Bir millətik, iki dövlət Eyni arzu, eyni niyyət
Yüklə 6,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycan – Türkiyə münasibətləri II beynəlxalq elmi konfransının materialları 3
yönəlmiş əməkdaşlıq haqqında əlavə protokol, elektroenergetika sahəsində əməkdaşlıq haqqında saziş və digər mühüm sənədlər imzalanmışdır. Azərbaycanın xarici siyasətində Türkiyə ilə münasibətlərin xüsusi əhəmiyyətə malik olduğunu təsdiq edən və ümumiyyətlə, iki ölkənin qarşılıqlı əlaqələrini səciyyələndirən əsas cəhət ondan ibarətdir ki, Azərbaycan Respublikası müstəqillik əldə etdikdən sonra hər il iki ölkənin dövlət və hökumət rəhbərlərinin çoxsaylı qarşılıqlı rəsmi və işgüzar səfərləri hökumətlərarası münasibətləri tənzimləyən müxtəlif sənədlərin imzalanması ilə müşayiət olunmuşdur. Bu, iki dost ölkənin qarşılıqlı münasibətlərinin özünəməxsusluğunun təzahürü olmaqla yanaşı, ikitərəfli əlaqələrin dinamik inkişafı üçün geniş hüquqi-normativ bazanın yaradılmasında mühüm rol oynamışdır. Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin ilk günlərindən Türkiyə Azərbaycanın beynəlxalq hüquq normalarına uyğun haqlı tələblərini ardıcıl müdafiə etmiş, respublikamızın ərazi bütövlüyünün və suveren hüquqlarının təmin olunması üçün böyük səylər göstərmişdir. Münaqişənin həlli yolunu yalnız Azərbaycanın razılaşacağı şərtlər çərçivəsində qəbul edəcəyini bildirən Türkiyə münaqişə nizamlanana qədər Ermənistan ilə diplomatik münasibətlər qurmayacağı və iqtisadi əlaqələr yaratmayacağı barədə öz qətiyyətli mövqeyindən dönməyəcəyini dəfələrlə bəyan edib. Azərbaycan regionda həyata keçirilən qlobal iqtisadi layihələrin gerçəkləşməsində Türkiyənin yaxından iştirakına daim xüsusi diqqət yetirir. Avropa ilə Şərq ölkələri arasında nəqliyyat-kommunikasiya əlaqələrinin yaradılması sahəsində mühüm əhəmiyyət kəsb edən Böyük İpək yolunun bərpasına dair 1998-ci il sentyabrın 8-9-da Bakıda keçirilmiş beynəlxalq konfransda Türkiyə Prezidenti S. Dəmirəl də iştirak etmişdir. Bu layihənin həyata keçirilməsi iki ölkə arasında strateji tərəfdaşlığın dərinləşməsinə yeni stimul vermişdir. Bununla yanaşı, digər iqtisadi layihələrin gerçəkləşməsi, o cümlədən Xəzərin enerji resurslarının dünya bazarlarına nəql olunması sahəsində aparılan işlərdə Azərbaycan ilə Türkiyənin davamlı işbirliyi qurması hər iki dövlətin mənafelərinin qorunmasına xidmət edir. 1.
Azərbaycan Respublikası ilə Türkiyə Cümhuriyyəti arasında siyasi əməkdaşlıq Türkiyə ilə Azərbaycan arasındakı qarşılıqlı əlaqələrin hüquqi-normativ bazasının yaradılması, beynəlxalq, regional və ikitərəfli strateji dostluq və qardaşlıq münasibətlərinin qurulması kimi mühüm addımlar 1993-cü ildə Heydər Əliyev yenidən hakimiyyətə qayıdışından sonra baş verdi. İki dövlət arasındakı münasibətləri “tək millət, iki dövlət” formulu əsasındayenidən formalaşdırmağa başlayan Heydər Əliyev tezliklə Azərbaycanın milli dövlətçiliyinin bərpası və inkişafında, siyasi-iqtisadi və sosial-mənəvi maraqlarının reallaşmasında, beynəlxalq aləmə inteqrasiyasında, Cənubi Qafqaz və Xəzər hövzəsininregional təhlükəsizliyinin təminatı və s. strateji məsələlərdə dost və qardaş Türkiyənin imkanlarından istifadə etməyə,bütün sahələr üzrə qarşılıqlı tərəfdaşlıq kursu yürütməyə başladı (13, 340). Prezident İlham Əliyev 2003-cü ildə Azərbaycan prezidenti seçildikdən sonra Azərbaycan Respublikası ilə Tükiyə Cümhuriyyəti arasında mövcud olan və davamlı şəkildə inkişaf edən münasibətlər yeni bir mərhələyə qədəm qoydu. Türkiyə-Azərbaycan əlaqələrinin inkişafında Prezident İlham Əliyevin 2004-cü il aprelin 13-15-də qardaş ölkəyə rəsmi səfəri mühüm rol oynadı. Səfər zamanı Azərbaycan Respublikası ilə Türkiyə Respublikası arasında birgə bəyanat, mülki aviasiya və mədəniyyət sahəsində əməkdaşlığa dair protokollar imzalandı. İlham Əliyevin prezidentliyi dövründə Azərbaycan xarici siyasətinin prioritetləri Türkiyənin Azərbaycan üçün əhəmiyyətini qorumasına səbəb olmuşdur. Regional balansın qorunması, Ermənistan–Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində, həmçinin Azərbaycanın enerji ehtiyatlarının Qərbə çatdırılmasında Türkiyənin oynadığı rol ikitərəfli münasibətlərin gücləndirilməsini zəruri etmişdir. 2007-ci ildə qəbul olunan Azərbaycan Respublikasının Milli Təhlükəsizlik KonsepsiyasındaTürkiyə–Azərbaycan münasibətlərinin strateji əməkdaşlıq səviyyəsində olduğu qeyd olunmuşdur. Konsepsiyada Türkiyənin Azərbaycan üçün əhəmiyyəti aşağıdakı kimi izah edilmişdir: etnik, mədəniyyət və dil baxımından bir-biri ilə sıx bağlı olan ölkələr; Türkiyə transregional iqtisadi layihələrin həyata keçirilməsində əhəmiyyətli rol oynayır; Ermənistan–Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinə yönəldilmiş səylərdə mövqelər uyğundur (8). Türkiyə Prezidenti Abdullah Gülün Azərbaycana səfəri vaxtı, 2007-ci ilin noyabrın 6-da iki ölkə arasında uzunmüddətli iqtisadi əməkdaşlıq proqramı və icra planı imzalanmışdır.
Azərbaycan – Türkiyə münasibətləri II beynəlxalq elmi konfransının materialları 4
Ölkələrimiz arasında bütün sahələrdə əlaqələrin dinamik şəkildə inkişafının göstəricisi olan qlobal iqtisadi layihələr – Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərləri və Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu layihələri regionda sülhün və təhlükəsizliyin təmin olunmasına öz töhfəsini verməklə yanaşı, xalqlarımızın rifah halının yaxşılaşdırılması baxımından da böyük əhəmiyyətə malikdir. Bu mənada 2008-ci il iyulun 24-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Türkiyəyə səfəri zamanı Qars şəhərində Bakı-Tbilisi- Qars dəmir yolunun Türkiyə hissəsinin təməlinin qoyulması mərasimindəki nitqində dövlət başçısı Azərbaycanın beynəlxalq enerji və nəqliyyat dəhlizi ölkəsi olaraq yüksək potensialını göstərməklə yanaşı, bu dəmir yolunun ümumən regionda əməkdaşlığın genişlənməsi üçün çox önəmli layihə olduğunu bildirdi (13, 332-334). Türkiyə ilə Azərbaycan arasındakı ikitərəfli strateji tərəfdaşlıq münasibətlərinin bugünkü müttəfiqlik səviyyəsinə yüksəlməsində 2010-cu ilin avqust ayının 16-da prezidentlər İlham Əliyev və Abdullah Gülün Bakıda imzaladığı “Azərbaycan və Türkiyə arasında strateji tərəfdaşlıq və qarşılıqlı yardım haqqında müqavilə” mühüm rol oynamışdır. Müqaviləyə əsasən, tərəflər bundan sonra bir-birilərinin müstəqilliyinin, suverenliyinin, ərazi bütövlüyünün, sərhədlərin toxunulmazlığının təmin olunmasında və qorunmasında sıx əməkdaşlıq edəcək, təhdid və təhlükələrin aradan qaldırılması istiqamətində görülə biləcək tədbirlər barədə təxirə salınmadan məsləhətləşmələr aparacaqlar. Müqavilə, həmçinin tərəflərdən birinin üçüncü dövlət və ya bir qrup dövlətin silahlı basqın və ya hərbi təcavüzünə məruz qalması halında bir-birinə qarşılıqlı yardım göstərməsini nəzərdə tutur və bu sahədə birgə fəaliyyətin hüquqi bazasını yaradır (9, 123; 14, 3) Bu münasibətlərin davamı olaraq, 2010-cu ildə tərəflər arasında çoxdan gözlənilən və ehtiyac duyulan Strateji Müttəfiqlik Haqqındavə Yüksək Səviyyəli Strateji Əməkdaşlıq Şurasının qurulması barədə razılığa gəlinib və 15 sentyabr 2010-cu ildə bu barədə İstanbulda Prezident İlham Əliyev ilə Başbakan Rəcəb Tayyib Ərdoğan tərəfindən müqavilə imzalanıb. Yüksək Səviyyəli Strateji Əməkdaşlıq Şurası Türkiyə ilə Azərbaycan arasındakı ikitərəfli münasibətlərdə bütün sahələrin ortaq problemlərini müzakirə edə biləcək və tərəfdaşlıq yolları axtaracaq üstün səlahiyyətli bir strukturdur. Mütəxəssislərin fikrinə görə, Strateji Əməkdaşlıq Şurası ikitərəfli münasibətlərdəki indiyə qədərki koordinasiya çatışmazlıqlarını aradan qaldırma və minimuma endirmə fürsəti yaradıb (3). 2011-ci il iyulun 27-də Türkiyənin Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Azərbaycana səfəri zamanı Türkiyə- Azərbaycan əlaqələrinin hazırda ən yüksək səviyyədə olduğunun bir daha şahidi olduq. Belə ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin və Türkiyənin Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğanın birgə mətbuat konfransı zamanı söylədikləri fikirlər bunu bir daha təsdiq edir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev bu əlaqələrin strateji xarakter daşıdığını, dostluq və qardaşlıq prinsiplərinə əsaslandığını bildirərək qeyd edib ki, “Bizi birləşdirən həm tarixi köklər, həm mədəni əlaqələr, bizim keçmişimiz və bugünkü siyasi maraqlarımızdır. Biz çox şadıq ki, Türkiyə-Azərbaycan əlaqələri sürətlə inkişaf edir”. Baş nazir Rəcəb Tayyib Ərdoğan da Dağlıq Qarabağ məsələsində Türkiyənin hər zaman Azərbaycanın yanında olduğuna diqqəti çəkərək deyib: “Dağlıq Qarabağ mövzusundakı mövqeyimiz, düşüncəmiz, mübarizəmiz eynidir. Azərbaycan üçün Dağlıq Qarabağ mövzusu necə bir qanayan yaradırsa, bilinməlidir ki, bizim üçün də elə qanayan bir yaradır. Bundan fərqli bir düşüncə bizdə əsla ola bilməz. Bu məsələni də sona qədər təqib edirik və bundan sonra da təqib etməkdə davam edəcəyik”. 2012-ci il sentyabrın 11-də Qəbələdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin və Türkiyə Respublikasının Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğanın iştirakı ilə Yüksək Səviyyəli Strateji Əməkdaşlıq Şurasının ikinci iclasının keçirilməsi Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərinin yeni mərhələsi kimi qiymətləndirilə bilər. Belə ki, Azərbaycan ilə Türkiyə arasında müxtəlif sahələrdə əməkdaşlığa dair 7 protokol imzalandı ki, bunun da hər iki dövlət üçün çox mühüm əhəmiyyəti var. Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin 12-13 noyabr 2013-cü il tarixlərində Ankaraya gerçəkləşdirdiyi rəsmi səfər Türkiyə-Azərbaycan ikitərəfli münasibətlərinin inkişafına xüsusi təsir göstərmişdir. Türkiyə ilə Azərbaycan arasındakı dostluq,strateji tərəfdaşlıq və müttəfiqlik münasibətlərinin müasir dövrdə həm regional, həm də beynəlxalq müstəvidə ikitərəfli,həm də çoxtərəfli əsasda müvəffəqiyyətlə davam etməsini vurğulayan prezident İlham Əliyev qeyd etmişdır ki, Türkiyənin getdikcə güclənməsi və ciddi regional güc mərkəzinə çevrilməsitəkcə türk xalqını deyil, həm də azərbaycan xalqını qürurlandırır. Türkiyə nə qədər güclü
Yüklə 6,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|