Biotexnologiya asoslari
YAGONA HUJAYRALAR KULTURASI
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 6. YAGONA HUJAYRALAR KULTURASI
Genetik va fiziologik izlanishlar hamda xujayroa seleksiyasi amaliyotida ishlatish uchun alohida hujayralar juda katta ahamiyat kasb etadi. Klonni olinishi yagona hujayra avlodini olinishi kallusli hujayralarni genetik bir xil emasligini sabablarini aniqlashga yordam beradi, chunki bu holatda kuzatishlar geterogen eksplat olingan to’qimalarda emas, balki alohida olingan hujayralarda olib boriladi. Proplastlardan ajratilgan alohida (yagona) gibrid hujayra keyingi bo’linishlarida gibrid hujayradan tashkil topgan klon yaratish imkonini beradi. Bu esa izlanuvchilarni ishlarini engillashtiradi, chunki ajratilgan proplast kulturalarda gibrid bo’lmagan hujayralardan paydo bo’ladigan yangi hujayralarni alohida ajratish kabi mashaqqatli ishdan ozod qiladi. Bundan tashqari alohida ajratib olingan hujayralarni protoplastlarini o’rganilganda somatik gibridizasiya jarayonini o’zini kuzatish ham yaxshiroq bo’ladi. Alohida (yagona) hujayralar hujayra suspenziyalaridan, o’simlik to’qimalaridan, masalan barg mezofillidan uni fermentlar yordamida maserasiya qilingandan keyin, alohida ajratib olingan proplastlardan ularda hujayra qobig’i paydo bo’lganidan keyin ajratib olinadi. Bir xujyrali fraksiya olish uchun ba’zida suspenzion kulturani kolbada 15-30 min tindirib qo’yish kifoya bo’ladi. Bunda yirik agregatlar cho’kmaga tushadilar. qoldiq ustki suyuqlikda esa faqat bir hujayrali kultura yoki kichik agregatlar bo’ladilar. Agar bu yo’l bilan bir hujayrali fraksiya olish imkoniyati bo’lmasa, fyordamida maserasiya qilish, saxaroza gradietida sentrifuga qilish yoki har xil elaklardan o’tkazish usullaridan foydalaniladi. YAgona hujayralarni o’stirishda biroz qiyinchiliklar seziladi, chunki alohida hujayra kallusli to’qima o’sgan sharoitda yaxshi bo’linmaydi. YAgona hujayralarni bo’linishiga majbur qiladigan mahsus usullar yaratilgan. 1960 yilda Djonson «enaga» usulini tadbiq qilgan edi. Bu usulda «enaga» funksiyasini bir qism kallusli to’qima bajaradi va ualohida hujayrani bo’linishiga majbur qiladi va uni alohida hujayradan filtr qog’ozi yordamida ajratib olinadi. Bunday sharoitda («enaga» xuzurida) alohida hujayra bo’linib, hujayrani individual koloniyasi – klon hosil qiladi. Boshqa bir usul juda kam miqdorda boy ozuqa muhitida alohida hujayralarni Kuprak likobchasida (uni xajmi 20 mkl) mikrotomchida o’stirishga asoslangan. Bu metod akademik YU.YU.Gleyba tomonidan taklif qilingan. Mikrotomchida somatik gibridizasiya jarayonida yagona hujayrani olinishi va uni bo’linishini kuzatish juda ham qulay. YAgona hujayralarni bo’linishini kuchaytirish uchun «oziqlaydigan qavat»dan foydalanish mumkin. («Oziqlanadigan qavat»- yagona hujayra olingan o’simlik turini faol bo’linuvchi hujayra suspenziyasi) (3.3-rasm.). Hujayrani bo’linishii muhitni kondisirlash ham tezlatadi, buning uchun unga (muhitga) tez bo’linadigan hujayra kulturasini ozuqa muhiti qo’shiladi. Kondisiya qiluvchi faktor hujayra suspenziyasini o’sishni eksponensial fazasida bakterial filtrdan o’tkazish davrida paydo bo’ladi (olinadi). Mohiyati bo’yicha yuqorida zikr etilgan barcha usullar ham bo’linadigan hujayralardan chiqadigan kondisiya qiluvchi faktordan foydalanishga asoslangan. Hozircha bu faktorni ta’sir mexanizmi va uni kimyoviy tabiati aniq emas. Ammo, bu faktor issiqqa chidamli, suvda eruvchan, past molekulali modda hamda fitogormonlar bilan almashib bo’lmasligini aytish mumkin. SHuningdek, bu modda taxminan 700 Dalton molekulyar og’irligiga ega bo’lgan rN 4-11 da mo’tadil modda ekanligi ham aniqlangan. SHunday qilib, bu modda toza kimyoviy modda bo’lmasdan, hujayradan ajraladigan faktorlar yig’indisi bo’lsa ham ajab emas. Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|