Biz dünyanın bioloji müxtəlifliyinə real, ölçülə bilən
Yüklə 1,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin əsrarəngiz balıqları /
BIODIVERSITY: A m a z in g C a s p ia n F i s h e s Arealı məhdud olan növlərlə yanaşı, elə növlər də var ki, onlar dənizin bir hissəsindən digərinə və ya çaylara keçərək uzun məsafələrə miqrasiya edir. Dəniz balıqları bütün ömürlərini dənizdə keçirir və onun hüdüdlarından kənara çıxmırlar. Çay balıqları isə ancaq şirin sularda yaşayırlar. Bunlardan fərqli olaraq keçici balıqlar yetkinlik dövrünə çatana qədər dənizdə yaşayır və ancaq çoxalmaq üçün çaylara keçirlər. Yarımkeçici balıqlar dənizin şirintəhər su sahələrində yaşayır. Onlar ancaq çoxalmaq üçün qısa məsafələrə miqrasiya edərək çayların mənsəbində və çayın dənizə qarışan hissəsində kürü tökür və bu su hövzəsinin hüdudlarından kənara çıxmır. Xəzərin balıq faunasınının əksər nümayəndələri dəniz və çay kateqo riyalarına, qalanları isə keçici və yarımkeçicilərə aiddir. Ümümiyyətlə, Xəzər dənizi dünya okeanından təcrid olunduğundan onun suyunun xüsusi tərkibdə olması nəticəsində Xəzərin bir çox balıqları yüksək dərəcədə evrigial xüsusiyyətə, yəni müxtəlif duzluluq həddində yaşamaq bacarığına malikdir. Bu evrigial lıq Xəzərdə bir çox balıqlara xasdır. Siyənəklər, xulkimilər, kcfal, aterina və dəniz sıfı əsasən dənizdə kürü tökür. Çay və çayların deltaların da kürü tökən balıqların sayı olduqca çox, tərkibi isə müxtəlifdir. Bunlara nərə, siyənək, qızılbalıq, karp, xanıkimi və başqa balıq növləri aiddir. Xəzər balıqlarının yaş həddi də çox müxtəlifdir. Bu, əsasən balıqlar yaşayan mühitdən və balıq ovunun water gobies were found in catches from a depth of 215 m, a n d Anatirostrum profundorum w a s caught at a depth of 290 m. Some scientists have reported catching th e latter species at depths ranging from 540 to 600 m and kilka larvae, a t depths o f300 to 450 m. Depending on their habitats, fish in the Caspian are divided into tw o groups: pelagic and bottom-dwelling. The former include all shads, kilkas, atherines, the gray mullet, beluga a n d Caspian asp, and the latter, th e sturgeon, barbel sturgeon, starred sturgeon, roach, bream, European carp, sander, catfish, all gobies a n d
however, is arbitrary because some species cannot be definitively placed in one or the other group. F o r example, the common kilka an d Caspian shad migrate in spring from the deep waters of the southern Caspian to the northern shallow waters where they breed. Along with some species of more o r less limited distribution, there are many forms than embark on lengthy migrations from one part of the sea to others, as well as from the sea into rivers. Sea fish spend all their life in the sea, without ever leaving its confines; river fish inhabit only fresh water. In contrast, diadromous fish live in the sea before reaching adult age, then migrate into rivers for breeding. Fluvial an a d ro m o u s species spending most of the time in 66 B İ O L O J İ M Ü X T Ə L İ F L İ K : Х. и. пч п ə s r a r ə n g i z h a l u / l u r ı j B I ( ) I ) I \ ' F R S F T Y : Л m a z i n ş C a s p i a n F i s h e s intensivliyindən asılıdır. Xəzərdəki əksər balıq növlərinin yaşama müddəti 6-8 ildən çox deyil. Xəzər nərələri uzun ömürlü olmaları ilə fərqlənir. Məsələn, bölgə 60 il, nərə 40 il, uzunburun isə 30 ilə qədər yaşaya bilir. Xulkimilər və uzunburunlar ən qısa ömürlü olub, cəmi 2-4 il yaşayırlar. Bir sıra növlər, məsələn nərələr, karplar və başqaları, ömürləri boyu bir neçə dəfə kürü tökür. Ancaq qızılbalıqlar yalnız bir dəfə kürü tökür və sonra da məhv olurlar. Xəzərin balıqlan ölçülərinə görə də müxtəlifdir. Onların arasında həm çox xırdalan, həm də iriləri olur. Xulkimilərin bəzi növləri, çox kiçik olur. Ən kiçik ölçülü xul-hirka- nobiusdur. Onun bədəninin uzunluğu 45 mm-qədər, kütləsi isə 3 q olur. Böyüklüyünə və ölçülərinə görə kütləsi 1 tondan çox olan bölgə fərqlənir. Ancaq son zamanlar ovlanan bölgələrin kütləsi 250 kq-a qədər, uzunluğu isə 360-380 sm-ə qədər olur. Kilkələr vətəgə əhəmiyyətli balıqlar arasında ən xırdası olub, uzunluğu 13 sm-ə qədər, kütləsi isə 8-10 q olur. Xəzərin balıqları xəzəryanı dövlət lərin əhalisinin həyatında mühüm rol oynayır. Onların həyat tərzinin mühüm məqamları, o cümlədən, ətraf mühitə uyğunlaşmaları, davranışları və bir çox maraqlı məsələlər hələ tam öyrənil məmişdir. Bu gün hamı Xəzərin əsrarəngiz balıqlar aləminin mühafizə olunmasına çalışır. Ancaq təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, son illər (1990-cı ildən başlayaraq) Xəzərin balıq ehtiyat- freshwater parts of the sea migrate for breeding over short distances toward river mouths and usually stay within deltas and flood plain lakes. Most of the Caspian ichthyofauna belongs to sea and river fish, the rest being diad ro m o u s and fluvial anadrom ous. In general, many species are characterized by a high degree of euryhalinity or, in other words, ability to live in a broad salinity range. Such species are predominant by virtue of a particular ionic composition of Caspian water, resulting from the long period of isolation of the Caspian Sea from the World Ocean. The sea spawners include primarily the shads and gobies, gray mullet, sand smelt and sander. The species breeding in rivers and their deltas are much more diverse. They include representatives of sturgeons, shads, salmons, perches and other families. The life cycle of Caspian fish is rather diverse and extended. It is strongly dependent on the state of their habitats and intensity of fishing. For most Caspian species, the life span does not exceed six or eight years. In this respect, sturgeons stand out distinctly by their longevity. The beluga, for example, lives as long as 60 years, the sturgeon - up to 40 years, and the starred sturgeon - up to 30 years. The species with the shortest life span include gobies and Benthophilus sp. a mere two to four years. Some species breed several 67 Yüklə 1,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|