Biologiya (Bios – canlı,logos-elm)canlı təbiət



Yüklə 1,38 Mb.
tarix15.11.2018
ölçüsü1,38 Mb.
#79777



Biologiya (Bios – canlı,logos-elm)canlı təbiət

  • Biologiya (Bios – canlı,logos-elm)canlı təbiət

  • haqqında elmdir.Hal-hazırda Yer üzərində mövcud olan və məhv

  • olmuş külli miqdarda növ müxtəlifliyi,onların quruluşu və

  • funksiyası,mənşəyi,çoxalması və inkişafı,canlı və cansız təbiətlə əlaqəsini

  • öyrənir.Biologiya həyata xas olan ümumi və xüsusi qanunauyğunluqları

  • müəyyəm edir.Biologiyanın çoxlu bölmələrinin olmasına

  • baxmayaraq,qanunauyğunluqlar,əsasən,ümumi biologiya tərəfindən tədqiq

  • edilir.Ümumi biologiya özündə, əsasən,Yer üzərində həyatın əmələ gəlməsi

  • haqqında nəzəriyyəni,Hüceyrə haqqında nəzəriyyəni,molekulyar

  • biologiyanı,insan haqqında nəzəriyyəni,ekologiyanı,genetikanı,biosfer

  • haqqında nəzəriyyəni,təkamül nəzəriyyəsini orqanizmin individual

  • inkişafını öyrənir.



İlk dəfə canlı təbiətin bütövlükdə öyrənilməsi cəhdləri

  • İlk dəfə canlı təbiətin bütövlükdə öyrənilməsi cəhdləri

  • antiq həkim və filosoflar tərəfindən edilmişdir(Hipokrat,

  • Qalen,Teofrast,Aristotel).Məhz onların əməyi intibah

  • dövründə davam etdiriləcək botanika,zoologiya,anatomiya,

  • fiziologiya elimlərinin əsasını qoydu.

  • Mikraskopun kəşfi biologiyanın sərhədlərini mikroaləmə

  • qədər genişləndirdi.

  • Mikroskopun kəşfi ilə zoologiyada yeni aləm,birhüceyrə-

  • lilər və ya ibtidailər (Protozoa) aləmi,botanikada isə

  • birhüceyrəli yosunları müşahidə etmək mümkün oldu.

  • Həmçinin bakteriyaları və virusları müşahidə etmək

  • mümkün oldu.Beləliklə hüceyrə kəşf olundu(1556,Robert

  • Huk)





Botanika-biologiyanın mühüm tərkib hissəsi olub,müs-

  • Botanika-biologiyanın mühüm tərkib hissəsi olub,müs-

  • təqil bir elm kimi bitkilərin quruluşunu,təbiətdə yayılmasını,

  • həyat tərzini,çoxalmasını,inkişafını,mənşəyini və s. tədqiq

  • edir.Biologiya elmləri sisteminə daxildir.Botanikanın əsas

  • bölmələri:sistematika (bitkiləri qohumluq baxımından qrup-

  • laşdırır və tarixini öyrənir),morfologiya (xarici görünüşü

  • öyrənir),anatomiya (daxili quruluşunu öyrənir),embriologiya

  • (mayalanma və rüşeym imkişafını öyrənir),biokimya (kim-

  • yəvi maddələr və kimyəvi prosesləri öyrənir) və s.





Anatomiya-orqanizmin orqanların,toxumaların,hüceyrə-

  • Anatomiya-orqanizmin orqanların,toxumaların,hüceyrə-

  • lərinin quruluşunu və formasını öyrənən elm.Anatomiya

  • sözü yunanca “anatemno” sözündəndir və mənası “yarı-

  • ram” deməkdir.Heyvanlar ilə əlaqədar heyvan anatomiyası

  • (zootomy) bitkilərlə əlaqədar bitki anatomiyası (phyto-

  • nomy) deyilir ki,iki alt budağa bölünür.Bu bilik budaqların-

  • dan biri insan anatomiyasıdır ki,insanın orqanlarının necə

  • düzülməsini və onların insan həyatındakı funksiyasını öy-

  • rənir.



Mikologiya göbələkləri,onların biokimyəvi və genetik

  • Mikologiya göbələkləri,onların biokimyəvi və genetik

  • xüsusiyyətlərini,təsnifatını,insanların həyatındakı rolunu,

  • insanlar üçün toksigenlik və yoluxma təhlükələrini və

  • onların insanlar üçün tibbi,qida və enterogenlər kimi

  • əhəmiyyətini öyrənən biologiyanın bir sahəsidir.Uzun

  • müddət göbələklər bitkilər aləminə aid edildiyinə görə

  • mikologiya biologiyanın müstəqil bölməsi kimi yox,

  • botanika elmlərinə aid edilirdi.Bu baxımdan hazırda da

  • botanika üçün xarakterik olan elmi ənənələr mikalogiyada

  • da gözlənilir.



Bakteriologiya(yun. bakterion - çubuq) – bakteriyaları

  • Bakteriologiya(yun. bakterion - çubuq) – bakteriyaları

  • öyrənən elm.



Virusologiya- virusları tədqiq edən biologiyanın sahə-

  • Virusologiya- virusları tədqiq edən biologiyanın sahə-

  • sidir.Virusologiya sözünün mənası latınca “virus” – zəhər

  • deməkdir.



Morfologiya yunanca morphe – forma və logos – təlim.

  • Morfologiya yunanca morphe – forma və logos – təlim.

  • Morfologiya orqanizmlərin xarici görünüşünü öyrənir.





Biofizika və ya bioloji fizika - fizika elminin metod və

  • Biofizika və ya bioloji fizika - fizika elminin metod və

  • yanaşmalarını istifadə edərək canlıları öyrənən elm.

  • Canlı təbiəti bütün aspektlərdə,molekul və hüceyrədən

  • başlayaraq biosferədək bütün təbəqələrdə öyrənir.

  • Bioloji sistemlərin müxtəlif səviyyələrində gedən fiziki

  • faktorlar haqqında elmdir.Biofizika canlılarda olan fiziki

  • mexanizmlərlə bioloji xüsusiyyətlər arasında olan əlaqəni

  • də öyrənir.





Ekologiya –canlı və cansız təbiətin qarşılıqlı

  • Ekologiya –canlı və cansız təbiətin qarşılıqlı

  • münasibətini öyrənən elmdir.Ekologiya orqanizm-

  • lərin bir-biri və xarici mühit amilləri ilə qarşılıqlı

  • əlaqələrini,onların yaşayış tərzində,inkişafında,

  • çoxalmasında həmin amillərin rolunu,təbiətin (hava,

  • su,torpaq,heyvan və bitki aləmi,faydalı qazıntıları

  • və s.) mühafizəsini,təbii sərvətlərdən istifadə

  • olunmasının qanunauyğunluqlarını,ekosistemləri,

  • onların əlaqəsini,təbiətin dialektikasını öyrədir.



Bioloji təsnifat – canlı orqanizmlərin təsnifat

  • Bioloji təsnifat – canlı orqanizmlərin təsnifat

  • prinsiplərinin işlənib hazırlanması və sistemin

  • qurulması üçün bu prinsiplərin praktik olaraq tətbiq

  • edilməsi məsələsi daxil olan elmi intizamdır.Burada

  • təsnifat dedikdə sistemə daxil olan bütün mövcud

  • olan və ölmüş orqanizmlərin təsvir olunması başa

  • düşülür.







Bəşəriyyətin müasir yaşayışını ekologiyasız

  • Bəşəriyyətin müasir yaşayışını ekologiyasız

  • təsəvvür etmək mümkün deyil.Yazmağı,oxumağı,

  • saymağı bilmədən yaşamaq nə qədər çətindirsə,

  • ekologiyanın əsaslarını öyrənmədən yaşamaq da

  • bir o qədər çətindir.Ətraf mühit deyərkən – insanları

  • əhatə edən,onlarla qarşılıqlı əlaqədə olan günəş

  • şüaları,su,torpaq,hava və canlılar,antropogen

  • maddələr,əşyalar və qurğular nəzərdə tutulur.

  • Alimlər ətraf mühiti təbii və süni mühit olmaqla iki

  • yerə ayırırlar.İnsanların həmişə asılı olduğu mühit

  • təbiidir.Süni mühit isə cəmiyyətin inkişafı ilə

  • əlaqədar insanların fəaliyyəti nəticəsində

  • yaradılmışdır.





Yüklə 1,38 Mb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə