Bipolar pozuntular üzrə klinik protokol

 

24

qabiliyyətinin pozulması  və üzvi mənşəli pozuntularla bağlı psixi 

pozuntuların diferensial diaqnostikası aparılmalıdır. Uşaq və 

yeniyetmələrdə bipolyar pozuntunun diaqnostikası üçün istifadə 

olunan müayinə üsullarına bunlar daxildir: 

 

uşaq psixiatrı tərəfindən psixi statusun ətraflı öyrənilməsi, 

 

somatik səbəblərin istisna edilməsi üçün pediatr tərəfindən 

ümumi tibbi müayinə, 

 

uşaq nevroloqu tərəfindən aparılan nevroloji  müayinə, 

 

uşağın özündən, valideynlərdən və ya digər şəxslərdən 

(məsələn, müəllimlər, qəyyumlar) toplanmış anamnestik 

məlumatlar, o cümlədən uşağın erkən inkişafı, məktəbdə 

təhsili, ailədə vəziyyətlə bağlı məlumatlar. 

Bipolyar pozuntusu olan uşaq və yeniyetmələrin      

müalicəsi prinsipləri 

►

 

Kəskin  maniakal epizodu olan uşaq və yeniyetmələrə  dərman 

preparatlarının təyini eynilə böyüklərdə olduğu kimi aparılır, 

yalnız müalicə kiçik dozalardan başlayır. Uşağın yaşı, çəkisi və 

boyunu nəzərə almaq vacibdir. 

►

 

Uşaq və yeniyetmələrdə bipolyar pozuntunun depressiv 

epizodunun müalicəsi üçün preparatların təyini eynilə böyüklərdə 

olduğu kimi aparılır. Terapiyanı SGTSİ ilə başlayaraq, preparatın 

yarı dozasını təyin etmək lazımdır, daha sonra ehtiyac yaranarsa 

dozanı artırmaq olar. 

►

 

Kəskin ifadə olunmuş davranış pozulmaları zamanı atipik 

neyroleptiklərin uyğun dozaları  təyin edilə bilər. Özünə  və ya 

ətrafdakılara zərər vermə  təhlükəsi aşkar edilən uşaq və 

yeniyetmələr stasionar şəraitində müalicə olunmalıdırlar. 

►

 

Uşaq və yeniyetmələrdə bipolyar pozuntunun müalicəsi zamanı 

qaloperidol və barbituratların tətbiqi qəti şəkildə tövsiyə edilmir. 

 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 

---

 

25

QADINLARDA BİPOLYAR POZUNTUNUN 

HAMİLƏLİK DÖVRÜNDƏ VƏ DOĞUŞDAN SONRA 

MÜALİCƏSİ 

Pre- və postnatal dövrdə bipolyar pozuntu 

►

 

Reproduktiv funksiyalarla əlaqədar olaraq bipolyar pozuntusu 

olan xəstələrin müalicəsinin aparılması xeyli çətinlik törədir. Bu 

ilk növbədə hamiləlik zamanı xəstəliyin residiv verməsi ehtimalı 

ilə bağlıdır. Bipolyar pozuntunun residivlərinin profilaktikası 

üçün kömək edici terapiyanın davam etdirilməsi məsələsi xüsusi 

əhəmiyyət kəsb edir. Məlum olduğu kimi hamiləlik affektiv 

epizodların inkişafı üçün risk faktoru təşkil edir, çünki hamiləlik 

dövründə orqanizmin ümumi müqavimət qabiliyyəti aşağı düşür.  

►

 

Dərman terapiyasının dölə  mənfi təsirini də  nəzərə almaq 

lazımdır. Mümkün fəsadlaşmalar sırasında dərmanların teratogen 

təsiri, dölün bətndaxili ölümü, neonatal toksiklik, fiziki inkişafın 

ləngiməsi, hamiləliyin yarımçıq kəsilməsi və  nəhayət, 

yenidoğulmuşda koqnitiv funksiyaların inkişafının ləngiməsi 

qeyd oluna bilər. 

►

 

Zahılıq dövrü də qadının psixi sağlamlığı üçün xüsusi təhlükə 

törədir. Statistikaya görə, bir çox qadınlarda bipolyar pozuntunun 

ilk əlamətləri zahılıq dövründə aşkar edilir. 

►

 

Bipolyar pozuntusu olan qadınlar üçün arzuolunmaz hamiləliyin 

baş verməsi məsələsi problem təşkil edir. Onu nəzərə almaq 

lazımdır ki, bipolyar pozuntusu olan xəstələr kontrasepsiya 

qaydalarına əməl etməyə meylli deyillər. Bundan başqa, bipolyar 

pozuntunun müalicəsi üçün istifadə edilən bir sıra preparatlar 

cinsi hormonların metabolizmini gücləndirərək kontraseptivlərin 

effektivliyini azaldırlar  (D) [2]. Tibbi etika ilə bağlı  məsələlər 

ayrıca problem təşkil edir – hamiləliyin saxlanması  və ya 

yarımçıq kəsilməsi haqqında qərar qəbuluna həkimin qarışmağa 

ixtiyarı yoxdur. 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 

---

 

26

Qadınlarda bipolyar pozuntunun pre- və postnatal dövrdə 

müalicəsinin prinsipləri. 

►

 

Bipolyar pozuntudan əziyyət çəkən pasiyent qadın hamiləlik 

haqqında qərar qəbul edirsə, müalicənin dayandırılması imkanını 

nəzərdən keçirmək lazımdır. Xəstəliyin gedişi yüngül və ya orta 

dərəcədədirsə  və hospitalizasiya tələb etmirsə, profilaktik 

müalicənin müvəqqəti dayandırılması mümkündür. Belə halda 

dərmanların qəbulunu bütün hamiləlik dövründə  və ya heç 

olmazsa, 1-ci trimestr boyu  dayandırmaq lazımdır. Kömək edici 

müalicənin dayandırılması zamanı  vəziyyətin kəskinləşməsinin 

mümkünlüyünü izah etmək və pasiyenti bipolyar pozuntunun 

kəskinləşməsinin erkən  əlamətləri haqqında məlumatlandırmaq 

lazımdır. Müalicənin dayandırılması halında pasiyent qadın bu 

əlamətlərə xüsusi diqqət yetirməlidir. 

►

 

Müalicənin 1-ci trimestrdə dayandırılması  uğurla başa çatarsa, 

dərmanlardan istifadə olunmamasını bütün hamiləlik dövründə 

davam etdirmək və ya doğuşdan sonrakı kəskinləşmənin qarşısını 

almaq üçün 3-cü trimestrdə  dərmanların qəbuluna başlamaq 

məqsədəuyğundur. 

►

 

Müalicənin davam etdirilməsi zərurəti yarandıqda, ən təhlükəsiz 

vasitəni seçmək lazımdır. 

►

 

Pasiyent qadının doğum evinə qəbul olunması anından psixiatrın 

müşahidəsini təmin etmək lazımdır. 

►

 

Zahılıq dövründə profilaktik müalicənin bərpa olunması lazımdır. 

Hətta xəstəliyin əlamətləri olmasa belə, doğuşdan sonrakı ilk iki 

ay ərzində dinamik psixiatrik müşahidə aparılmalıdır. 

►

 

Residivin başlaması bir sıra hallarda yuxu pozulmaları ilə əlaqəli 

olduğu üçün zahı qadının düzgün yuxu rejiminin təmin edilməsi 

doğuşdan sonrakı dövrdə  təkrar epizodun inkişafı riskini aşağı 

salmağa imkan verir. 

►

 

Döşlə  əmizdirmə zamanı  dərman preparatlarının qəbulu uşağın 

sağlamlığı  və inkişafına mənfi təsir göstərə bilər, ona görə  də 

belə  vəziyyətdə süni qidalandırmaya keçilməsini düzgün hesab 

etmək olar. 

►

 

Ailə  və  şəxsiyyətlərarası problemləri azaldan, pasiyent qadının 

müalicə almaq istəyini artıran, affektiv epizodların inkişafında 

iştirak edən potensial tətik mexanizmlərinin təsirini zəiflədən 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 

---