Biotexnologiya asoslari

 
 
3.8-rasm. O’simliklarni klonal mikroko’paytirish 
1-yo’l – bor meristemalarni rivojlanishini faollashtirish usuli; 
2-yo’l- eksplantda adventiv kurtaklar hosil bo’lishini induksiya qilish. 

---

1-dastlabki eksplant tanlash; 2–steril kultura olish; 3-birlamchi eksplantda, to’g’ridan – to’g’ri adventiv 
kurtaklar hosil bo’lishi; 4- kurtaklarni o’sishi va mikro navdalarni hosil bo’lishi; 5–mikronavdalarni 
ko’paytirish (qalamcha); 6–mikro novdalarni ildiz olishi; 7–regenerant o’simlikni past xaroratda saqlash 
(deponarovaka qilish); 8–o’simliklarni issiqxona sharoitiga o’tkazish; 9 – regenerant o’simliklarni dalaga 
ekish. 
 
 
 
 
Ba’zi bir qishloq xo’jalik o’simliklari uchun (masalan, kartoshka o’simligi) klonal 
mikroko’paytirish texnologiyasi sanoat darajasiga ko’tarilgan. O’simliklarda bor bo’lgan 
meristemalarni faollashtirish usulini ishlatilishi bir yilda bir dona kartoshka meristemasidan 10
5
 
dona o’simlik etishtirish imkonini beradi, bunday texnologiya probirkada mikro tuganaklar - 
qimmatbaho virussiz urug’lik yaratishni o’z oldiga qo’ygan (3.10-rasm.). 
Ikkinchi usul
 – Bu eksplant to’qimalarida to’g’ridan-to’g’ri adventiv kurtaklar paydo 
bo’lishini kuchaytirish (induksiya qilish). Bu usul o’simlikni ajratib olingan qismini qulay ozuqa 
muhitida etishmagan qismini (organlarini) hosil qilishiga asoslangan, shunday qilib, butun o’simlik 
renerasiya (hosil) qilish. 
Adventiv kurtak hosil qilishni o’simlikni hohlagan organi va to’qimasi (ajratib olingan kurtak, 
barg, poya, urug’palla, ildizni bir qismi va x.k) asosida tashkil etish mumkin.  
Ammo, material zaharlanmagan (yuqumli kasalliklardan holi) bo’lishi shart. Bu jarayon, 
odatda alohida sitokinin yoki uni auksin bilan aralashmasi (10:1 yoki 100:1) saqlagan ozuqa 
muhitida amalga oshadi. Auksin sifatida ko’proq 
β
-indolil–3-sirka kislota (IUK) yoki 
∝
-naftilsirka 
kislota (NUK) ishlatiladi. 
Bu mikroko’paytirishni eng keng tarqalgan usuli bo’lib, shu usul bilan ildiz mevali gullar 
(narsissa, liliya, giasint, gladiolus, lolaqizg’aldoq); Brassica avlodiga mansub o’simliklar (rangli 
karam) shuningdek piyoz, sarimsoqpiyoz, pomidor va boshqa bir qator o’simliklar ko’aytirilgan 
(3.11- rasm). 
9-rasm. 
O’simliklarni bor 
meristemalarini faol-
lashtirish usuli bilan 
ko’paytirish chizmasi: 
1 - tepa meristemasini yulib 
tashlash yo’li;  
2 - ozuqa muhitiga sitoki-ninlar 
qo’shishi yo’li  
B/G – gormonsiz muhit; S-
sitokininlar,  
A-auksinlar.
 

---