Bilish – falsafiy muammo sifatida. Bilishning predmeti, obyekti va subyekti. Bilish bosqichlari, asosiy turlari va shakllari

Bilishning ikki xil shakli:

• 
  kundalik (empirik) bilish va
  
• 
  nazariy (ilmiy) bilish bir-biridan farqlanadi.
  

Bilish obyekti. Tadqiqotchi faoliyati qaratilgan predmet, hodisa, jarayon va munosabatlar bilish obyektlari hisoblanadi.
Bilish subyekti. Bilish bilan shug‘ullanuvchi kishilar va butun insoniyat bilish subyekti hisoblanadi. Ayrim olingan tadqiqotchi-olimlar, ilmiy jamoalar, ilmiy tadqiqot institutlari ham alohida bilish subyektlaridir.
Ilmiy bilish faoliyati faqat tabiat va jamiyatning mohiyatini bilishga emas, balki insonning o‘ziga ham qaratilishi mumkin. Inson va butun insoniyat ayni bir vaqtda ham bilish obyekti, ham bilish subyekti sifatida namoyon bo‘ladi.
Bilishning maqsadi ilmiy bilimlar hosil qilishdan iborat emas, balki bilish jarayonida hosil qilingan bilimlar vositasida avvalo insonning moddiy va ma’naviy ehtiyojlari va manfaatlarini qondirish va shu bilan bir qatorda barkamollikka intilish, tabiat va jamiyatning insoniylashtirish, tabiiy va ijtimoiy garmoniyaga erishishdir. Har qanday fan – fan uchun emas, balki inson manfaatlari uchun xizmat qilishi lozim.
Bilish predmeti deganda biz bilish subyekti(inson)ning aktiv faoliyati yunaltirilgan bilish obyektini va uning ayrim sohalari va tomonlarini tushunamiz.
Ilmiy bilish 2 bosqichdan:

1. 
   Hissiy bilish;
   
2. 
   Aqliy bilishdan iborat.
   

Hissiy bilishni shartli ravishda: quyi darajaga ajratish mumkin. Bilishning quyi darajasi barcha tirik mavjudotlarga xos bo‘lib, hissiy bilish deyiladi. Hissiy bilish bu obyektiv olamni inson sezgi a’zolari vositasida bilishdir.
Hissiy bilishning 3 xil shakli mavjud bular;

1. 
   Sezgi. 2. Idrok. 3. Tasavvur.
   

Sezgi bu hissiy bilshning shunday shakli bo‘lib unda obyektiv olamdagi predmet va hodisalarning tashqi belgi va xossalari to‘g‘risida ma’lumot, bilim beradi. Insonning 5 ta sezgi a’zolari bizga predmet va hodisalarining turli tomonlari to‘g‘risida ma’lumot beradi.
Aqliy bilish bu obyektiv borliqni inson ongi va tafakuri yordamida bilish deyiladi.. Agar inson o‘z sezgilari yordamida narsa va hodisalarning faqat tashqi belgi va xususiyatlarini bilsa, Aqliy bilish vositasida narsa va hodisalarning ichki mohiyatini bilib oladi.