Bir neçə gündən sonra xalqımızın ən qədim və sevimli bayramı olan Novruz
Yüklə 182,18 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Bir neçə gündən sonra xalqımızın ən qədim və sevimli bayramı olan Novruz ölkəmizə öz mübarək qədəmlərini qoya- caq. Yeni həyat gətirən, qəlbləri sevindirən, ətrafı gözəlləşdirən, təbiəti oyadan Nov- ruz bayramı bəşəriyyətin ən qədim şənlik və mərasimlərindən biridİr. Xalqımızın bu günə qədər yaşatdığı, qoruyub gələcək nəsillərə ötürdüyü, müqəddəsləşdirdiyi bu bayram özündə dünyanın yaranma və ya- şam sirlərindən tutmuş, gələcəyə,xoşbəxtliyə, bolluğa ümidini əks etdirir. Novruz yeni gün, yeni həyat mənasını daşımaqla həm də bir çox xalqların yeni ilidir. Çünki məhz Novruzda həyat yenidən canlanır, torpaq qış yuxusundan oyanır, bitkilər baş qaldırır, ağaclar çiçəklənir, günəş istisi artır, gecə ilə gündüz bərabərləşir və beləliklə də yeni həyat başlayır. Novruz bayramının mənşəyi qədimdir. İs- lam dini Yaxın Şərq və Orta Asiya ölkələrində yayıldıqdan sonra Ərəb xilafəti bu ölkələrin xalqlarının adət-ənənələrini, bayramlarını təqib etməyə başladı. Əsrlər boyu dini xadimlər, müxtəlif təriqət nümayəndələri bu bayramı təbii və tarixi köklərindən ayırmağa çalışmış, ona dini, mövhumi libas geyindirməyə cəhd göstərmşlər. Hətta bəzi din xadimləri belə bir fərziyə uydurmuşlar ki, Novruz bayramı guya IV xəlifə Əlinin hakimiyyətə (656-661) gəldiyi günlə əlaqədardır. Halbuki imam Əli iyul ayın- da hakimiyyətə gəlmiş, Novruz isə yazda bay- ram edilir. Xalqın bayramla əlaqədar keçirdiyi mərasimlər heç bir dini ehkamlar ilə bağlı deyildir. Əksər xalqlar bahar bayramının əsl mahiyyətindən doğan bir sıra adət-ənənələri, oyunları indiyədək saxlamışlar. Bəzi mənbələr Novruzun Atəşpərəstliklə bağlı olduğunu, od simvolunun müqəddəs olduğunu qeyd edir. Orta əsr müəllifləri Şərq ölkələrində İslam dini yayıldıqdan sonra da Novruz bayramın- da yaz ənənələrinin, əkinçilik təqvimi etiqad- larının möhkəm yer tutduğunu göstərirlər. Əbu Reyhan Biruni Novruz bayramı haqqın- da müxtəlif rəvayətlərdən, onun yaranması səbəblərindən, bu bayram münasibətilə xalq arasında yayılmış adət-ənənələrdən bəhs et- miş, Novruz bayramının təbiətin oyanması, əkinçilik təsərrüfatının başlanması ilə bağlı əsl dünyəvi bayram olduğunu qeyd etmişdir. Bayram hazırlığı və çərşənbələr... Bu bayrama insanlar hələ mart ayı ilk qədəmlərini qoyandan hazırlaşmağa başla- yırlar. Xalqımız bayramqabağı mənzillərini təmizləyər və bununla da sanki qışdan yığı- lıb qalan bütün kir-pası atar ki, yeni ilə təmiz çıxsınlar. Uzun əsrlər boyu formalaşan inan- ca görə, yeni ili necə qarşılasan, il boyu eyni şəkildə davam edəcəksən. Bu səbəbdən də insanlar təkcə ev-eşiklərini yır-yığış etmir, eyni zamanda uşaqlara və özlərinə təzə libas alır- lar. Bayram günü yaxınlaşdıqca insanlar biş- düşlərini edər, şirniyyatlarını bişirər, çərəzlərini hazırlayarlar. Novruz gününə aparan yol 4 "mərhələdən" - çərşənbələrdən keçir. Bəzi qədim inanclara görə kainat 4 ünsürdən - su, od, torpaq və küləkdən yaranıb. Hər il 4 çərşənbə Novruz- dan, günün bərabərləşməsindən əvvəl qeyd olunur. Aşıqlar da "Ab, atəş, xak, badan yaran- dım" deyiblər vücudnamələrində, yəni su, od, torpaq və yelə bağlıdır insan. • Birinci su çərşənbəsi adlanır. Yəni bahara doğru çayların azacıq buz bağlayan yerləri əriyib çaylara tökülür. Torpaq yavaş-yavaş islanmağa başlayır. Bu çərşənbədə qızlar bulaqlardan sərin, şirin su gətirər, evin ətrafına çiləyər, üzlərini yuyardılar. • İkincisi od çərşənbəsi adlanır. Ona görə ki, bahara doğru günəş yavaş-yavaş torpağı qızdırır, isidir, onu yaratmaq üçün hazır- layır. Od çərşənbəsində tonqallar qalayar, hər ailə üzvünün adına bir şam yandırar, xonçalar düzəldərlər. • Üçüncüsü yel çərşənbəsidir. Yəni yel ar- tıq azacıq oyanmış torpağı, təzəcə çıxmış yaza həsrət gülləri tərpədir, tumurcuqla- nan ağacları yellədir. • Dördüncüsü torpaq çərşənbəsidir. Torpa- ğı ana təbiət su ilə isladır, günəşlə isidir, onu məhsuldarlığa hazırlayır. Ona görə də qədimdə ilk yaz əkinini xışla-kotanla məhz torpaq çərşənbəsi günündə başlayardılar. Yaşlı qadınlar "Səməni, saxla məni, ildə göyərdərəm səni" deyib buğda isladardı- lar.
Bildiyimiz kimi, hər bir çərşənbənin özünün ritualları var. Su çərşənbəsində in- sanlar bir-birinin üzərinə su atarlar. Su çərşənbəsində adamların bir-birinin üzərinə təmiz su çiləməsi əbədiyyət, sağlıq, dirilik rəmzidir". İlaxır çərşənbədə və bayram günü insanlar qəbir üstünə gedər, valideynlərinin və yaxınlarının məzarı üzərində şam yandırar, yasin oxutdurarlar. Bu da dünyadan köçən əzizlərə hörmət, keçmişini unutmamaq mahiyyəti daşıyır. Novruz süfrəsi və adətləri Bayram günü süfrəni bəzəyəndə 7 cür nemət masaya qoyulur. Bunlar su (təmizlik), güzgü (paklıq mənasında, yəni insanlar ona yalandan, paxıllıqdan, xudpəsəndlikdən uzaq olsun deyə baxarlar), səməni (təbiətin oyan- ması), balıq (bu heyvan çox çevik olduğundan insanların da həyatda çevik olması arzulanır), alma (xoş ətirli olduğu üçün), halva (şirinlik) və fincan içərisində qoyulan qızıldır (bu da var- dövlət rəmzidir). Bundan əlavə, əvvəllər bay- ram xonçasında 7 rəngdə şam yandırılması da ənənələrdən sayılır. Son zamanlar isə əsasən ailənin üzvlərinin sayı qədər şam yandırılır. Şamı kimsə söndürməməlidir, sona qədər yanmalı və özü sönməlidir. Deyilənə görə, hər yanan şam ailənin bir üzvünün həyat yolunu göstərir. Bayram süfrəsini rənglənmiş yumurta- lar da bəzəyir. Bu da canlı aləmin yaranışına işarədir. Yumurta adətən qırmızı rənglə bo- yanır. Qırmızı rəng isə bəşəriyyətin şadyana- lıq içində yaşamaq istəyinin təcəssümüdür. Yumurta həm də cansızdan canlıya keçidin simvoludur. Yəni soruşurlar ki, yumurta birinci yaranıb, yoxsa toyuq. Cavab verilir ki, birin- ci yumurta yaranıb. Çünki canlılar cansızdan əmələ gəlib. Allah əvvəlcə torpağı yaradıb, sonra ondan insanı və heyvanları yaradıb. Yu- murta isə həm canlıdır, həm də cansız. Novruz bayramında həmçinin yumurta döyüşdürülür. Novruzun əsas atributu paxlavadır. Paxla- va ulduzu, qadınlığı göstərir və doğum sim- voludur. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, Nov- ruz bayramından əvvəl, yəni 21 dekabrdan fevralın sonuna qədər Azər bayramı idi. Bu zaman kişilər evdə qalırdılar. Buna görə də mart ayında artıq qadınların əksəriyyəti 2-3 aylıq hamiləlik dövrünü yaşayırdı. Bunun da simvolu şəkərburadır, çünki bu şirniyyat qarın formasındadır. Şəkərbura həm də ayın simvo- ludur. Şorqoğalı isə günəşin simvoludur. Novruzun daha bir tərəfi onun simvolik personajları - Keçəl, Kosa və Bahar qızı ilə bağlıdır. Keçəl təbiətin oyanışdan əvvəlki döv- rünü, Kosa ruzi-bərəkəti, Bahar qızı isə bitki örtüyünün cücərməsini xarakterizə edir. Novruzun əsas tələblərindən biri də küsülülərin barışmasıdır. Bu da xalqın birliyə, həmrəyliyə dəvət olunması xarakterini daşıyır. Qədim azərbaycanlılar yaxşı biliblər ki, parça- lanmış xalqı basmaq, yenmək düşmən üçün asan olur. Amma bir olan, vəhdət təşkil edən kütləni yenmək qeyri-mümkündür. İlaxır çərşənbədə və bayram günündə qeybətə yol verməmək və yalnız xoş sözlər danışmaq tövsiyə olunur. Çünki həmin gün cavan oğlan və qızlar ürəklərində arzu tutaraq qulaq falına, yəni qonşuların etdiyi söhbətə gizlincə qulaq asmağa gedərlər. İnanca görə, pusulan qapıdan ilk eşidilən sözdən arzula- nan niyyətin baş tutub-tutmayacağı bəlli olur. Əgər qulaq asan şəxs xoş söz eşidərsə, onun da arzusu yeni ildə yerinə yetəcək. Novruzun ənənələrindən biri də uşaqla- rın qonşulara, qohumlara papaq atmasıdır. Yeniyetmələr əsasən İlaxır çərşənbədə papaq atarlar. Papaq atılan evdə isə onu bayram nemətləri ilə doldurular və sahibinə qaytarı- lar. Bunun da mənası var. İnanca görə, insan- lar bu addımları ilə bişirdiklərini paylaşar və kasıb ailələrə əl tutarlar. Çünki Novruz mad- di vəziyyətindən asılı olmayaraq hər kəsin şənləndiyi bir bayramdır. Bayram günü bütün mənzillərin qapıları açıq olar. Səhərisi isə in- sanlar bir-birinin evinə gedərək bayramlarını təbrik edərlər. Göründüyü kimi, Novruz bayramı öz adət, ənənə və tarixi olan Azərbaycan xalqı- nın ən əziz və sevimli bayramlarından biridir. Əsrlər boyu xalqımız bu bayramı qeyd etmiş- dir. Ancaq müstəqillik dövründə bu bayram rəsmi şəkildə qeyd olunur. Azərbaycan xalqı Novruz bayramına ən hərarətli münasibət bəsləyir. Bu bayram ailə dəyərləri, milli- mənəvi dəyərlərimizi, ənənələrimizi, milli mədəniyyətimizi, tariximizi əks etdirir. YENİ HƏYAT GƏTİRƏN, QƏLBLƏRİ SEVİNDİRƏN, TƏBİƏTİ OYADAN, BAY- RAMLARIN ƏN SEVİLƏNİ OLAN NOVRUZ BAYRAMINIZ MÜBARƏK OLSUN! “Mərkəzi Klinika” Ambulatoriyası Ünvan: Zərifə Əliyeva küç. 5, Az1005 “Mərkəzi Klinika” Xəstəxanası Ünvan: Parlament pr. 76, Az1006 MƏRKƏZİ KLİNİKA “Müasir səhiyyə elmi əsaslarla dünyada əldə edilmiş təcrübə əsasında və bir də səhiyyə sahəsində elmi-texniki tərəqqinin, bu istiqamətdə dünyada yaranmış imkanlar əsasında qurulur” Heydər Əliyev BÜLLETEN-5 | MART 2015 “Azərbaycanda keyfiyyətli, səviyyəli tibbi xidmətin göstərilməsi üçün bütün imkanlar var!” İlham Əliyev Tel: +994 12 492 10 92 | Call center: +994 12 105 | Fax: +994 12 492 41 31 | info@merkeziklinika.az www.merkeziklinika.az www.facebook.com/MerkeziKlinika twitter.com/MerkeziKlinika NOVRUZ GƏLİR, YAZ GƏLİR… Qarşıdan Novruz bayramı gəlir. Bu bayramda hər evdə milli, ləziz yeməklər hazırlanır, zəngin süfrələr açılır. Nov- ruz mətbəxi yüksək kalorili qidalar- la, xüsusilə şəkərbura, paxlava və s. bu kimi bol miqdarda şəkərin, yağın və qoz-fındığın istifadəsi ilə hazırlan- mış şirniyyatlarla zəngindir. Bayram günlərində bu qidalardan həddən artıq qəbul edilməsi insanlarda həzm siste- mi xəstəliklərinin artmasına səbəb olur. Demək olar ki, mart ayı daha çox bay- ramlar ayı olduğundan mədə bağırsaq xəstəliklərinin ən aktual olduğu aydır. Gündəlik fəaliyyətimizdə ener- ji ilə təmin olunmağımız üçün, mütəmadi olaraq qida qəbul edib, onu həzm etməliyik. Həzm sisteminin vəzifəsi qəbul olun- muş qidanı müəyyən mexani- ki və kimyəvi dəyişikliklərə uğradaraq həzm etmək, həzm olunmuş qida- nı sormaq və qalıq hissəni bədəndən xa- ric etməkdir. Həzm sisteminin hər-hansı bir üzvünün (bunlar isə ağız, qida borusu, mədə, 12-barmaq, nazik və yo- ğun bağırsaqdır) işinin pozulması bizim həyat tərzimiz, qəbul etdiyimiz qida və içkilər ilə əlaqədar olub müxtəlif xəstəliklərə gətirir. Qidalanmanın (yemək
qəbulunun) pozulmasından ortaya çıxan həzm sistemi xəstəliklərindən biri bəlkə də çoxumuzun tez-tez eşitdiyi dis- pepsiyadır. Dispepsiya nədir? Dispepsiya həzm sisteminin nor- mal fəaliyyətinin pozulmasına, həzm prosesinin çətinləşmiş və ağrılı şəkildə keçməsinə deyilir. Dispepsiyanın yaranma səbəblərindən bunları qeyd etmək olar: - dərman preparatlarının qəbulu - sinir sisteminin xəstəlikləri - mədə turşuluğunun artması - H.Pylori dediyimiz mədə bakteriyası - alimentar (yəni yuxarıda qeyd olu- nan qidalanmanın pozulması). Dispepsiyanın geniş
yayılmış əlamətləri aşağıdakılardır: Şikayətlərin səbəblərindən asılı ola- raq orqanik və funksional (xorasız) dis- pepsiya ayırd olunur. Orqanik dispep- siya haqda yalnız xəstənin müayinəsi zamanı xora xəstəliyi, mədə şişləri, öd daşı xəstəliyi, xroniki pankreatit və s. kimi patologiyalar aşkar olunduqda danışmaq olar. Əgər ətraflı müayinə nəticəsində yuxarıdakı xəstəliklər istisna olunarsa (bir il ərzində dispepsiya şikayətlərinin 12 həftədən az olmayaraq davam etdi- yi halda) bu xəstəlik xorasız dispepsiya (funksional dispepsiya) hesab edilir. Dispepsiyanın yaranmasının qarşısı- nı almaq üçün nə etməli? Bunun üçün gündəlik həyat tərzində bəzi qaydalara diqqət yetirilməlidir: - yağlı, şəkərli yeməklərin azaldılması - tez-tez amma az miqdarda yemək (gündə 4-5 dəfədən çox olmayaraq) - yatmamışdan ən az 2-3 saat öncə yemək qəbulunun dayandırılması - artıq çəki və yağlanmanın qarşısının alınması - stresdən mümkün olduğu qədər uzaq durulması - zərərli vərdişlərin, əsasən də alkoqol qəbulunun kəsilməsi Dispepsiya yaranmışsa, onun
müalicəsi üçün (geniş müayinədən son- ra) gedişatından asılı olaraq müxtəlif dərman preparatlarından istifadə edilir. Lakin preparatın seçimi həkim tərəfindən həyata keçirilməlidir. Ən çox rast gəlinən xəstəliklərdən biri Qastroezofageal reflüks xəstəliyidir. Biz yemək yeyən zaman mədəmiz turşu ifraz edir. İfraz edilən turşunun rolu mədəyə daxil olan qidanı həzm etməkdir. Bizim mədəmizin içəri divarları elə qurulmuşdur ki, turşu onu zədələmir. Amma qida borusunun quruluşu baş- qadır və mədə turşusu ilə təmasda olduqda zədələnir. Qida bo- rusunun mədəyə keçdiyi
yerdə qapaq mexaniz- mi mövcud olur və qida mədəyə daxil olduqda
bu qapaq açılır, mədə dolu olan za- man isə qapanaraq qidanın və mədə mötəviyyatının geri qayıtmasına im- kan vermir. Bu qa- paq tam bağlanmadı- ğı halda mədənin turş möhtəviyyatı qida borusuna keçir və onu zədələyərək iltihab törədir. Odur ki, mədə möhtəviyyatının qida borusuna geri qayıtması və onu zədələməsi Qastroezofageal Ref-
lüks Xəstəliyi (QERX) adlanır. Bunun səbəbləri: - Siqaret - Spirtli içkilər - Kofe - Şokalad - Nanə - Yağlı qidalar Mədədə təzyiqin artmasına təsir edən faktorlar: - Mədənin dolu olması - Köklük - Yeməkdən sonra önə əyilmək, ağır fiziki iş görmək - Yeməkdən sonra uzanmaq - Hamiləlik. Əlamətləri: - Döş sümüyünün arxasında yanma və ya ağrı hissi - Udqunmanın çətinləşməsi - Ağızda turş dad - Döş sümüyünün arxasında ağrı - Öskürmə - Yatan zaman tənəffüsün çətinləşməsi Diaqnozu: İlkin diaqnoz xəstənin şikayətləri əsasında qoyulur. Dəqiq diaqnoz üçün xəstəyə endoskopiya müayinəsi təklif olunur, bu zaman qida borusu ilə mədəni ayıran qapaq mexanizmi- nin işinin pozulması, qida borusunda zədələnmələrin görüntüsünü alıb tam dəqiq diaqnoz qoymaq mümkündür. İkinci planda isə barium qəbul edib qida borusunun rentqenoqramması- nın çəkilməsidir. “24 saat turşuluğun səviyyəsinin ölçülməsi” (pH-metriya) üsulu isə daha az istifadə olunur. QERX-in müalicəsində ilk növbədə həyat tərzində dəyişikliklər, zərərli vərdişlərin tərgidməkdir, məsələn : • Siqaret və alkoqolu tərgitmək • Əlavə çəki ilə mübarizə • Yatağın baş ucunu ayaq ucuna nisbətən 10-15 sm yüksəltmək. • Dar geyimlərdən imtina etmək. • Qida qəbulu gündəlik 4-5 dəfə xır- da porsiyalarla müntəzəm, yaxşı çeynəməklə. • Sonuncu qida qəbulu gecə yuxu- sundan ən az 3 saat əvvəl olmalı. • Yetərli istirahət(8 saatlıq yuxu). • Qəbizliyin aktiv müalicəsi (varsa). • Yeməkdə bu qida məhsullarından tamamilə istifadə etməmək və ya gündəlik azaltmaq: - sitrus və turş meyvələr - pomidor - istiotlu və yağlı yeməklər - kofe - qazlı sular Həyat üslubunu dəyişməklə yana- şı dərman preparatları ilə müalicə da tövsiyyə edilə bilər. QERX-in uzun za- man aparılan dərmanlarla müalicəsi mümkün olmursa cərrahi əməliyyat məsləhət görülür. Bütün bu dediklərimizdən belə nəticəyə gəlmək olar ki, hər bir şəxs ilk növbədə qidalanmasına və sağlam həyat tərzinə diqqət etməlidir.
BÜLLETEN-5 | MART 2015 2
MƏRKƏZİ KLİNİKA BÜLLETEN-5 | MART 2015 3
Atopik dermatit getdikcə daha çox rast gəlinən bir xəstəlik növünə çevrilməkdədir. Bu xəstəlik, əsasən, xroni- kidir, lakin yoluxucu deyildir və xəstəliyin 50%-nə 12 ayın- dan kiçik uşaqlarda təsadüf edilir. Atopik dermatit uşaqla- rın yarısında yetkinlik yaşına qədər davam edə bilər. Ümumiyyətlə, uşaqların 1-5%-də müşahidə olunan bu xəstəlik anasında allergiya olan yenidoğulmuşların 30%-də görülür. Xəstəliyin ən çox rast gəlmə yaşı 1 yaşdır, bu yaşda əmələ gələn atopik dermatit daha uzun illər davam edir. Atopik dermatit xəstəliyi çox nadir rast gəlinən və müalicəsi mürəkkəb bir xəstəlikdir. Buna baxmayaraq, bu xəstəlikləri tam müalicə etmək üçün Mərkəzi Klinikanın Pediatriya şöbəsində bütün şərait mövcuddur və müalicə müasir tibbin son nəaliyyətlərindən istifadə etməklə peşəkar kadrlar tərəfindən uğurla həyata keçirilir. Atopik dermatit xroniki, təkrarlanan, çəhrayı-qırmızı rəngli, üzəri qabıqlanan qaşıntılı səpgilərlə müşahidə olu- nur. Bu əlamətlər bütün bədənə yayılmış və ya məhdud sahələrdə ola bilər. Səpgilər həmçinin, çəhrayı rəngli, su- lanan, qaşıntılı yaralar şəklində də ola bilər. Bu xəstəlikdə çox zaman dərinin quruluğuna rast gəlinir. Dəri çox qa- şınma nəticəsində infeksiyalaşa bilər. Şikayətlərin da- vamlı təkrarlandığı və sağalmadığı vaxtlarda dəri qalın- laşması, rənginin tündləşməsi və çatların əmələ gəlməsi müşahidə olunur. Əlamətləri: 1. Ciddi qaşıntı. 2. Təkrarlayan səpgilər: dəridə quru, kələ-kötür, pulla- nan sahələr. 3. Körpələr və kiçik yaşlı uşaqlarda atopik derma- tit, əsasən, üz, qulaq arxası, dirsəklər və ya diz nahiyyələrində rast gəlinir, ancaq bu bədənin digər yerlərinə də yayıla bilər. 4. Daha böyük uşaqlarada atopic dermatit əlləri, boynu, dirsəklərin iç səthini, dizlərin arxasını, ayağın üstünü tutar. 5. Xronik hallarda dəridə qalınlaşma ola bilər. 6. Əl və ayaq biləyi cizgilərinin dərinləşməsi. 7. Göz altında tünd kölgələr. 8. Yanaq, kürək, qol və ayaqda kəskin sərhədli solğun rəngli sahələr. 9. Atopik dermatit olan uşaqlar sonrakı illərdə astma və allergik rinit ola bilərlər. Qaşıntı atopik dermatitin ən narahat edici simptomu- dur. Daha böyük uşaqlarda səpgidən öncə qaşıntı başla- ya bilər. Ciddi qaşıntı xəstələrin yaşam səviyyəsinə mənfi təsir edir: körpələrdə yuxunun, məktəb yaşlı uşqlarda diqqətin pozulmasına səbəb olur. Xəstəliyin başlama yaşına görə səpgilərin bədəndə yayılması fərqlidir.
2ay- 2 yaş arası körpələrdə rast gəlinir. Səpgilər, xüsusilə üzdə (yanaqlarda), saçlı dəridə, boyunda, kürəkdə, diz və dirsək nahiyyələrində olur. Əsasən sim- metrik, sulanan, qabıqlı, qızarmış yaralar görülür. Uşaqlar yaraları sürtərək qaşımağa çalışırlar. Bu dönəmdə başla- yan xəstəlik 3 yaşına qədəq sağala bilir.
2-12 yaş arası uşaqlarda müşahidə edilir. Dəri səpgiləri, əsasən, dirsək önü, diz arxası,əl biləyi və ayaq- larda yerləşir. Əlamətlərin olduğu dəri sahələrində quru- luq, çatlama, sulanma və qaşıntı var.
Uşaqlıq çağı atopic ekzemasının davam etməsi və ya ilk dəfə 12-20 yaş arasında başlayan dəri xəstəliyi şəklində ortaya çıxa bilər. Dəridəki yaralar dirsək önü və diz arxasında olur. Əsasən dəridə çatlama qalınlaşma və rəngin qəhvəyi rəngli tündləşməsinə səbəb olur. Bəzən göz və ağız ətrafında quruluq və qabıqlanmaya da rast gəlimir. Bu proses xronikidir. Atopik Dermatitin kəskinləşmə səbəbləri: • Bəzi qidalar (süd, yumurta, balıq, çərəzlər, ədviyyatlar, rəngli, boyalı qidalar, kimyəvi qatqı maddələri və.s). • Allergenlər ( ev tozları, heyvan tükləri, pollenlər, kif göbələkləri). • İnfeksiyalar. • İrritan maddələr (sabun, losyon, yun geyimlər və.s). • Kimyəvi maddələr. • Yuyucu maddələr. • Hava nəmliyinin aşağı olması. • Dəri quruluğu. • İsti.
• Tərləmə. • Psixoloji amillər, streslər. Qorunma tədbirləri: • Səbəbkar qidalardan uzaq durmaq. • Daim nəmləndirici çəkmək. • Yüngül pambıq geyimlərdən istifadə etmək. • İlıq sulu hamamda hər gün çimmək. • Rəngsiz, qoxusuz, yumşaq sabunlardan istifadə etmək. • Hamamdan sonra nəmləndirici çəkmək. • Müntəzəm olaraq ixtisas həkiminin kontrolunda olmaq. Atopik Dermatitin müalicəsi: Bu xəstəliyin müalicəsinin əsasında həkim və ailə ara- sında iş birliyinin olması əsas rol oynayır. Belə ki, xəstəliyə səbəb olan qida bəzən uşağın əvəzolunmaz qidasıdır. Məsələn, ilk 4 ayda ana südü olmadıqda südlü qarışıq- dan istifadə olunur. Bu qidalar, əsasən, inək və ya keçi südündən hazırlanır. İnək südünə allergiyası olan uşaq- larda qidalanma əsl problemə çevrilir. Atopik dermatitli uşaqların təxminən 20-30%-də gələcəkdə bronxial astma və allergik rinit inkişaf edir. Bunu nəzərə alsaq, allergik bir uşağın baxımının, qidalanmasının gələcək həyatının nə qədər psixoloji yük olduğunu təsəvvür etmək çətin deyil. Atopik dermatitin standart müalicəsi yoxdur. Müalicə hər bir uşağa individual seçilir. Bu xəstəliyin müalicəsində ümumi yönlər bunlardır: • Allergenlərdən uzaq tutulması. • Kəskin dönəmdə antihistaminlərin istifadəsi. • Həkim təyin etdikdə kortikosteroid kremlərin istifadəsi. • Daimi nəmləndiricilərin istifadəsi. Atopik dermatitin ağırlaşmalarından biri də dəri in- feksiyalarıdır. Ən çox impetiqo, piodermiyalar, follikulit, sellülit, fleqmona, çox nadir sepsis rast gəlinir. Elmi statis- tikaya görə bu hal on min ekzemalı uşaqdan birində rast gəlinən nadir xəstəlikdir. Nadir xəstəlik olmasına baxmayaraq , bu şikayətlərlə 6 fevral 2015-ci il tarixində klinikamıza Nahid Daşdəmirov adlı 4-5 aylıq uşaq daxil olmuş və Mərkəzi Klinikanın pe- diatriya şöbəsində uğurla müalicə edilmişdir. Xəstə daxil olarkən vəziyyəti çox ağır, bütün bədəndə, üzdə və ətraflarda irinli, suluqlu, nekrotik-qanayan səpgilər mövcud idi. Üzü və ətrafları ödemli, tənəffüsü xı- şıltılı, hərarəti yüksək, özü süst idi. Anamnezindən məlum oldu ki, uşaq normal doğulub, 1.5 ayına qədər normal in- kişaf etmiş, 1.5-2 ayında isə üzdə və ətraflarında səpgilər yaranmağa başlamışdır. Xəstənin yaxınları müxtəlif kli- nikalara müraciət edərək körpəni müalicə etsələr də, səpgilər getdikcə artaraq irinləməyə başlamış, daha son- ra temperatur yüksəlmiş, xəstəxanaya yatırılaraq müalicə başlanmış, lakin getdikcə vəziyyəti ağırlaşaraq, Mərkəzi Klinikaya müraciət etmişdilər. Xəstə bizə müraciət etdiyində hər şeyin bəsit bir inək südü allergiyası ilə başladığı ortaya çıxdı. Lakin bu diaq- nozun vaxtında qoyula bilməməsi nəticəsində uşaqda əvvəlcə dəri infeksiyası, daha sonra infeksiya dərinləşərək çiyində fleqmona, daha sonra həyatını təhlükə altına alan ağır sepsis başlayıb və 1.5 aylıq uşağı ağır sepsisə gətirib. Nahid xəstəxanamızda 25 gün çox ağır stasionar müalicə aldı. Bu müddət ərzində antibiotik müalicəsi aldı, dəfələrlə qan və qanəvzedicilər, lazımi qidalandırıcı və maye dəstəyi, cərrahi, hematoloji konsultasiya ilə təmin olundu. Məlum oldu ki, qanda anadangəlmə II,VIII,X laxtalanma faktorları yoxdur. Xəstəyə rəhbərliyimiz tərəfindən lazımi maddi güzəştlər olundu, nəhayət körpə sağlamlığına qovuşdu. Bununla da xəstəxanamız daha yeni bir ilkə imza atdı.. Vaxtında və düzgün qoyulmuş diaqnoz neçə həyat qurtarır, neçə ailəyə sevinc bəxş edir!
Cəmilə Oktay qızı Rəsulova 25 no- yabr 1974 cü ildə Şəmkir rayonunda ana- dan olmuşdur. 1991-1997 illərdə ATU-nin Müalicə profilaktika fakultəsində təhsil almışdır. 1997-1998 ci illərdə Respublika xəstəxanasında internatura keçmişdir. 1999-2000 ci illərdə ETKİ-da həkim kar- dioloq işləmişdir. 2000-2003 cü illərdə Ru- siya Dövlət Tibb universitetində əyani aspi- rantura keçmiş, mədəcik taxikardiyalarının non invaziv diaqnostikası movzusunda Tibb Elmləri Namizədi adını almışdır. 2008 ci ildən Mərkəzi Klinikada həkim kardioloq vəzifəsində çalışır. 2009-2010 cu illərdə İstanbul Kardioloji Universitetində aritmologiya üzrə kurs keçmişdir. 2011-ci ildə Antalya Universiteti Xəstəxanasında Kardio-reanimasiya üzrə kurs keçmişdir. Hazırda Kardiologiya şöbəsində həkim-kardioloq vəzifəsində çalış- maqdadır. Əfqan Əlixan oğlu İbadov 20 mart 1980-ci ildə Cəlilabad şəhərində anadan olmuşdur. 1996-cı ildə Azərbaycan Dövlət Tibb Universitetinin 1-ci Müalicə Profilaktika fakültəsinə daxil olmuş, 2002-ci ildə həmin universiteti fərqlənmə ilə bitirmişdir. 2002-2003-cü illərdə Respublika Klinik Xəstəxanasında urologiya ixtisası üzrə internatura kursu keçmiş- dir. 2004-2006-cı illərdə hərbi xidməti hərbi hospitalda tibb xidmətinin baş leytenantı, cərrahiyə bölməsinin həkimi kimi keçmişdir. 2006-2008-ci illərdə Rusiyada Yaroslavl Tibb Akademiyasında uro- logiya üzrə kliniki ordinatura və əlavə olaraq “Endourologiya” kursu keçmiş, bu müddət ərzində uroloji xəstələrin müayinə və müalicəsi, açıq və endoskopik uroloji əməliyyatlar üzrə təkmilləşmiş, əməliyyatlar icra etmişdir. 2009-cu ildən etibarən Mərkəzi Klinikanın Urologiya şöbəsində fəaliyyətə başlamışdır. 2011-ci ildə “ESWL(distansion litotripsiya)” üzrə kurs keçmiş və bu prosedurları icra etməyə başlamışdır. 2012-ci ildə İstanbulda Avropa Endourologiya konqresində, digər konfrans və se- minarlarda iştirak etmişdir. 2014-cü ildə Türkiyənin Bursa şəhərində Uludağ Universitetində 3 ay müddətində “Laparoskopik urologiya” üzrə kurs keçmiş, bu müddət ərzində laparoskopik uroloji əməliyyatlarda iştirak etmiş və icra etmişdir. Hal-hazırda Mərkəzi Klini- ka Urologiya bölməsində fəaliyyətini davam etdirir. Evlidir, 1 uşağı var. MƏRKƏZİ KLİNİKA BÜLLETEN-5 | MART 2015 4 Kubra Yəhya qızı Fərəcova 1907-ci ildə Quba şəhərində qulluqçu ailəsində anadan olmuşdur. Sonra ailəsi ilə birlikdə Bakıya köçmuş və ilk təhsilini burada almış, dördsinifli rus-tatar məktəbini bitirdikdən sonra təhsilini H. Z. Tağıyevin qızlar gimnaziyasında davam etdirmiş- dir. Bu dövrdə çox az sayda qızlar var idi ki, Azərbaycanın gələcək ictimai siyasi həyatına, elmi-mədəni inkişafına xidmət etmək üçün böyük arzularla yaşayırdılar. Onlardan biri də Kübra xanım fərəcova idi.
1920-ci ildə Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Kubra xanım Fərəcova yeni həyat quruculu- gunda fəal iştirak etməyə başlayır. İb- tidai məktəblər üçün müəllimlər hazır- layan 3 aylıq kursu bitirdikdən sonra o, Kürdəmirdə məktəb təşkil edir və bura- da qadınlar arasında savadsızlığı ləğvi ugrunda mübarizə aparır. O, burada 50 qız uşağına savadlanmasına dəstək olur. Bu zaman onun cəmi 14 yaşının olma- sına baxmayaraq, yorulmadan çalışır, xüsusi kurslar təşkil edir, nəinki uşaq- ların hətta böyüklərin də müəllimi olur. O, bütövlükdə rayonun ictimai-siyasi həyatında yaxından iştirak edir, rayon qadınlar şöbəsinin müdiri kimi qadınlar arasında təbliğat-təşviqat işləri aparır. Kubra xanım Kürdəmirin ilk komsomolçu qızı olur. 1929-cu ildə Kubra xanım həm kommunist partiyasının üzvü, həm də Azərbaycan Dövlət Universitetinin tibb fakültəsinin tələbəsi olur. O, 1933-cü ildə Tibb İnstitutunu bitirir və həkim diplo- mu alaraq Respublika Komsomolunun Mərkəzi Komitəsində “Ana və uşaqların mühafizəsı” adlı məsul elmi iş üzərində Elmi-tədqiqat İnstitutunda çalışmalar aparır. 1937-ci ildə Respublika Xalq Səhiyyə Komissarlığının müavini vəzifəsində irəli çəkilir, bir neçə aydan sonra isə həmin Komissarlığın başçısı olur. Respublikada səhiyyə işinin rəhbəri kimi o, özünün bütün qüvvəsini, biliyini, təşkilatçılıq bacarığını xalqın sağlamlıqı- nın mühafizəsi işinə həsr edir. Müharibə illərində (1942-1943) Azərbaycan Kommunist Partiyası- nın Mərkəzi Kommitəsinin aparatında işləyir.1943-1947-ci illərdə Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət heyətinin katibi vəzifəsində çalışmışdır. Daha sonra 1947- 1950-ci illərdə Azərbaycan SSR-nin ilk qa- dın Səhiyyə Naziri olmuş və bu fəaliyyəti dövründə çox faydalı təşkilatçılıq işləri aparmışdır. 1950-ci ildə elmi-tədqiqat işinə qayı- dan K. Fərəcova Ana və Uşaqları Mühafizə İnstitutuna direktor vəzifəsinə göndərilir. Institutu ana və uşaqların mühafizəsi uşaq xəstəlikləri üzrə həkimlərin, həkim mama-ginekoloqların ixtisasının artırıl- ması üzrə elmi mərkəzə çevirir. Ana və Uşaqları Mühafizə İnstitutu- na 30 il (1950-1980-ci illər) müddətində başçılıq edən professor K. Y. Fərəcova böyük elmi, təşkilati və ictimai iş aparırdı. Institutun rəhbəri kimi onun tərəfindən müntəzəm olaraq Respublikanın rayon- larında elmi-praktik konfranslar keçirilir, yerlərdə köməklik göstərmək üçün ins- titutn elmi işçilərindən ibarət briqada- lar göndərilirdi. Onun tərəfindən 100-ə qədər elmi iş yazılmışdır ki, bununda çox hissəsi pedriatriyanın aktual məsələlərinə, Azərbaycanda müxtəlif yaşlı uşaqların sağlamlıq vəziyyəti və fiziki inkişafına həsr olunmuşdur. K. Y. Fərəcova Reapub- lika həkim-pediatrların 3 qurultayının (1959,1964 və 1970), mama-ginekoloqla- rın II qurultayının təşkilatçısı və iştirakçısı, 1977-ci ildə Bakıda keçirilən “Pedriatriya praktikasında transfuziologiya və hema- tologiya məsələləri” mövzusunda Ümu- mittifaq konfransının təşkilatçılarından biri olmuşur. Uzun illər aparıcı səmərəli elmi tədqiqat işlərinin yekun olaraq, 1960-cı ildə namizədlik, 1970-ci ildə isə doktorluq dissertasiyası şəklində müdafiə etmişdir. 120-dək
artıq elmi
əsərin, “Azərbaycanda ana və
uşaqların mühafizəsinin inkişafı” adlı monoqrafi- yanın, 20-yə yaxın metodiki tövsiyyənin və broşurların müəllifi olan professor K. Y. Fərəcova bir müəllim kimi də ha- mının hörmətini qazanmışdır. Prof. K. Fərəcovanın rəhbərliyi ilə 10-a yaxın namizədlik işi başa çatdırılmışdır. Onun rəhbərliyi altında 4 elmlər doktoru, 65 elmlər namizədi yetişmişdir. O, həmçinin dəfələrlə Azərbaycan Tibb İnstitutunda dövlət imtahan komissiyasının sədri ol- muş, tibbi kadrların xüsusilə milli kadrla- rın hazırlanması işində də böyük, misilsiz xidmətləri olmuşdur. 24 may 1960-cı ildə Respublikanın Əməkdar Həkimi adına layiq görülmüş- dür, 1979-cu ildən İttifaq əhəmiyyətli fərdi təqaüd alan K. Fərəcova SSR Ali So- vetinin və 2 dəfə Azərbaycan SSR Ali So- vetinin deputatı seçilmiş, 2 Qırmızı Əmək Bayrağı və 2 “Şərəf nişanı” ordeni ilə təltif edilmişdir. İlk qadın Səhiyyə Naziri olan Kubra Yəhya qızı Fərəcova 1 oktyabr 1988-ci ildə dünyasını dəyişmişdir. Lakin bu cismani ölümdür. Kübra xanım kimi şöhrətli ad qoyub gedən insanlar heç vaxt ölmürlər, şərəfli ölümləri ilə əbədiyyətə qovuşurlar.
həkim-kardioloq Dr. Əfqan İbadov həkim-uroloq Kubra Yəhya qızı Fərəcova Azərbaycan səhiyyəsinin tarixi Həkimlərimizi tanıyaq MK baş həkimin müavini Həkim- neonatoloq Sevda Əsədova 05-10 mart 2015-ci il tarixlərində Gürcüs- tan Respublikasının Tiflis şəhərində "Beynəlxalq Neonatoloji " Forum- da iştirak etmişdir. MK Urologiya Şöbəsinin müdiri Həkim-uroloq Elbəyi Daşdəmirli 20- 25 mart 2015-ci il tarixlərində İspani- yanın Madrid şəhərində "30th Annual EAU" konqresdə iştirak edəcək. Həkim-ginekoloq Ramin Salahov 18-22 mart 2015-ci il tarixlərində Almaniya Federativ Respublikasının Berlin şəhərində "Human reproduc- tion" konfransda iştirak edəcək.
MƏRKƏZİ KLİNİKA BÜLLETEN-5 | MART 2015 5
Bir insanı ölümdən qurtaranda - Haradasa oxumuşam ki, reanimotoloqlar ən böyük “günahkar”lardır. Belə ki, onlar ölməkdə olan xəstəni xilas etməklə Tanrının iradəsini pozmuş olurlar. Bu, belədirmi? - Əvvəla, fürsətdən istifadə edərək bütün xalqımızı qarşıdan gələn Bahar bayramı münasibətilə səmimi qəlbdən təbrik edir, hər bir ailəyə ruzi-bərəkət və ən əsası can sağlığı arzula- yıram. Elmi də bizə Tanrı göndərib. Pis niyyətlə etmədiyimiz hər cür elm düzgün sayılır. Bəlkə ağır xəstələri göndərməklə bizim biliyimizi, niyyətimizi imtahan da etmiş ola bilər. An- caq biz bütün biliyimizi, bacarığımızı ortaya qoymuş olsaq belə hər xəstənin həyatını xilas edə bilmirik. Hər şey bizim əlimizdə olsaydı, onda heç bir həkimin yaxın qohumu, əzizi dünyadan köçməz və ya xəstələnməzdi. Ümumiyyətlə, biz reanimotoloqların etdikləri Allahın işinə qarışmaq deyil, bu, insanlara etdiyimiz yaxşılıqlardır və peşə borcumuz- dur. Həkimliyin müxtəlif sahələri var. Ancaq xəstələrin ən ağır vəziyyətdə və həyatını davam etdirə bilməyəcək qədər çətin vəziyyətdə olanlara reanimotoloqlar baxır. Mən rea- nimotoloqun işini həmişə futbol komandasının qapıçısının əməyinə bənzədirəm. O biri həkimlər oyunçulardır, reani- motoloqlar isə qapıçılardır. Bizim işimiz qapını qorumaq- dır. Reanimotoloqların etdiyi ən əhəmiyyətli iş həyatı vacib funksiyaları təmin etməkdir. Əsas nəfəs, ürək və beyindir. Reanimotoloqların işi ciddi nizam-intizam, fədakarlıq tələb edən sahədir. Bu, ona görə fədakarlıq istəyir ki, hər dəfə et- diyin işin nəticəsini ala bilmirsən. Xəstənin yaxınlarına pis xəbər vermək o qədər asan deyil. Bu, bizim sahənin mənfi tərəfidir. Yaxşı tərəfi də odur ki, bir insanı həyata qaytarmaq bizə əvəzolunmaz duyğular yaşadır.
- Xəstəxananın reanimasiya şöbəsi 20 çarpayılıq şöbədir. 6 mütəxəssis-həkim, 3-4 nəfər ixtisaslaşmaqda olan və müqaviləli həkimlər çalışır. 24 tibb bacısı və digər perso- nal. Müasir avadanlıqlarla təchiz olunmuş şöbəmiz kiçik bir xəstəxana kimidir. Reanimasiyaya yerləşdirilən xəstələr həyati göstəriciləri pozulmuş xəstələrdir. Biz onlara “kri- tik xəstələr” deyirik. Xəstələr ümumi reanimasiyaya qəbul kriteriyalarına – müəyyən diaqnozalara və göstəricilərə görə qəbul olunurlar. Bura tənəffüs sisteminə bağlı ciddi pnevmaniyalar, meningitlər, intubasiya edilməsi lazım olan xəstələr, kəskin beyin qan dövranının pozulması, tənəffüsə təsir edəcək epilepsiyalı və s. xəstələr daxil olur. Reanimasi- yada hər orqana dəstək verəcək avadanlığımız mövcuddur - süni tənəffüs aparatı, keçici pace-makerler , böyrək və qaraciyər dəstək cihazları (CRRT, MARS). Avadanlıqlarımız dünya xəstəxanalarının texnoloji avadanlığı ilə yarışacaq səviyyədədir. İllik xəstə sayı 1200-1500 arasıdır. - Çox vaxt xəstələr özlərində olan simptomları bilmədiklərindən hansı həkimə müraciət etmək sualı ilə üz-üzə qalırlar. Xəstələr öz həkimlərini necə tap- malıdırlar? - Hər bir insanın tibbi biliyinin olması məcbur deyil. Lakin türkəçarələr yerinə mütəxəssislərə müraciət etmək vacib- dir. Hansı həkimə yerləşdiriləcəyi qəbul şöbələrində vəya təcili yardımda müəyyənləşdirilir. Burda böyük vəzifə tibb işçilərinin üzərinə düşür. Əgər tibb personalı öz işlərini peşəkar görərlərsə, hər hansı yanlışlıq və ya səhvlər olmaz. Reanimotoloqların isə işi ona görə çətindir ki, bizim xəstələr şikayətlərini bildirə bilmirlər, onlar huşu başların- da olmayan xəstələrdir. Biz xəstələri baxış, müayinə, etdi- yimiz lobarator və görüntüləmə müayinələrlə üzə çıxarır, diaqnozunu qoyub müalicəsini aparırıq. Xəstə öz şikayətini deyəndə onda həkim üçün daha rahat olur. “Alqologiya” adlı yeni bir sahə - Hər bir ağrı siqnaldır. Onun xroniki və ya müvəqqəti olduğunu necə müəyyənləşdirirsiniz? - Ümumiyyətlə, ağrı nəyinsə simptomu olmaqdan çıxıb. Ağrı hal-hazırda özü bir xəstəlikdir. Xroniki ağrılar üç aydan çox davam edən ağrılardır. Bu, özbaşına xəstəlikdir. Kəskin ağrılar nəyinsə göstəricisi ola bilər. Tibbdə ağrılarla məşğul olan “Alqologiya” adlı yeni bir sahə fəaliyyət göstərir. Bu sahə xroniki ağrıları xəstəlik olaraq qəbul edir və onun müalicəsi ilə məşğuldur. - Ən dəhşətli ağrılar hansı xəstəliklərin əlaməti ola bilir? - Ağrıların bir neçə ölçüsü var. Ağrı nisbi bir şey olduğu üçün hər kəsin ağrı anlayışı eyni deyil. Bunların ölçü va- hidi xəstənin özündən soruşulur (məsələn VAS).Burada ağrı 10 üzərindən dəyərləndirilir. Qadınlarda 10 ağrının son nöqtəsi olan doğum sancısıdır. Kişilərdə biz diş ağrı- sını nümunə götürürük. (Əlbəttə, diş ağrısı doğum ağrısı- nın yanında yüngül ağrıdır). Nevralgiya ağrıları, sümüyə metastaz verən onkoloji ağrılar ən şiddətli ağrılar sayı- lır. Bəzən çox ciddi bir xəstəliyin qətiyyən ağrısı olmaya bilir və ya cüzi bir ağrısı olur. Müalicəyə ən çətin cavab verən ağrılar neyropotik ağrı qrupudur ki, burada ağrının əsas səbəbi sinirin yaddaşında qalan ağrılardır. Hər han- sı bir ağrı sinirin özünün strukturunu poza bilir. Məsələn, şəkərli xəstənin ayaq ağrıları neyropotik ağrılardır. Xərçəng xəstəliyi də neyropotik ağrıya səbəb olur. - Sadaladığınız ağrıların müalicəsi həmişə son nəticədə cərrahi müdaxilə tələb edir? - Ağrıların cərrahi müdaxilə tələb edən növləri də var. Biz alqoloq olaraq cərrahi yox, qansız, narkozsuz müdaxilələr edirik. 1 mm dən kiçik kateterlərlə ağrının mənbəyinə daxil olur, dərmanlarla vəya radiofrekans (RFT) ilə həmin ağrının mənbəyini yandırırıq. Bizim müdaxilələrimizin çoxu hara- dasa cərrahi müdaxilələrlə eyni nəticələr verir.
- Bizim şəxsi nəticələrimiz dünya standartları ilə eynidir. Bu, bir çox ağrılarda fərqlidir. Deyək ki, onkoloji ağrılar- da sempatektomiya üsulu ilə nəticəmiz 50-60 faizdirsə, bel yırtıqlarında aldığımız nəticələr 70-80 faizdir. Ağrının, xəstəliyin növünə görə aldığımız nəticələr fərqlidir, ancaq heç birində 100 faiz olmur. Ümumiyyətlə, tibbdə “100 faiz- dir”- deyə bir anlam yoxdur. - Bel, onurğa ağrılarından şikayətlənənlərin sayı get- gedə çoxalır. Bu xəstəliklərin səbəbi nə ilə bağlıdır? - Bel xəstəliklərinin ən böyük səbəbi artıq çəki ilə bağlıdır. Həmçinin oturaq həyat tərzi rol oynayır. Biz günümüzün çoxunu oturaraq keçiririk. Cərrahlar günün çoxunu ayaq üstə keçirdikləri üçün boyunları ağrıyır. Bu xəstəliklərin qarşısının almağın ən yaxşı üsulu idmandır. Üzgüçülüklə məşğul olmaq gözəl effekt verir. Problemlə mübarizə aparmaq üçün müalicə seçildikdə ilk növbədə fiziotera- piyadır. Nəticə alınmırsa alqologiya, yenə nəticə alınmırsa cərrahi müdaxilədir. Ümumiyyətlə fəqərə xəstəlikləri təkcə Azərbaycanda deyil, bütün dünyada geniş yayılıb. Müraciət edənlərin 50-55 faizi onurğa ilə bağlıdır. - Bəs insanların müəyyən ağrılardan xilas olmala- rı üçün ağrıkəsicilərdən mütəmadi istifadəsi ilə bağlı məsləhətiniz nədir? - Ağrıkəsicilərə bağlı ağrıların özü ayrıca bir bölümdür və müalicəsi çox çətindir. Ağrıkəsiciləri uzun müddət içmək özü də ağrılara səbəb ola bilir. Ona görə biz hər çıxışımız- da «özbaşına ağrıkəsici almayın» - deyə bildiririk. Bəzi in- sanlar həddən artıq dərman düşkünüdür. Bəzi insanlar isə dərman versən də onu içmək istəmirlər. O həddi saxlamaq çox çətindir. - Ümumiyyətlə “Alqologiya” tibbdə yeni sahə olduğu üçün insanlar bu sahə ilə bağlı məlumatsızdırlar. - Alqologiyanın tibbdə 35-40 yaşı var. Azərbaycanda ilk dəfə 6 il əvvəl Mərkəzi Klinik Xəstəxanada Ağrı Mərkəzini qurduq. Bu işdə müəllimim Prof. Dr. Nürəddin Lüləcinin əməyi çoxdur. Xəstələr ilk başda bizim və digər klinikala- rın həkimləri tərəfindən bizə yönəldilirdi. Son dövrlərdə isə xəstələr özləri birbaşa bizə müraciət edirlər. Hal- hazırda ölkədə bu sahənin inkişafı sevindirici haldır. Nevralgiyası olan, onkoloji xəstələr, şekər vəya diğər damar xəstəliyinə bağlı ağrılar ilə xəstələr bölməmizdə müalicə olurlar. Biz ayrılıqdan qorxuruq - Ölüm hadisələri tibbdə çox olur. Belə gərgin iş şəraitində işləmək və bu cür hadisələrin şahidi olmaq çətindirmi? Beyin ölümü nədir? - Ölüm hadisəsinə alışmaq anlayışı yoxdur. Sadəcə biz reanimotoloq olaraq soyuqqanlığımızı qorumaq məcburiyyətindəyik. Bu, bizim professional xüsusiyyətimizdir. Əgər soyuqqanlı olmasaq bu, işimizə təsir edər. Yoxsa hər xəstə dünyasını dəyişəndə həkimdən bir şey gedir. Bu, hadisəyə alışmaq deyil. Biri gözünün qabağında ölürsə, səs-küy etməklə xəstəyə daha da zərər vermiş olarsan. Ölüm tibbi olaraq həyati funksiyaların yerinə yetirilməməsi deməkdir. Beyin ölür, ancaq ürək işləyirsə, biz onu ölüm say- mırıq. Sadəcə buna “beyin ölümü” deyirik. Xəstənin digər orqanlarını isə mühafizə edə bilirik . Biz beyin ölümünün diaqnozunu nevroloji müayinə ilə təyin edirik. Beyin ölü- münü təsdiqləmək üçün 3-4 həkim bir araya gəlməlidir. Xəstədə beyin ölümü diaqnozunu təsdiqləmək üçün bəzi görüntüləmə üsulları var. Xəstənin beynin ölməsini ən dəqiq göstərən şey angioqrafiyadır. Bundan əlavə, tomoqrafiya, yuxu arteriyalarının dopleroqrafiyası da bizə beyin ölümü haqqında məlumat verir. Beyini ölən xəstə faktiki yaşamayan xəstədir. Ancaq onun digər orqanlarının ömrünü uzatmaq olur. Bu, ümumilikdə geriyə dönüşü olmayan bir vəziyyətdir. Xaricdə bunu xəstələrin yaxınlarına başa salaraq onların böyrəyi vəya qaraciyərindən donor kimi istifadə etməyə icazə alırlar. İnşallah zamanla Azərbaycanda da orqan ba- ğışlamağı insanlar daha rahat qəbul edər və başkalarının həyatını xilas etmiş olarlar. Beyin ölümü əlbəttə, ölümün bir parçasıdır. Ancaq ölüm əsasən ürəyin dayanmasıdır. Bir xəstəyə tibbi olaraq «öldü» demək üçün ürəyi atmamalıdır. - Biz niyə ölümdən qorxuruq? - Normalda əlinin bir yerə dəyəndə yanacağını bildiyin halda qorxursan. Ölümdən qorxmaq fərqli şeydir. Ölüm qaçınılmaz olduğu üçün ondan qorxmağa ehtiyac yox- dur. Məncə biz ayrılıqdan qorxuruq. Biz yaxınlarımızdan, sevdiklərimizdən ayrılmaqdan qorxuruq. - Elm hazırda «Ölümdən sonrakı həyat» üzərində baş sındırır. Sizcə ölümdən sonra həyat varmı? - Məncə ölümdən sonra həyat var. Ölümdən sonra həyatın olmaması insanları daha da ümidsizliyə qapadar. İnsanlar daha da nəzarətsiz olarlar. Elm bunu isbatlaya bilməsə də, «o dünya» fikir və ya inanc olaraq vardır.
- Tibb elmi inkişaf etdikcə tapılan xəstəliklərə qarşı önləmlər və müalicələr ola bilər. Ancaq sonsuz bir şey ola bilməz. İnsanlar nədənsə ölməlidir. Biz həkimlər ancaq erkən ölməyin qarşısını ala və ya həyat keyfiyyətini artıra bilərik. Biz Allahın yazdığına qarşı çıxa bilmərik. Müsahibəni götürdü: Qızılgül Məmmədova Dr. Vüqar Abdülkərimov: "Reanimotoloq olaraq soyuqqanlılığımızı qorumalıyıq" Mərkəzi Klinikanın Reanimasiya şöbəsinin müdiri, reanimotoloq-alqoloq Vüqar Abdülkərimovla müsahibə Ölümdən qorxmaq fərqli şeydir. Ölüm qaçınılmaz olduğu üçün ondan qorxmağa ehtiyac yoxdur. Məncə biz ayrılıqdan qorxuruq. Biz yaxınlarımızdan, sevdiklərimizdən ayrılmaqdan qorxuruq.
MƏRKƏZİ KLİNİKA BÜLLETEN-5 | MART 2015 6
sonra beyni də ölür. Bu 7 dəqiqədə həmin adamın xatirələri sürətli formada gözünün qabağından keçir. Ağladığınız zaman göz yaşınız ilk sağ gözünüzdən gələrsə xoşbəxtlikdən, sol gözünüzdən gələrsə kədərdən ağlayırsınız. Bal xarab olmayan yeganə qidadır. Saqqız ilk dəfə 1948-ci ildə amerikalı Con Kartis tərəfindən satışa çıxarılıb. Soğan doğrayarkən saqqız çeynəmək gözün yaşarma- sının qarşısını alır. Uşaqlar yazda daha çox böyüyür. İnsan ağzında 40 min bak- teriya yaşayır. Ən uzun boylu insan 2.72 metr boyu olan ABŞ vətəndaşı R.P.Wadlow ol- muşdur.
Mərkəzi Klinika Baş redaktor: Toğrul Adıgözəlov Redaksiya heyəti: Kamran Musayev, Həsən Qəndilov, Nikbin Yusifov Bülleten ayda bir dəfə nəşr olunur. Tiraj: 500 Tel: +994 12 492 10 92 | Call center: +994 12 105 | Fax: +994 12 492 41 31 | info@merkeziklinika.az www.merkeziklinika.az www.facebook.com/MerkeziKlinika twitter.com/MerkeziKlinika MARAqLı fAKTLAR Dünya gülür üzümə, Vətənimə yaz gəlir. Hər dağıma düzümə, Çəmənimə yaz gəlir. Ürəyimdə bahardır, Gözüm önündə bahar. Bir işvəli gözəlin, Təbəssümündə bahar. Sən, ey nəğməkar pəri, Fəsillərin sonası. Gəlişinlə hər evdə, Əlvan şamlar yanası. Alışan tonqalların, Bir aləm büsatı var. Novruzun hər süfrədə, Bəxşişi, baratı var. Belində qizil kəmər, Nazlanır göy səməni. Kosaya nəmər verin, Əlində xurcun gəlir. Dillən, ey qara zurna, Telli sazla həmahəng. Bu bahar gözlərimdə Çiçək açır rəngbərəng. Havalanır uzaqdan, “Yallı gedək” sədası. Qopur hər dodaqdan, “Sağ ol”, “var ol” nidası. Novruz ulu tanrıdan, Vətənimə ərmağan. Süfrələrin neməti, Lütfündür ey yaradan. Hamı deyir bu bayram, Şənliklərin tacıdır. Ürəklərin sevinci, Dərdlərin əlacıdr. Hörmətlə yola salaq Köhnə ili ay ellər. Bu baharın ayağı Sayalıdır deyirlər. Personalın yaradıcılığı MK bağbanı: Yusif Bağırov Yaz gəlir Yüklə 182,18 Kb. Dostları ilə paylaş:
|