Bir millətik, iki dövlət Eyni arzu, eyni niyyət
Yüklə 6,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycan – Türkiyə münasibətləri II beynəlxalq elmi konfransının materialları 5
olsa, Azərbaycan da bir o qədər güclü olacaqdır. Türkiyə Azərbaycan üçün ən yaxın dost,qardaş və müttəfiq ölkədir (3). 2015-ci il yanvarın 15-də Ankarada Azərbaycan və Türkiyə prezidentlərinin iştirakı ilə Azərbaycan-Türkiyə Yüksək Səviyyəli Strateji Əməkdaşlıq Şurasının 4-cü iclası keçirilib və Şuranın toplantısı çərçivəsində birgə fəaliyyətlər, iki ölkə arasında əlaqələr və əməkdaşlığın inkişafı müzakirə olunub. 2015-ci il martın 17-də Türkiyənin Qars vilayətinin Selim rayonunda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan və Gürcüstan Prezidenti Giorgi Marqvelaşvilinin iştirakı ilə Trans- Anadolu qaz boru kəməri – TANAP-ın təməlinin qoyulması münasibətilə təntənəli mərasim keçirildi. Bu tarixi mərasimdə layihəyə Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə ilə yanaşı, bütün Avrasiya coğrafiyasının ehtiyacı olduğu qeyd edilərək bildirildi ki, layihə Azərbaycandan başlayan genişlənmiş Cənubi Qafqaz boru kəmərini Avropa İttifaqında bir neçə kəmərlə əlaqələndirəcək. Beş il ərzində reallaşması nəzərdə tutulan layihə bir neçə mərhələdə həyata keçiriləcək və ilk mərhələ 2018-ci ildə başa çatacaq. 2020-ci ildə bu kəmərlə nəql olunacaq qazın həcmi ildə 16 milyard, 2023-cü ildə 23 milyard, 2026-cı ildə isə 31 milyard kubmetrə çatdırılacaq. İlk dövrdə TANAP kəməri ilə nəql olunacaq 16 milyard kubmetr Azərbaycan qazının 10 milyard kubmetri Avropaya, 6 milyard kubmetri isə Türkiyəyə satılacaq. Avropa üçün nəzərdə tutulan qaz Türkiyə- Bolqarıstan və ya Türkiyə-Yunanıstan sərhədində təhvil veriləcək. Bu tarixi hadisə Azərbaycan-Türkiyə strateji tərəfdaşlığının yeni və dinamik inkişaf mərhələsi kimi qiymətləndirilə bilər (11, 131-133). 2016-cı il martın 15-də Ankarada Azərbaycan Respublikası ilə Türkiyə Respublikası arasında Yüksək Səviyyəli Strateji Əməkdaşlıq Şurasının beşinci iclası başa çatdıqdan sonra prezidentlər İlham Əliyevin və Rəcəb Tayyib Ərdoğanın iştirakı ilə Azərbaycan-Türkiyə sənədlərinin imzalanması mərasimi olmuşdur (1). Türkiyə Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin Azərbaycanın ərazi bütövlüyü və beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində həlli istiqamətində bütün müstəvilərdə Azərbaycana dəstək nümayiş etdirməkdədir. 1993-cü ildə erməniquldur dəstələri tərəfindən Azərbaycanın Kəlbəcər rayonunun işğal edilməsindən sonra BMT Təhlükəsizlik Şurasının Ermənistana qarşı “işğal olunmuş torpaqların qeyd- şərtsiz azad edilməsi” tələbi ilə növbəti Qətnaməsi qəbul edilmişdir. Türkiyəbu tələbə qoşularaq işğalçı Ermənistanla “işğal edilmiş Azərbaycan torpaqları azad edilməyənə qədər” sərhədlərini bağlamışdır. O vaxtdan başlayaraq Türkiyənin Ermənistanla sərhəddi açması üçün irəli sürdüyü əsas şərt BMT qətnamələrinə uyğun olaraq və beynəlxalq hüququn tələbi kimi: erməni silahlı birləşmələrinin işğal etdikləri Azərbaycan ərazilərindən geri çəkilməsi, qaçqın və məcburi köçkünlərin öz əvvəlki yaşayış yerlərinə qaytarılması və Cənubi Qafqazda etibarlı regional sülhün yaradılması şərtini irəli sürmüşdür. (13, 347-348). 2003-cü il yanvarın 7-də Azərbaycana səfər edən Baş nazir Rəcəb Tayyib Ərdoğan Ermənistan– Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi məsələsində Türkiyənin əvvəlki siyasətini davam etdirəcəyini bildirmişdi (12, 9). Türkiyə Respublikasının Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Dağlıq Qarabağ münaqişəsində Azərbaycanın istədiyi həll yolu qəbul edilmədiyi müddətdə Ermənistanla sərhədlərin açılmaması siyasətini davam etdirmişdir. Başqa tərəfdən, Türkiyənin siyasi xadimləri xarici ölkələrin, xüsusən Minsk Qrupunun həmsədri olan dövlətlərin (ABŞ,Rusiya Federasiyası və Fransa) rəhbərləri ilə görüşlərində Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinin sürətləndirilməsini tələb etmişlər. 2009-cu il mayın 13-də Baş nazir R.T.Ərdoğan hökumətin beş naziri ilə birlikdə Azərbaycana gəlmişdi. R.T.Ərdoğanın Azərbaycan Respublikası Milli Məclisindəki çıxışında “Dağlıq Qarabağda işğal bitmədən Türkiyə–Ermənistan sərhədləri açılmayacaqdır” deyərək öz ölkəsinin mövqeyinə bir daha aydınlıq gətirmişdir (7).
2009-cu ildə keçirilən bir sorğuda türkiyəli respondentlərin Türkiyənin ilk üç dost ölkəsi sırasında Azərbaycanı 29% səslə birinci yerdə göstərmişlər. 2013-cü ildə keçirilən sorğuda Azərbaycanı Türkiyənin ən yaxın dostu olaraq görənlər 28%, 2015-ci ildə isə 37,5% olmuşdur (15, 68; 16, 13). Ümumiyyətlə, Türkiyə Cümhuriyyəti istər beynəlxalq, istərsə də regional təşkilatlarda Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü mütəmadi olaraq dəstəkləmiş və təcavüzkar Ermənistanın Azərbaycanın ərazilərinin işğalı faktını dəfələrlə bəyan etmişdir. Azərbaycan – Türkiyə münasibətləri II beynəlxalq elmi konfransının materialları 6
2. Azərbaycan Respublikası ilə Türkiyə Cümhuriyyəti arasında hüquqi müstəvidə əməkdaşlıq Azərbaycan öz müstəqilliyinin bərpasını elan etdikdən sonra Azərbaycanla Tükiyə rasında siyasi və hüquqi əməkdaşlığın əsası qoyuldu. 1992-ci ilin noyabr ayında kiçik və orta həcmli sənaye müəssisələrini inkişaf etdirmək sahəsində texniki əməkdaşlıq barədə, ticarət-iqtisadi əməkdaşlıq, investisiyaların təşviqi və qorunması haqqında hökumətlərarası sazişlər, Azərbaycan Respublikası və Türkiyə Respublikası arasında kredit sazişi və digər sənədlər imzalandı. Bununla da qarşılıqlı münasibətlərin hüquqi-normativ bazasının yaradılması sahəsində mühüm addımlar atıldı. Ümummilli lider Heydər Əliyevin hakimiyyəti dövründə siyasi-iqtisadi və hüquqi müstəvidə əməkdaşlıq daha da dərinləşdi.9 fevral 1994-cü il tarixində imzalanmış “Azərbaycan Respublikası və Türkiyə Respublikası arasında dostluq və hərtərəfli əməkdaşlığın inkişafı barədə Müqavilə”ni və “Azərbaycan Respublikası və Türkiyə Respublikası arasında əməkdaşlıq və qarşılıqlı yardım haqqında Protokol” hər iki qardaş dövlət arasında əməkdaşlığın siyasi və hüquqi istiqamətlərinin müəyyən olunmasını təsbit etdi. 2002-ci ilin may ayının 3-də Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə naziri Fikrət Məmmədov və Türkiyə Cümhuriyyətinin Ədliyyə naziri Hikmət Sami Türk arasında imzalanan “Azərbaycan Respublikası və Türkiyə Respublikası arasında mülki və ticarət işləri üzrə hüquqi əməkdaşlıq haqqında” müqavilə mülki və ticarət işlərində qarşılıqlı hüquqi yardımın göstərilməsini təsbit etmişdir. Bu müqavilənin giriş hissəsində deyilir: “Azərbaycan Respublikası və Türkiyə Respublikası (bundan sonra «Razılığa gələn Tərəflər» adlandırılacaq),dostluq əlaqələrinin daha da təşviq etdirilməsini və milli suverenlik, hüquq bərabərliyi və Razılığa gələn Tərəflərin daxili işlərinə qarışmamaq prinsipləri əsasında mülki və ticarət işlərində qarşılıqlı hüquqi yardımı asanlaşdırmağı arzu edir...” (4, 278-284). Müqavilənin 1-ci maddəsində deyilir, “ Bu Müqavilənin məqsədi Razılığa gələn bir Tərəfin vətəndaşlarının Razılığa gələn digər Tərəfin ədliyyə idarələri qarşısında mülki və ticarət işlərində hüquqi müdafiəsini təmin etmək, Razılığa gələn hər iki Tərəfin ədliyyə idarələri tərəfindən mülki və ticarət işlərində qarşılıqlı hüquqi yardım göstərmək üçün əməkdaşlığı və mülki və ticarət işlərinə dair məhkəmə qərarlarının tanınması və icra edilməsini tənzimləməkdir” (17). İlham Əliyev 2003-cü ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçildikdən sonra hüquqi əməkdaşlıq daha da inkişaf etdirilməyə başladı. Azərbaycan Respublikası ilə Türkiyə Cümhuriyyəti arasında siyasi və hüquqi əməkdaşlığın daha da inkişaf etdirilməsində Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevlə Türkiyə prezidenti Abdulla Gül arasında 16 avqust 2010- cu ildə Bakıda imzalanan “Azərbaycan Respublikası və Türkiyə Respublikası arasında strateji tərəfdaşlıq və qarşılıqlı yardım haqqında” müqavilənin böyük əhəmiyyəti vardır. Bu müqavilədə tərəflər hərbi-siyasi və təhlükəsislik məsələləri, Hərbi və hərbi-texniki əməkdaşlıq məsələləri, İqtisadi əməkdaşlıq məsələləri və Humanitar məsələlərdə əməkdaşlıq nəzərdə tutlmuşdur. Bu müqavilənin ən əhəmiyyətli tərəfi hər iki dövlətin hərbi-siyasi və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığıdır. Bununla bağlı müqavilənin 2-ci maddəsində deyilir, “Tərəflərdən biri üçüncü dövlət və ya bir qrup dövlət tərəfindən silahlı basqın və ya hərbi təcavüzə məruz qaldıqda, Tərəflər BMT Nizamnaməsinin 51-ci maddəsi ilə tanınan fərdi və ya kollektiv özünü müdafiə hüququnun həyata keçirilməsi üçün hərbi imkan və qüdrətlərindən istifadə etmək də daxil olmaqla, mövcud imkanları çərçivəsində bütün zəruri tədbirlərin görülməsi məqsədi ilə bir-birinə qarşılıqlı yardım göstərəcəkləri barədə razılığa gəldilər. Bu yardımın forması və həcmi təxirə salınmadan Tərəflər arasında razılaşdırılacaqdır” (18). Azərbaycan Respublikası ilə Türkiyə arasında hüquqi əməkdaşlıq sahəsində bağlanan əhəmiyyətli müqavilələrdən biri də 30 iyun 2005‐ci il tarixində Bakı şəhərində imzalanmış ʺAzərbaycan Respublikası Hökuməti və Türkiyə Respublikası Hökuməti arasında müəlliflik hüququ və əlaqəli hüquqlar sahəsində əməkdaşlıq haqqındaʺ Sazişdir. Bu müqavilənin 1-ci maddəsində deyilir ki, “Tərəflərdən hər biri digər Tərəfin fiziki və hüquqi şəxslərinə və onların hüquqi varislərinə məxsus əsərlərə və əlaqəli hüquqların obyektlərinə, ilk dərc olunma yerindən asılı olmayaraq, müəlliflik hüququnu və əlaqəli hüquqları tanıyır. Tərəflər həmin hüquqların qorunmasını daxili qanunvericiliyin yaratdığı əsaslarla təmin edirlər” (5). 15 mart 2016-cı il tarixində, Ankara şəhərində Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi ilə Türkiyə Respublikasının Daxili İşlər Nazirliyi arasında “Məhkəmə ekspertizası sahəsində əməkdaşlıq haqqında” Yüklə 6,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|