Biz öz məqsədlərinə nail olmaq üçün heç bir vasitədən çəkinməyən

BAKI. MART 1918-ci il. AZƏRBAYCAN QIRĞINLARI SƏNƏDLƏRDƏ

382

28

Caparidze Prokofiy (Alyoşa) Apraksionoviç – (1880–1918), tanın-

mış bolşevik xadimi, 1917-ci il Fevral inqilabından sonra RSDFP(b) Bakı 

Komitəsinin və Bakı fəhlə və əsgər deputatları Sovetinin tərkibinə daxil 

olmuşdur. 1917-ci ilin iyulunda RSDFP(b)-nın VI qurultayında Bakı bolşe-

vik təşkilatından nümayəndə. 1917-ci ilin sentyabrında Bakı neft sənayesi 

fəhlələrinin ümumi tətilinə rəhbərlik etmişdir. 1917-ci il dekabr ayından 

Bakı Soveti İcraiyyə Komitəsi sədrinin müavini, 1918-ci il yanvar ayından 

- onun sədri. 1918-ci il mart ayında bolşeviklərin ali hərbi-siyasi orqanı – 

İnqilabı Müdafiə Komitəsinin üzvü. Bakıda 1918-ci il mart hadisələri gün-

lərində Azərbaycan milli qüvvələrinə qarşı bolşevik-daşnakların mübarizə-

sini dəstəkləməklə yanaşı şəhərin dinc müsəlman əhalisinin qırılması və 

qan tökülməsinin qarşısının alınması üçün müəyyən fəaliyyət göstərmiş-

dir. 1918-ci ilin iyulunda Bakıda Sovet hakimiyyətinin süqutundan sonra 

“Sentrokaspi” hökuməti tərəfindən həbs edilmişdir. 20 sentyabr 1918-ci il 

tarixində 26 Bakı Komissarları sırasında Zakaspinin eser hökuməti tərə-

findən güllələnmişdir.

29

Mərkəzi həbsxana – Bakının “Şamaxinka” adlanan hissəsində, 1-ci 

Kanitapinskaya (Salatın Əsgərova) küçəsində yerləşən, H.Z.Tağıyev tərəfin-

dən 1909-cu ildə ilkin olaraq dəyirman kimi tikilmiş bina. Nargin adasında 

saxlanılan məhbus qohumları ilə görüşməkdə çətinlik çəkən bakılıların 

şikayətlərini nəzərə alan H.Z.Tağıyev binanı həbsxanaya çevirərək şəhər 

hakimiyyətinə vermişdi. Sovet dövründə binada karamel fabriki yerləşmiş-

dir. Hazırda – yaşayış binası.

30

Təkinski Məmməd Xan – (1880-1938), AXC dövründə dövlət xadimi, 

hüquqşünas, andlı iclasçı. Milliyətcə türkmən, Axal-Təkə qalasına hücum-

dan sonra, 1881-ci ildə Göytəpə rayonunda gedən rus-türkmən döyüşlə-

ri zamanı rus ordusunun polkovniki Ehsan Xan Naxçıvanski tərəfindən 

xilas edilmiş və övladlığa götürülmüşdür. 1901-ci ildə 1-ci Tiflis kişi gim-

naziyasını bitirmiş, 1901-1908-ci illərdə fasilələrlə Novorossiyski Univer-

sitetinin əvvəlcə fizika-riyaziyyat, sonra hüquq fakültəsində oxumuşdur. 

Cənubi Qafqazın şəhərlərində, o cümlədən Bakıda məhkəmə orqanların-

da işləmişdir. Azərbaycan cəmiyyətinin kübar dairələrinə daxil idi. 1918-ci 

ilin sentyabrında andlı iclasçı kimi AXC hökuməti tərəfindən yaradılmış 

Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının tərkibinə daxil edilmişdir. FTK-nın 

Bakı və kəndlərində, Şamaxıda 1918-ci il mart hadisələrini araşdıran is-

tintaq qruplarında işləmişdir. FTK-nın sədri Ə.Xasməmmədov müvəqqəti 

olmadıqda onun vəzifəsini yerinə yetirmişdir. 29 yanvar - 10 oktyabr 1919-

---

383

QEYDLƏR

cu il tarixində AXC-nin Ermənistanda diplomatik nümayəndəsi olmuşdur. 

1919-cu ilin 11 oktyabr - 1920-ci il 28 aprel tarixinədək AXC Xarici işlər na-

zirinin müavini olmuşdur. Azərbaycan sovetləşdirildikdən sonra, əvvəlcə 

Azərbaycan SSR XİXK-da işləmiş, 1922-ci ildən Ədliyyə XK yanında Müda-

fiəçilər Kollegiyasının üzvü olmuşdur, 1926-cı ildə onun tərkibindən çıxa-

rılmışdır. Sovet dövlət idarələrində hüquq məsləhətçisi işləmişdir. 1937-ci 

il 18 noyabr tarixində Az.DİXK Dövlət Təhlükəsizliyi orqanları tərəfindən 

guya əks-inqilabçı, milli, qiyamçı-terror təşkilata mənsub olmaqda ittiham 

edilərək həbs olunmuşdur. Özünü müqəssir bilməmişdir. 15 mart 1938-ci il 

tarixində Az.SSR DİXK Xüsusi Üçlük tərəfindən ən yüksək cəzaya-güllələn-

məyə məhkum edilmiş, hökm həmin il martın 21-dən 22-nə keçən gecə ye-

rinə yetirilmişdir. 1955-ci ildə bəraət almışdır.

31

Aleksandroviç (Litovski) Aley Adamoviç - (1882- ?), hüquqşünas, 

milliyətcə Litva tatarlarından. 1919-cu ilin sentyabrında Azərbaycan dairə 

Məhkəmə Palatasının andlı iclasçılar sırasına daxil edilmişdir. 5 dekabr 

1918-ci ildə Məmməd Xan Təkinskinin məsləhəti ilə AXC Hökumətinin ya-

ratdığı Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının tərkibinə daxil edilmişdir. FTK-

nın Bakı qrupunda işləmişdir, Komissiyanın yazışmalarını aparmışdır, 

dövlət qulluğunda işləməmişdir. Komissiya 1919-cu ilin noyabrında ləğv 

edilənədək onun tərkibində qalmışdır. Sovet hakimiyyətinin ilk illərində 

Ali Tribunal yanında İstintaq Komissiyasının üzvü olmuşdur. Sonrakı ta-

leyi məlum deyil.

32

Kluge Aleksandr Yevgenyeviç – (1879-1919), hüquqşünas, kollec ases-

soru, milliyətcə alman, Novorossiyski Universitetinin hüquq fakültəsini 

bitirmişdir, 1903-1906-cı illərdə Tiflis Məhkəmə Palatasında müxtəlif və-

zifələrdə, 1906-cı ilin iyun ayından 1907-ci ilədək İrəvan Dairə Məhkəmə-

sinin Aleksandropol şöbəsinin Barışdırıcı hakiminin köməkçisi işləmişdir. 

1908-ci il yanvar-noyabr aylarında Aleksandropol qəzasının 2-ci istintaq 

şöbəsinə, Bambak İstintaq-barışdırıcı şöbəsinə rəhbərlik etmişdir. 1908-

ci ilin noyabr ayının 17-də Vitebsk Dairə Məhkəməsinin 1-ci Poletski qəza 

şöbəsinin məhkəmə müstəntiqinin işlərinin icraçısı təyin edilmişdir. 8 

dekabr 1908-ci ildən ölümünə qədər Bakı dairə məhkəməsində prokuror 

köməkçisi işləmişdir. 1918-ci ilin iyul ayında AXC hökumətinin yaratdı-

ğı Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının tərkibinə daxil edilmişdir. Bakı və 

kəndlərində, Şamaxıda 1918-ci ilin mart hadisələrini araşdıran istintaq 

qrupunda işləmişdir. FTK-nın sədri Ə.Xasməmmədov müvəqqəti olmadıq-

da onun vəzifəsini yerinə yetirmişdir. İşlərin azalması ilə əlaqədar olaraq 

---