Bipolar pozuntular üzrə klinik protokol
Yüklə 288,13 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- PSİXOTERAPİYA
- BİPOLYAR POZUNTUNUN MÜALİCƏSİ ÜÇÜN TƏTBİQ EDİLƏN DƏRMAN VASİTƏLƏRİ ƏHVALI SABİTLƏŞDİRƏN VASİTƏLƏR Litium
- Litiumla müalicənin aparılması
- Valproatlar Effektivlik
27 psixososial metodikaların tətbiq edilməsi lazımdır. Düzgün qidalanma, gündəlik rejimə əməl edilməsi, iş və istirahətin növbələnməsi, stress vəziyyətlərindən qaçma zahılıq dövründə növbəti epizodların inkişafının qarşısının alınması üçün əsas amillərdir. ►
münasibətlər bir qayda olaraq qeyri-sabit xarakter daşıdığı üçün, bipolyar pozuntusu olan qadınlara doğuşa qədər və sonra yardım göstərən mütəxəssislər bu cəhətə xüsusi diqqət yetirməlidirlər.
Bipolyar pozuntunun müalicəsində farmakoterapiyanın prioritet olaraq qalmasına baxmayaraq, psixoterapevtik müdaxilə az əhəmiyyət daşımır. Dərman müalicəsində müəyyən məhdudiyyətlərin olması ilə əlaqədar, simptomların azalması, kəskinləşmə və təkrar epizodların profilaktikası, sosial və psixoloji adaptasiyanın bərpası, pasiyentə və onun ailəsinə dəstək verilməsinə yönəlmiş psixoterapevtik müdaxilələr üçün yol açılır. Psixoterapiyanın spesifik məqsədləri:
terapevtik alyansın yaradılması xəstənin həkim göstərişlərinə əməl etməyə razılıq verməsi
müəyyən fəaliyyət rejimi kəskinləşmələrin başlanğıc əlamətlərinin müəyyən edilməsi
davranış patternlərinin yaxşılaşdırılması və digər psixososial nəticələr Psixoterapiya həmçinin stiqmanın, təkrar epizodlar qarşısında qorxu hissinin, şəxsiyyətlərarası ünsiyyətdə çətinliklərin aradan qaldırılmasına, ailə, valideynlik funksiyasının yerinə yetirilməsi, təhsil və məşğulluqla bağlı problemlərin həll edilməsinə yönəlmişdir. Psixoterapevtik müdaxilənin növü, intensivliyi və müddəti müxtəlif ola bilər. Bipolyar pozuntusu olan xəstələrə koqnitiv- davranış terapiyası, interpersonal psixoterapiya, qrup və ailə psixoterapiyası təklif edilə bilər.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
28
TƏTBİQ EDİLƏN DƏRMAN VASİTƏLƏRİ ƏHVALI SABİTLƏŞDİRƏN VASİTƏLƏR Litium Effektivlik 50 il ərzində litiumun tətbiq edilmə təcrübəsi göstərir ki, bipolyar pozuntusu olan və bu preparatı qəbul edən xəstələrin təqribən 70%- ində maniakal simptomların ən azı hissəvi reduksiyası müşahidə olunur. Maniakal epizodların müalicəsində litiumun effektivliyi sübut edilmiş sayılır (A) [2], ancaq bipolyar pozuntunun kəskin depressiv və qarışıq epizodlarının müalicəsi zamanı onun effektivliyi haqqında ziddiyyətli məlumatlar mövcuddur. Kömək edici terapiya vasitəsi kimi litium özünü yaxşı göstərmişdir (A) [2]. Belə ki, litium ilə kömək edici terapiyanı dayandırdıqda, həm maniakal, həm də depressiv epizodların sayının artması müşahidə olunur. Litium ilə kömək edici terapiya bipolyar pozuntusu olan xəstələrin 1/3-də təkrar epizodların tamamilə kəsilməsinə gətirib çıxarır. Eyni zamanda tez-tez baş verən dövrləri olan bipolyar pozuntular zamanı litium profilaktik vasitə kimi kifayət qədər effektiv deyil.
►
Litium daxilə qəbul zamanı asan mənimsənilən standart və ya uzadılmış təsirə malik formalarda təyin olunur. Konsentrasiyanın maksimal göstəricisini 1,5-2 saat ərzində saxlayan standart formadan fərqli olaraq, litiumun uzadılmış təsirə malik forması konsentrasiyanın maksimal göstəricisini 4-6 saat müddətində təmin edir. 14-30 saat ərzində litium böyrəklər vasitəsilə tamamilə xaric edilir. ►
Maniakal epizodların müalicəsi zamanı terapevtik effekt litiumun konsentrasiyası 0,5-1,2 mekv/l-ə bərabər olduqda əldə edilir. Litiumun orta sutkalıq dozası 900-1800 mq, minimal – 300 mq, maksimal – 3000 mq təşkil edir. ►
başlamaq lazımdır, terapevtik effekt və lazımi konsentrasiya əldə olunana qədər bu doza tədricən artırılmalıdır. Yaş, çəki və Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 29 xəstənin fərdi xüsusiyyətlərindən asılı olaraq litiuma qarşı terapevtik həssaslıq dəyişə bilər. Litiuma qarşı yüksək həssaslığı olan xəstələrdə dozanın artırılması zamanı ehtiyatlı olmaq və konsentrasiyanın səviyyəsini daha tez-tez yoxlamaq lazımdır. ►
Yarı xaric edilmə dövrünün kifayət qədər uzun olmasına görə, dozanın dəyişdirilməsindən sonra 5-7 gün ərzində konsentrasiyanın sabit səviyyəsi əldə edilmir. Litiumun qanda terapevtik konsentrasiyasının təyin olunması dozanın artırılmasından təxminən 5-7 gün sonra aparılmalıdır. Dərman monitorinqinin vaxtından əvvəl başlaması dozanın həddən artıq artırılmasına gətirib çıxara bilər. Uzadılmış təsirə malik formanın tətbiq edilməsi analizlərin şərhində qarışıqlıq yarada bilər, çünki onlar üçün material adətən axırıncı dozanın qəbulundan 12 saat sonra götürülür. ►
ilk 6 ay ərzində ayda 1-2 dəfədən az olmayaraq böyrək və qalxanabənzər vəzi funksiyalarının analizi aparılmalıdır.
Valproatlar bipolyar pozuntusu olan xəstələrdə maniakal epizodların qarşısının alınmasında yüksək effektivliyə malikdirlər. Qarışıq epizodların müalicəsində valproat litiumdan üstündür (B) [3]. Kəskin maniakal epizodun müalicəsi zamanı valproat həmçinin karbomazepindən də üstündür. Valproatın 20 mq/kq dozada təyin edilməsi zamanı sürətli terapevtik effekt qeyd olunur, bu, preparatın konsentrasiyasının > 50 μq/kq olması ilə bağlıdır. Bipolyar depressiya epizodlarının müalicəsində valproat effektivliyə malikdir, lakin onun antidepressiv təsir spektri sonrakı tədqiqatların aparılmasını tələb edir. Kömək edici terapiya vasitəsi kimi valproatın yüksək effektivliyi sübut olunmuşdur. Valproatla profilaktik müalicə almış xəstələrdə uzun müddət litium qəbul edənlərə nisbətən epizodlar 20% az hallarda qeyd edilir.
Valproat litiumdan daha effektiv şəkildə depressiv epizodların inkişafının qarşısını almaq qabiliyyətinə malikdir. Müalicə tədbirlərinə əməl edilməsi şərtləri ilə bağlı xəstələr Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. Yüklə 288,13 Kb. Dostları ilə paylaş:
|