtmayınca yuxuya gedə
bilmirdi. İllərlə bu vahimə ilə mübarizə aparırdı, bu, dostlarımızı son
mənzilə yola saldıqdan sonra xüsusilə hiss olunurdu. Sadəlövhcəsinə
aviasiyada bəzən qəzaların baş verməsinin normal olduğunu deyirdim,
lakin düşəcəyim çətin vəziyyətdən çıxa biləcəyimə əmin idim. Havada
nələr olduğunu ona deməyə etibar etmirdim, lakin qapalı qarnizon
mühitində sirlər yox idi. İki dəfə məni göz yaşları ilə qarşılayıb, nəyə
görə pis şeyləri başqalarından öyrəndiyini soruşmuşdu. Mən isə
artıq hər şeyin keçib getdiyini, boş yerə narahat olmağa dəymədiyini
deyirdim. Rembertuvdakı
35
Baş Qərargahın Akademiyasındakı dərslərə
1968-ci ildə başlamışdım. Həyat yoldaşım üçün əsl rahatlıq idi, mənim
üçün isə üçillik çətin səylər dövrü idi. Kirayədə yaşayırdıq, amma ən
azından bir yerdə idik.
1970-ci ilin avqust ayında BQA tərəfindən göndərildiyim baş
müəssisədə təcrübə keçərkən pilotaj bacarıqlarını qorumaq üçün
onlarla uçuş yerinə yetirmişdim. Eskadranın komandiri mayor Boqdan
Kovalkovski ilə birgə “Miq“-21 nəzarət uçuşunu da. Startdan sonra
təlimatçıdan 100 metr hündürlüyündə uçuşa icazə verməsini xahiş
34
Babimost –
Polşada şəhər
35
Remertuv – Varşava
şəhərində rayon
46
IKINCI HISSƏ
etdim. Start çox dinamik idi, bir neçə saniyədən sonra 900 km/saat
həddinə çatmışdım. Bu, əsl əyləncə idi, aşağı hündürlükdə belə bir
sürətlə uçurduq. Yer qeyri-adi sürətlə hərəkət edirdi və birdən təyyarə
səs-küylə elə şığıdı ki, başım kabinənin qapağına dəydi. Dəstəyi özümə
tərəf çəkdim, dəhşətli yüklənmə məni oturacağa tıxamışdı. Şüurumun
qalan hissəsi ilə uçuşu sabitləşdirməyə çalışırdım, təyyarə şahə qalxdı,
mənfi yüklənmə yenə də məni oturacaqdan qoparmaq istədi. Dəhşətli
gurultu var idi. Elə bildim ki, mühərrik partladı. Bu, son olardı. Eyni
zamanda güc dəstəyini çəkdim, əyləcləri çıxardım və dəstəyi özümə
tərəf çəkdim. Yadımda qalan son görünüş – önümdəki meşə və ağ
pəncərəli ev idi. Huşumu itirdim. Sonradan, deyəsən, yaşadığımı
hiss etdim, lakin heç nə görmürdüm. Əzələlərimi gərginləşdirdim və
qışqırmağa başladım ki, beynimə qan gəlsin. Bozluqdan göy görünməyə
başladı. Təyyarənin burnu səmaya yönəlmişdi. Sürət səs-küylə azalırdı.
Təyyarəni üfüqə tərəf istiqamətləndirdim və təlimatçıma qışqırdım:
“İAT, İAT zədələnib (idarəetmənin avtomatik tənzimləyicisi). Cavab
vermədi. Dəstəyi bir neçə dəfə tərpətdim. Eyni hərəkətlə cavab verdi.
Sürəti 500 km/saat aşağı saldım – bu sürət mövcud
qəza üçün müvafiq
idi. Bir neçə dəqiqə sonra Kovalkovskini eşitdim, sakit səslə dedi:
“Miruş, biz yəqin düşünərdik ki, kimsə xuliqanlıq edir“ və əlavə etdi
“Maskamla şlemofonum çıxmışdı, manual rejimə keçir“. “Dəyişdirici
açar plomblanıb, necə var elə də qalsın, sonra texniklər nəyisə xarab
etdiyimizi deyəcəklər“, – cavab verdim. Mənimlə razılaşdı. Normal
qaydada endim, lakin tez-tez İAT-nin göstəricilərinə baxırdım. Yerdə
idarəetmə avtomatikasının nasazlığı haqqında məlumat verdik. Bunu
qəsdən etdik, çünki hərbi Miq-21-də hələ üç uçuş həyata keçirməli
idim. Səhər qapıda məni alayın baş mühəndisi tutub, hansısa kağızları
göstərməyə başladı: “Bax, nə baş verirdi – yüklənmə +10 –dan -6-ya
qədər idi!“ Nəticə - başımda üç şiş, qıpqırmızı gözlər, bütün sümüklərin
ağrısı və alayın komandiri podpolkovnik Kajimej Kratı tərəfindən
2000 zl məbləğində mükafat. Ən pisi isə həyat yoldaşımın qəmli və
ağlamaqdan şişmiş gözləri idi.
Təhsilimi bitirdikdən sonra yenə fərqlənmələr var idi, kapitan üçün
avans və ...Polşada daimi köçmələr. Emiliyanın sayəsində bir həftədən
çox müddətə tək qalmırdım. Əvvəl çox gözəl Slupsk. Miq-17 təyyarə
eskadrasının komandiri vəzifəsi mənə həvalə olunmuşdu. Bu mənim
üçün növbəti sınaq idi – bir qrup insanı həm göydə, həm də yerdə idarə
etməli idim. Alayın komandiri Henrık Petjakın ruhlandırmasından
sonra dörd təyyarənin pilotaj qrupunu formalaşdırdım. İllər öncə
qardaşım Vladek kimi, mən də qrupun aparıcısı idim. Alayın
bayramında çıxış etmək üçün çoxlu məşq edirdik. “Miq-19“ ikinci