Bitiruv malakaviy ishi ilmiy rahbar

Yuqorida keltirilgan 2.1.1-jadvalda nikoh juftligi a’zolari sifatida ota-onaning oilaviy qadriyatlar birin-ketinligini tadqiq etishda olingan ma’lumotlarni qayta ishlashning birinchi bosqichi aks ettirilgan.Undagi yakuniy natijalar oilaviy qadriyatlar ketma-ketligi natijalari ko’rsatkichlarini, ularning oilada bajarayotgan rollari bo’yicha adekvatligini aks ettiradi.

Quyidagi 2.1.2-jadvalda esa er-xotin rollaridan tashqari ota-onalik rollarining oilada qabul qilingan qadriyatlar tizimi bilan mosligi darajalari raqamlarda keltirilgan.

2.1.2-jadval

Er-xotin oilaviy qadriyatlarning muvofiqligi

Oilaviy qadriyat lar	Jinsiy					Shaxsiy o’xshashlik (idenfikatsiya)						Ota-ona- tarbiyachi						Ijtimoiy faollik					Tashqi jozibadorlik
	1	2	3	4	5		1	2	3	4	5		1	2	3	4	5	1	2	3	4	5	1	2	3	4	5
OQSHx	5	3	5	7	3		6	5	7	8	8		1	1	1	1	1	8	8	1	1	1	1	1	7	1	1
OQSHe	5	6	5	7	3		4	7	6	8	8		1	1	1	1	1	1	8	1	1	1	1	8	1	1	1
SSTS	1	0,5	1	1	1		0,7	0,7	0,9	1	1		0,7	0,8	0,7	0,9	1	0,5	1	0,7	0,9	0,9	0,7	0,6	0,5	0,7	0,9

Buyerda: OQSHevsOQSHx – mosravishdaerningvaxotinningoilaviyqadriyatlarishkalalaribo’yichako’rsatkichlar, OQM – er-xotinoilaviyqadiryatlarningmuvofiqligi.

Ushbujadvaldaesaer-xotinjuftliklariningbajarayotganrollaribo’yichashakllanganustanovkalaridagio’zaromuvofiqlikaksettirilgan.

2.1.3-jadval

Er-xotin juftligining rolli ustanovkalar bo’yicha adekvatligi

Oilaviy qadriyat lar	Rolli ko’rstmalar										eRBA					Rolli ko’rsatmalar										xRBA
	Dx					Ke					Dx-Ke					Dx					Kx					De-Kx
t/rNo	1	2	3	4	5	1	2	3	4	5	1	2	3	4	5	1	2	3	4	5	1	2	3	4	5	1	2	3	4	5
Ota-ona- tarbiya	5	5	3	8	7	8	9	6	8	9	3	4	3	0	2	7	4	8	9	6	5	5	7	8	8	2	1	2	1	2
Ij. Faollik	8	3	8	9	7	9	5	7	7	7	1	2	1	2	0	5	1	5	9	7	9	5	7	7	8	4	4	2	2	1
Tashqi joziba	9	4	8	9	5	6	9	7	8	7	3	5	1	1	2	5	8	0	5	4	7	4	5	9	7	2	4	5	4	3
											-1,-11,-1,3,-4															-4,-1,-6,-1,-6

RAe – erning rol bo’yicha adekvatligi, RAx – xotinning rol bo’yicha adekvatligi; De va Dx – mos ravishda er va xotinning rol bo’yicha da’volari; Ke va Kx – mos ravishda er va xotinning rol bo’yicha kutayotgan narsalari, No t/r – er-xotin juftliklarining tartib raqamlari.

Shunday qilib, jadvallar yordamida biz nikoh juftligida oilaviy qadriyatlar ierarxiyasini, uning muvofiqlik darajasi va er-xotinning oilada bajarayotgan rollari bo’yicha adekvatligini aniqladik.

Natijalarni tahlil qilar ekanmiz, biz mos kelish darajasi eng kamligi bilan tavsiflanuvchi oilaviy qadriyatlarga e’tiborni qaratamiz, chunki ularning bir-biriga muvofiq bo’lmasligi er-xotin juftligida rol bo’yicha nomuvofiqligi oilada shaxslararo munosabatlar barqarorligini buzuvchi va nizolarni keltirib chiqaruvchi omil hisoblanadi. Aynan shu holatlar ota-onaning bola ijtimoiy tasavvurlari, jumladan, o’zi haqidagi tasavvurlari shakllanishiga ta’sir etuvchi omil rolini o’ynaydi.Biz ota-onalar munosabatidagi o’zaro aloqadorlikning farzandlari bilan bo’ladigan munosabatlarga ta’sirini quyidagi uchta asosiy jihat nuqtayi nazaridan baholadik.

Birinchi jihat – ota-ona tomonidan farzandining holatini idrok qilish, empatiyaga moyillik kabi tomonlarni qamrab oladi. (Tadqiqotda ota-ona munosabati tavsifnomasining o’zgaruvchanlik diapazoni – Wn=2,5 – 4,5 qabul qilingan).

Ikkinchi jihat – emotsional bo’lib, ota-onaning farzandlari bilan o’zaro aloqa jarayonidagi hissiyotlarni, o’z bolasini shartsiz qabul qilish darajasini, o’zini kattalar tomonidan ota-ona sifatida qabul qilinishi va ota-ona bolalar munosabati ustunlik muhiti quyidagi natijani beradi – Wn=2,7 – 4,9.

Uchinchi jihat – xulq-atvor bilan bog’liq bo’lib, u ota-ona ongida “Ota-ona va bolalar” munosabatlari tizimida farzandning hissiyotlariga, emotsional holatiga ta’sir ko’rsatish qobiliyatini nazarda tutadi – W=2,7 – 4,5.

Izlanishimiz davomida biz maktabgacha yoshdagi katta bolalarning ota-onalari psixologik-pedagogik madaniyat darajasini tavsiflovchi ota-ona munosabatlari umumiy ko’rsatkichlari onalar va otalarda mos ravishda quyidagi variantlarning namoyon bo’lishini ko’rdik – Wn=3,0 dan 4,9 gacha; 3,0 dan 4,4 gacha. Onalar va otalarda ota-ona munosabatlari umumiy ko’rsatkichlarining muvofiqlik darajasi 0 dan 0,5 gacha bo’ldi.

Tekshiruvlarimiz davomida ota-onalar keyinchalik matematik ishlov beriladigan standart anketalarni ham to’ldirdilar. Bunda tanlab olingan bolalarning ota-onalari yuqorida sanab o’tilgan asosiy tavsifnomalarni ilgari ishlagan uslublarimiz yordamida olingan o’rtacha mezon qiymatlariga yaqin bo’lgan son ko’rsatkichlarini namoyish etdilar.

Ota-ona munosabati umumiy ko’rsatkichlarning mos kelishi bo’yicha ota-onalarning uch guruhi aniqlandi: farq 0 – ya’ni to’liq mos kelish 20% juftlikda, 0,1 dan 0,2 gacha – 44% juftlikda, 0,3 dan 0,5 gacha – 36% juftlikda. Biroq shuni qayd etish kerakki, bunday bo’linish shartli hisoblanadi, chunki tadqiq etilayotgan shaxslar tarkibi eng gomogen va aynan ota-ona munosabatining o’z tavsifnomasi bo’yicha kam defferensiyalangan bo’lib, ularning mos kelish ko’rsatkichlari juda katta va hattoki eng katta farq ham maksimal ko’rsatkichning atigi 10% ni tashkil etadi.

Shuningdek, onalar va otalarning otalik va onalik munosabatlari orasidagi korrelatsiya munosabatlari o’rganilganda ularda o’zga manzaraning guvohi bo’lindi (2.1.5-jadval).

2.1.5-jadval

Onalar va otalarning otalik va onalik munosabatlari ko’rsatkichlari orasidagi korrelatsiya koeffisentlari.

N=45

	Onalar	Otalar
Onalar	1	0,674**
Otalar		1

Izoh: **p<0.01
Korrelatsion tahlil natijasiga ko’ra ota-onalarning otalik va onalik munosabatlari ko’rsatkichlari o’zaro ijobiy bog’liqlikka ega bo’ldi (r=0.674,p<0,01). Bundan ko’rinadiki, bolalarning xulq-atvori, xissiy munosabatlarini shakllantirishda otalik va onalik munosabatlarining o’rni muhimligini tasdiqlay olganlar. Turmush qonuniyatlariga ko’ra ham ota-onalikka munosabatning bunday tus olishi tabiiy bo’lishi, shubhasiz.

Eksperimental tadqiqot davomida olingan natijalar 2.1.6-jadvalda aks ettirilgan.

2.1.6-jadval.

Ota-onalar juftliklarini ota-ona munosabatlari ko’rsatkichlari darajasiga qarab taqsimlash

Ota-ona munosabatlarining ko’rsatkichlar darjasi	Ota-ona munosabati ko’rsatkichlari darajasida guruhlarsoni (%)
	Onalar munosabati	Otalar munosabati
Past 3b gacha		6	-
O’rta 3-3,9b.	67	57	10
Yuqori 4-4,9b.	33	37	90