Biblioqrafiya

 

28

4. Yenidoğulanlara doğum evində baxılması 

4.1. Yenidoğulanların İİV infeksiyası üzrə laboratoriya 

diaqnostikası 

İlk dəfə  İİV-in DNT-si üçün PZR-i doğuşdan sonra 48 saat 

ərzində keçirmək lazımdır. Göbək qanı onun tərkibində ananın 

qanının olması mümkünlüyündən müayinə üçün yararlı deyil. 

Müsbət nəticə  uşağın böyük ehtimalla yoluxmuş olduğunu bildirir. 

İİV-in DNT-si üzrə ikinci araşdırma uşağın həyatının 6 – 8-ci 

həftəsində birinci araşdırmanın nəticələrindən asılı olmayaraq 

keçirilməlidir.  Əgər PZR-in aparılması  əlçatar deyilsə, 15 – 18 ay 

yaşında İİV-ə qarşı anticisimlərin aşkar edilmə müayinəsi keçirmək 

və ardınca nəticəni immunoblottinqdə təsdiqləmək tövsiyə edilir. 

Uşağın  İİV-ə yoxlanması ilə paralel olaraq, ona baxanlarla da 

məsləhət keçirmək, testin nəticələrini müzakirə etmək və uşağın İİV 

statusunu birdəfəlik aydınlaşdırmaq üçün əlavə araşdırmaya ehtiyac 

olduğunu başa salmaq lazımdır. 

4.2. Narkotik asılılıq və abstinent sindromlu yenidoğulanların 

aparılması 

4.2.1. Kliniki müayinə 

Ana bətnində opioidin təsirinə məruz qalan yenidoğulanların 50-

80%-də abstinent sindromu müşahidə olunur (adətən həyatının ilk 

24-72 saatında). Lakin, medikamentoz

 

müalicə  tələb edən ağır 

simptomlar bu uşaqların yalnız 5-20%-də müşahidə olunur. 

Metadonun abstinent sindromu adətən 4 gündən artıq çəkmir.  

Yenidoğulanlarda abstinent sindromunun simptomların ağırlılığı 

və davamlılığı ilə fərqlənir və aşağıdakıları daxil edir: 

 

tremor,  əzələ hipertonusu, narahatçılıq, yuxunun pozulması, 

davamlı ağlama, hiperrefleksiya; 

 

tez tez qusma, öyümə, diareya; 

 

taxipnoe; 

 

kiçik simptomlar: qızdırma, asqırma, tərləmə, burnun tutulması, 

əsnəmə. 

Abstinent simptomlu, anası narkotikdən istifadə etmiş  və yaxud 

etməsi şübhəli olan yenidoğulanda abstinent sindromunun ağırlılığını 

hər 4 saatdan bir qiymətləndirmək lazımdır. Ağırlılığın 

qiymətləndirilməsini eyni sistem ilə keçirmək lazımdır (bax əlavə 2). 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

---

 

29

Bu qiymətləndirmənin  əsasında abstinent sindromunun müalicəsi 

üçün dərman vasitələrinin dozaları seçilir (bax cədvəl 7). 

4.2.2. Yenidoğulmuşlarda abstinent sindromunun müalicəsi  

Yenidoğulanlarda asbtinent sindromunun müalicəsinin  əsas 

məqsədi – ona rahatlıq, tamdəyərli yuxu və qida təmin etməkdir; 

müalicə bütün simptomların kənarlaşdırılması ilə  nəticələnmir. 

Müalicə  mərhələlərlə, neonatoloq, sahə pediatrı  və ya ailə  həkimi 

tərəfindən narkoloqla birlikdə aparılır. 

 

Birinci mərhələ - dəstəkləyici terapiya: sakit mühit (sakit yer, 

tutqun işıqlandırma, bərk bələmə, qolda və yaxud çarpayıda 

yırğalamaq), uşağın tez-tez porsiyalarla yedizdirilməsi (tələb 

olunduqca),  ətraf mühitdə  kəskin dəyişikliyin olmamağı.  Əgər 

simptomlar güclənirsə, ikinci mərhələyə keçirlər. 

 

İkinci mərhələ - dərmanlarla müalicə. Seçim üçün dərman 

vasitəsi – fenobarbitalın məhluludur.  Əgər bu dərman vasitəsi 

effekt vermirsə  və yaxud qıcolmalar müşahidə olunursa,  onun 

əvəzinə  morfin məhlulu təyin edilir. Dərman vasitələrinin 

müalicəvi dozaları abstinent sindromunun ballarla 

qiymətləndirilməsindən asılı olaraq dəyişilir (cədvəl 7) 

Bəzən çox güclü öyümə müşahidə oluna bilər; bu halda 

müvəqqəti olaraq təyin olunmuş dərman vasitələrini xlorpromazinlə 

əvəz etmək lazımdır (2 – 3 mq/kq/gündə 3 – 4 dəfə ə/d). 

 

Cədvəl 7. Yenidoğulanlarda abstinent sindromunun müalicəsi 

üçün dərman vasitələrinin terapevtik dozaları 

Doza 

Abstinent 

sindromunun ağırlığı 

(ballarla) 

Fenobarbital Morfin 

8 – 10 

6 mq/kq/ gündə 3 dəfə 

0,32 mq/kq/ gündə 4 

dəfə 

11 – 13 

8 mq/kq/ gündə 3 dəfə 

0,48 mq/kq/ gündə 

4dəfə 

14 – 16 

10 mq/kq/ gündə 3 

dəfə 

0,64 mq/kq/ gündə 

4dəfə 

17+ 

12 mq/kq/ gündə 3 

dəfə 

0,80 mq/kq/ gündə 4 

dəfə 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

---

 

30

Yenidoğulanlar üçün AUÖP-ın hissəsi kimi təyin olunan ARV-

vasitələrilə yenidoğulanlarda abstinent sindromunu müalicə etmək 

üçün təyin olunan dərman vasitələri arasında qarşılıqlı  əlaqə  hələ 

öyrənilməyib. 

4.3. İmmunizasiya 

İİV təsirinə ana bətnində  məruz qalan və  İİV-infeksiyası 

simptomu olmayan uşaqların hamısına doğum evində digər 

yenidoğulanlara olunduğu kimi eyni qrafik ilə vərəmə qarşı peyvənd 

(BCJ) vurmaq lazımdır. 

Digər peyvəndlər milli immunizasiya proqramına  əsasən

 

həyata 

keçirilir. 

Sonrakı yardımı almaq üçün təyinat 

İİV-ə yoluxan qadınlar, yenidoğulanlar və onların ailələri daimi 

çox-profilli yardım almalıdırlar. Buna aşağıdakılar daxildir: 

 

yenidoğulana pediatrik yardım, həmçinin həyatının birinci 

ilində opportunistik infeksiyaların profilaktikası üçün göstəriş 

olarsa YAART; 

 

ana üçün doğuşdan sonra kontrasepsiya; 

 

İİV zamanı müalicə və yardım; 

 

narkotik asılılığın müalicəsi və narkotiklərin zərərini 

azaltmaq proqramları çərçivəsində yardım. 

Müvafiq nəzarətin təmin olunması  və sonrakı yardımın 

göstərilməsi üçün, doğum evində ana və uşağın ART-sinə dair ətraflı 

məlumatlarla çıxarış  tərtib olunmalıdır.

 

Bu çıxarışı pasiyentin və 

yenidoğulanın həkiminə təqdim etmək lazımdır. İİV müsbət körpələr 

QİCS mərkəzində qeydiyyata alınırlar və sahə-pediatrı  və ya ailə 

həkimi ilə birgə nəzarət edilirlər. 

V. TIBB MÜƏSSISƏLƏRİNDƏ TOPLANMASI MƏSLƏHƏT 

OLUNAN MƏLUMATLARIN MİNİMAL SİYAHISI 

Aşağıda verilmiş  məlumatlar hər bir tibb müəssisəsində 

mütəmadi  əsasda toplanmalıdır (məs., ayda, kvartalda və yaxud 

yarım ildə bir dəfə). 

Antenatal xidmət müəssisələrində: 

 

Hamilələrin sayı; 

 

İİV testindən keçmiş hamilələrin sayı; 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

---