Biotexnologiya asoslari

 
2.1. Transpozonlar 
 
 
Transpozonlarning  kashf  etilishi  genetik muxandislikning rivojlanishida muhim 
ahamiyatga ega bo’ldi. 
Ko’chib yuruvchi genetik elementlar-transpozonlarni o’simlik organizmida AqSH olimasi 
Barbara Mak Klintok, mikroorganizmlarda AqSH olimi Axmad Buxoriy va xasharotlarda Rossiya 
olimi Georgiy Georgiev kashf etgan.  
Ko’chib yuruvchi genetik elementlar ayni vaqtda transpozision elementlar yoki 
transpozonlar deb ham ataladi. Transpozonlar xilma-xil strukturaga ega bo’lsalar-da,  barcha 
transpozon molekulalarining ikki  chetida  maxsus nukleotidlar izchilligi,  markaziy qismda esa 
DNK molekulasining belgilangan joyida "yopishqoq" uchlar hosil qilib  notekis  kesuvchi 
transpozaza fermentini sintez qiluvchi gen mavjuddir.   
Transpozaza fermenti hujayradagi DNK molekulasini " yopishqoq" uchlar hosil qilib kesadi 
va ayni paytda transpozon uchlariga qovushtiradi. Hosil bo’lgan xromosoma DNKsi va 
transpozon DNKsidan iborat qovushma  hujayra DNK bo’laklarini bog’lovchi  ferment  ligaza  
ta’sirida  o’zaro bog’lanadi. Transpozonlarning hujayra DNKsiga integrasiyasi quyidagicha 
amalga oshadi.   
 
 

---