74
O‘rta Osiyoga ekspeditsiya yuboriladi. Bu ekspeditsiyalar natijasida
Rossiyaga O‘rta Osiyoning katta qismini bosib olish uchun
imkoniyat yaratildi.
1867- yili rus qo‘shinlarining Òoshkentni bosib olishlari
bilan Òurkiston general-gubernatorligi tashkil qilindi.
Rus biblio-
graflari tomonidan O‘rta Osiyo haqidagi rus va chet tillardagi
adabiyotlarning bibliografiyasi tuzila boshlandi. Bu davrda O‘rta
Osiyoda bibliografiyaning paydo bo‘lish sababini XIX asrning
yirik rus bibliografi, birinchi bo‘lib O‘rta Osiyo
haqidagi adabi-
yotlarni to‘plagan V. I. Mejov „O‘rta
Osiyoni har tomonlama
chuqur o‘rganishga sof savdo va ilmiy maqsad sabab bo‘ldi“, deb
ko‘rsatadi. Albatta, bu fikr ma’lum darajada to‘g‘ri, lekin ilmiy
maqsad emas, balki sof harbiy maqsad ko‘zda tutilib, O‘rta
Osiyo chuqur o‘rganilgan, desak mantiqqa to‘g‘ri keladi. Buni
rus qo‘shinlarining qo‘mondoni, Òurkiston general-gubernatori
N. P. Kaufmanning V. I. Mejovdan O‘rta Osiyo haqidagi
adabiyotlarning bibliografiyasini tuzib berishni so‘ragani isbot
qilib turibdi. V. I. Mejov bunga rozi bo‘lib, Òurkiston haqida
bibliografik ko‘rsatkich emas, balki Òurkiston haqidagi adabi-
yotlar to‘plamini tuzib berishni taklif qiladi.
O‘rta Osiyo tarixini o‘rganishda XIX asr yirik rus bibliografi
V. I. Mejovning Alisher Navoiy nomli O‘zbekiston milliy kutub-
xonasining nodir kitoblar bo‘limida saqlanayotgan, hozirga qadar
o‘zining ilmiy-amaliy ahamiyatini saqlab kelayotgan „Turkiston
to‘plami“ („Òóðêåñòàíñêèé ñáîðíèê“) muhim ahamiyatga ega.
Uning vujudga kelishi hamda ahamiyatiga oid V. I. Mejov
zamondoshlari, hozirgi
davr mutaxassislari Logofet, Y. K. Betger,
N. M. Benediktova, O. G‘. Qosimova, O. V. Maslova, Z. L.
Fratkina va boshqalarning qator ilmiy tanqidiy maqolalari mavjud.
Lekin bu maqolalarda „Turkiston to‘plami“ning yaratilishi tarixi,
ahamiyati, unga tuzilgan yordamchi ko‘rsatkichlar yetarlicha
yoritilmagan.
Dostları ilə paylaş: