Biotexnologiya asoslari

Auksin 
>
 sitokinin 
=
 ildiz 
→
 kallusli to’qima 
Sitokinin 
>
 auksin 
=
 poya 
→
 novda 
→
 ildiz 
→
 o’simlik 
  
Agar organogenzni auksin yoki sitokininlar yordamida kuchaytirish mumkin bo’lsa, somatik 
embriogenez- ekzogen fitogarmonlarga umuman bog’liq emas. Odatda embriogen zonalar kallusli 
to’qimalarda, kallus hosil qilish uchun ishlatilgan ozuqa muhitida paydo bo’ladi. Kallusli 
to’qimalarda somatik kurtaklarni rivojlanishi, ozuqa muhitidan tabaqasizlantiruvchi faktor (2,4–D 
yoki boshqa auksinlar) olib tashlangandagina boshlanadi. O’sayotgan kurtak ekzogen gormonlarga 
muhtojlik sezmaydi, chunki uni o’zi gormon sintez qilish imkoniyatiga ega va o’zini–o’zi gormon 
bilan ta’minlay oladi. 
Somatik embriogenezni gormonga muhtojsizligi, Xaberlandt fikriga, keyinroq esa Stevard 
tomonidan ilgari surilgan «hujayrani ajratish jarayonini o’zi, ulardagi totipotentlikni namoyon 
bo’lishini kuchaytiradi, ya’ni morfogenezga o’tkazadi» degan fikriga argument bo’lib xizmat qiladi.  
SHunday qilib, morfogenez uchun asosiy stimul bo’lib, oziqa muhit tarkibidagi gormonlarni 
bir-biriga nisbati va o’simlik hujayrasini organizmdan ajratib olish xizmat qiladi. Kallusli 
to’qimalar kulturasida morfogenezida qo’shimcha stimul bo’lib, ozuqa muhiti tarkibiga qo’shilgan 
kumush nitrat, ammoniy nitrat, ba’zi-bir aminokislotalar (proin, tirozin,ba’zida serin), poliaminlar 
(putressin va spermidin) xizmat qiladilar.  
Ba’zi bir holatlarda morfogenez jarayonini manniy va sorbiy ham kuchaytiradi. NO
3
 ionlari 
kallus to’qimalarda hosil bo’lgan tartibli strukturalarni rivojlanishi va ta’sir ko’rsatadi, ularni 
induksiyasini esa NH
4
 ioni kuchaytiradi. Gibberel kislotasi poyani o’sishini kuchaytirsa, abssiz 
kislotasi somatik kurtaklarni differensiyasini kuchaytiradi. 
SHunisi qiziqarliki, yuqorida keltirilgan moddalardan ba’zilari, masalan kumush nitrati eski 
ko’chatlarni regenerasiya xususiyatini uzaytiradi. 
Morfogenezni kuchaytiruvchi u yoki bu ta’sir oqibatida kallusli hujayra deterinasiya holatiga 
o’tishi kerak bo’lsada, ularni 400-1000 dan bittasi regenerasiya yo’liga o’tadilar xolos. Demak, 
morfogenezga o’tish uchun induktorni bo’lishi etarli emas, balki hujayra  unga javob berishga 
3.5 rasm.