Biblioqrafiya

 

22

2.1. Yardımın təşkili 

İİV infeksiyalı  İNİ

 

hamilə qadınların effektiv aparılması üçün 

onları hamiləliyin  ən ilk mərhələsindən tibbi yardım xidmətlərinə 

cəlb etmək və hamiləliyin bütün müddəti  ərzində onlara lazım olan 

xidmətləri göstərən müəssisələrin əlçatarlığını təmin etmək lazımdır.

 

Strategiyanın  əsasını antenatal, doğuş zamanı  və doğuşdan sonrakı 

yardım xidmətlərinin əsas rol oynadığı kompleks yanaşma təşkil edir. 

Aşağıda göstərilən xidmətlərlə əməkdaşlıq etmək lazımdır: 

 

İNİ hamilə qadınları antenatal xidmət müəssisələrinə yönləndirən 

narkotiklərin zərərinin azaldılması xidmətləri göstərən QHT-lər; 

 

Respublika narkoloji dispanseri – narkotik asılılığın müalicəsi 

üzrə mütəxəssislər (bütün hamiləlik zamanı) 

 

Respublika QİÇS-lə Mübarizə Mərkəzi; 

 

Psixoloji və sosial dəstək xidmətləri. 

2.2. Hamilə qadınlarda narkotik asılılığın və abstinensiya 

simptomlarının qiymətləndirilməsi 

Çox vaxt pasiyentlər qeyri-qanuni narkotiklərdən istifadə 

etdiklərini gizlədirlər. Narkotik qəbul etdikləri faktını  qəbul edən 

qadınlarda və bunu inkar edən, lakin inyeksiya izləri və yaxud 

şübhəli simptomları olan qadınlarda  əlavə müayinə keçirmək 

lazımdır. 

Narkotikdən istifadə edən qadınlar, çox vaxt eyni zamanda bir neçə 

psixoaktiv maddədən (nikotindən, alkoqoldan, marixuanadan, 

opioiddən, kokaindən, “ekstazi”, digər amfetaminlərdən, 

benzodiazepinlərdən) asılılıqdan  əziyyət çəkirlər.  Bəzən psixoaktiv 

maddələrin istifadəsinin  əlamətlərini/simptomlarını  və abstinent 

sindromunu aşkar etmək çətin olur. Hamiləliyin kliniki əlamətlərini və 

hamiləliyin ağırlaşma simptomlarını narkotiklərin istifadə  və abstinent 

sindromu səbəbindən olan simptomlardan ayırmaq vacibdir. 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

---

 

23

Cədvəl 5. Konkret psixoaktiv maddədən asılı olaraq hamilə qadınlarda 

abstinent sindromunun əlamətləri/simptomları 

Maddə 

Əlamətləri/Simptomları 

Alkoqol Qıcıqlanma, tremor, yuxu pozğunluğu, taxikardiya, 

arterial təzyiqin yüksəlməsi, ürəkbulanma, midriaz, 

qıcolma 

Delta 9 – 

tetrahidrokannabinol  

(çətənə: marixuana, həşiş)  

Narahatçılıq, qıcıqlanma, lənglik, 

əsəbilik, 

yuxusuzluq, ürəkbulanma, spazmlar 

Tütün (məs., siqaretlərdə) 

Qıcıqlanma, narahatçılıq, diqqətin konsentra-

siyasının pozulması, tapşırıqların əməl olunmasında 

çətinliklər, həyacan, aclıq hissi, çəkinin artması, 

yuxunun pozulması, siqaret çəkməyə meyllilik, 

yuxululuq 

Trankvilizator və yuxu 

dərmanı: 

Alprazolam, barbituratlar, 

xlordiazepoksid, diazepam, 

flurazepam, qlutetimid, 

meprobamat, metakvalon və 

digərləri 

Tremor, yuxusuzluq, tez-tez kirpik vurması, 

intoksikasion psixoz, qıcolmalar, həyacan, 

narahatçılıq,  əzələ spazmları, yuxunun pozulması, 

arterial təzyiqin yüksəlməsi, qızdırma, iştahın 

pozulması 

Psixostimulyatorlar: 

metamfetaminlər, kokain, 

metilfenidat, fenmetrazin, 

dimetiltriptamin, fensiklidin 

Əzələlərdə  ağrı, qarında ağrı, aclıq hissi, 

uzunmüddətli yuxu, sui-qəsd fikirləri, bradikardiya, 

preparatlara meyllilik, depressiya 

Opioidlər: 

kodein/oksikodon, heroin 

hidromorfon, tripelenamin 

Qripəbənzər sindrom, qıcıqlanma, midriaz, qarında 

spazmlar, yuxusuzluq, həyacan, preparata meyllilik, 

taxikardiya, arterial təzyiqin yüksəlməsi 

Narkotik istifadə edən qadınların müəyyən qismi narkotik 

asılılıqdan  əziyyət çəkmir. Belə ki, narkotikdən  asılılıq, pasiyentin  

aparılma strategiyasına təsir edir, və onu aşkar edib qiymətləndirmək 

çox vacibdir.  

2.3 Hamiləlik zamanı psixoaktiv maddələrin təsiri və abstinent 

sindromu 

Abstinensiyanın simptomları  cədvəl 5-də göstərilmişdir, 

hamiləliyin gedişatına, dölə  və yenidoğulana psxioaktiv maddələrin 

təsiri isə cədvəl 6-da təsvir edilmişdir. 

 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

---

 

24

Cədvəl 6. Psixoaktiv maddələrin dölə, yenidoğulana və hamiləliyin 

gedişatına təsiri 

Maddə 

Təsir 

Alkoqol Öz-özünə törənən abort, mikrosefaliya, boy 

artmasının gecikməsi, MSS tərəfindən 

pozulma, psixi inkişafın gecikməsi və 

davranış pozğunluğu daxil olmaqla, beyin-üz 

anomaliyaları (gözün uclarında göz 

qapağların bitişməsi, üst dodağın 

hipoplaziyası, üst çənənin hipoplaziyası). 

Tütün (məsələn siqaretlərdə) 

İnkişaf qüsurları yaratmır, inkişafın ana 

bətnində gecikməsi (doğuş zamanı  bədən 

çəkisinin defisiti 200 qr. az), vaxtından əvvəl 

doğuş, ciftin görünməsi, ciftin vaxtından 

əvvəl laylanması.  

Delta-9-tetrahidrokannabinol (çətənə: 

marixuana, həşiş)  

İnkişaf qüsurları yaratmır, doğuş müddətdən 

0,8 həftə öncə, müvafiq olaraq doğuş zamanı 

bədən çəkisinin aşağı olması, kiçik davranış 

pozuntuları. 

Psixostimulyatorlar: piylənmənin 

müalicəsi üçün vasitələr, 

metamfetamin, kokain, metilfenidat, 

fenmetrazin 

Öz-özlüyünə abort, dölün hiperaktivliliyi, 

inkişaf qüsurları (ürək qüsuru, öd yollarının 

atreziyası), davranış pozğunluğu, sidik 

yollarının anomaliyası, inkişafın 

gecikməsinin assimetrik forması, ciftin 

vaxtından  əvvəl laylanması, infarkt və digər 

kəllə beyinin zədələri, dölün ana bətnində 

ölməsi, yenidoğulanda nekrotik enterokolit. 

Narkotiklər: kodein, heroin, 

hidromorfon, meperidin, morfin, 

opioid, pentazosin, tripelenamin 

İnkişaf qüsurlarsız ana bətnində inkişafın 

gecikməsi, dölün aktivliliyinin artması ilə 

abstinent sindromu, nəfəs alma çətinliyi, döl 

ətrafı suların vaxtından əvvəl axması, 

vaxtından əvvəl doğuş, döl ətrafı sularda

 

mekon qarışımı, perinatal ölüm. 

2.4. Narkotik asılılıq zamanı məsləhət və müalicə 

Məsləhətvermə — narkotik asılılıqdan  əziyyət çəkən,  İİV 

infeksiyalı hamilə qadınlara göstərilən tibbi yardımın mütləq 

hissəsidir. Xüsusi olaraq aşağıdakıları qeyd etmək lazımdır: 

 

narkotiklərin dölə və yenidoğulana ziyanı; 

 

opioidlə əvəzedici terapiyanın (OƏT) ana və dölün sağlamlığına 

faydası; 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

---