İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu
© “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin
əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi
16
Əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarına dair BMT komitəsi ümumi axına salınmanın altı əsas
prinsipini müəyyən edir:
1. Əlilliyi olan şəxslərin ümumi axına salınmasının həyata keçirilməsi bütövlükdə dövlət
sisteminin ümumi məsuliyyətini təmsil edir, burada hər bir şöbə daha yüksək idarəedici
orqan tərəfindən təmsil olunur.
2. Ümumi axına salınma ilkin mərhələdən hesabat və monitorinq üçün mexanizmlərin
yaradılmasına məcbur edən şərtdir.
3. Ümumi axına salınmaya başlamazdan əvvəl həyata keçirilmiş məsələlərin araşdırılması
hər bir sahədə aparılmalıdır ki, bu araşdırma əlilliyi olan şəxslərin müəyyən istiqamətdə
qeyri-bərabər şəraitdə olması barədə məlumat versin.
4. Onların arasında insan və maliyyə resurslarının təmin edilməsi üçün siyasi iradə və onun
ifadəsi olmalıdır.
5.
Ümumi axına salınma qərar qəbulunun bütün səviyyələrində əlilliyi olan şəxslərin
iştirakını ehtiva edir.
6. Ümumi axına salınma xüsusi əlillik proqramlarını və müsbət fəaliyyət yönümlü
qanunvericiliyə tələbi əvəz etmir, yaxud da azaltmır.
Xüsusilə də, yuxarıda verilmiş 5-ci bənd inklüziv qərar qəbulunun əhəmiyyətini vurğulayır.
Birgə ərsəyə gətirmə (istehsal)
Bəzi kontekstlərdə “inklüzivqərar qəbulu” əvəzinə «birgə ərsəyə gətirmə» (birgə istehsal)
ifadəsindən istifadə edilir.
Birgə ərsəyə gətirmə əlilliyi olan şəxslərlə strateji səviyyədə partnyorlar kimi işləmək
deməkdir. Bu, həm də əlilliyi olan şəxslərin siyasət və ya layihənin müddəti boyunca iştirakını
təmin etmək öhdəliyidir. Bu səviyyəli iştirakın səmərəliliyə əhəmiyyətli dərəcədə müsbət
təsiri ola bilər.
Birgə ərsəyə gətirmənin faydalarına bunlar daxildir:
•
əlilliyi olan şəxslərin birbaşa təcrübəsinə əlçatımlılıq, ondan istifadə imkanı
•
müştərilərin baxışlarına dəyər verildiyini açıqca nümayiş etdirmək
•
həlli müşkül problemlərin müəyyən olunması üçün birgə işləməklə etibarlı münasibət
yaratmaq
•
problemlərin daha yaxşı həlli yollarını ərsəyə gətirmək
Birgə ərsəyə gətirmək müəyyən təşkilatla birgə işləmək və ya əlilliyi olan müxtəlif şəxsləri siyasət,
yaxud layihə barədə məsləhət vermək üçün dəvət etmək hesabına başa gələ bilər. Bu eyni qrup
əlilliyi olan şəxslərin işlənib hazırlanma və çatdırılma boyunca iştirakını təmin edir.
Birgə ərsəyə gətirmədən hər kəs yararlana bilər: professionalların və işçi heyətin əlilliyi olan
şəxslərin gündəlik həyatını daha yaxşı anlamaq imkanı olur; əlilliyi olan şəxslər isə siyasət və
xidmətlərin necə işlənib hazırlandığı və çatdırıldığı barədə daha çox öyrənə bilərlər.
© “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin
əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi
İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu
17
BK-da hökumət qurumlarının çoxu birgə istehsalın praktikada necə olması barədə direktivlər
hazırlayıb.
2
Bu direktivlər göstərir ki, birgə istehsalın işləməsi üçün əlilliyi olan şəxslər planlaşdırma
prosesi boyunca nə edilməsi barədə razılığa gəlmək, hansı işi görmək və işin gedişatını
yoxlamaq mərhələlərində iştirak etməlidirlər.
İstədiyiniz uğura nail
oldunuzmu? Nəticədə
əlilliyi olan şəxslərin
həyatında nə dəyişib?
Kimin bu inkişafın
tərkib hissəsi olmağa
ehtiyacı olduğu barədə
düşünün.
İndiki zaman, yaxın və
uzaq gələcək üçün nə
baş verməli olduğu
barədə birgə düşünün.
Kimin nəyi və nə
vaxtadək edəcəyi üzrə
razılığa gəlin.
http://www.vodg.org.uk/uploads/pdfs/Co-production_in_Action_SCIE_report.pdf
http://www.ndti.org.uk/uploads/files/Personalisation_-_dont_just_do_it_coproduce_it.pdf
2
http://odi.dwp.gov.uk/involving-disabled-people/co-production.php
Fəaliyyət göstərin.
Bu məqsədlərə nail
olunması üçün resurs-
ları müəyyən edin:
resursunuz varmı?
Lazım olanı necə əldə
edə bilərsiniz?
Birgə
ərsəyə
gətirmə
fəaliyyətdə
Nəyi dəyişmək istədi-
yiniz barədə razılığa
gəlin. Hər kəsin
nöqteyi-nəzərinə görə
uğur necə görünür?
Qərar qəbuluna töhfə
verilməsində bir-birini
necə dəstəkləməyin
yollarını işləyib
hazırlayın.
Həllinə
yönlənməli
olduğunuz məsələləri
anlamaq və razılaşmaq
üçün birgə işləyin.
İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu
© “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin
əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi
18
Müstəqil yaşayış
Bir çox ölkədə və beynəlxalq səviyyədə öz həyatını arzu etdiyi kimi yaşamaq üçün müstəqilliyi
və seçimi olan insanlara aid “müstəqil yaşayış hərəkatı” var.
Təxminən son 30 il ərzində əlilliyi olan şəxslər “müstəqil” və “müstəqillik” sözlərinin
mənasını yenidən müəyyən etməyə çalışıblar. Bu mübarizə sağlamlıq məhdudiyyətinə
görə öz gündəlik həyatını yaşamaqda başqalarının köməyinə arxalanan insanların sosial-
iqtisadi təcrübəsindən meydana çıxıb. Bu,
insanların həyatından seçim və nəzarəti alan
sağlamlıq məhdudiyyəti deyil, onları dəstəkləmək üçün ayrılmış resurslardan dövlətin
istifadə tərzi olduğunu anlamaqdan irəli gəldi. Onların yaşadığı evlər başlıca şeylərə nail
olmaq üçün müstəqilliyə imkan vermirdi, ancaq elə ki onlar resursları nəzarətə aldılar, öz
həyatlarını da nəzarətə götürə bildilər.
Buna görə də köməyin təmin olunma tərzi üzrə seçim və nəzarət əlilliyi olan şəxslərin
hərəkatının müstəqil yaşayışa dair tərifinin özəyində durur.
Fərdiləşdirmə
Fərdiləşdirmə mənası “qanunla təmin olunmasından və ya özlərinin maliyyələşdirməsindən
asılı olmayaraq dəstək alan hər bir kəs seçim hüququna və bütün xidmət şəraitlərində həmin
dəstəyin forması üzərində nəzarətə malikdir” olan sosial qayğı yanaşmasıdır.
BK-da hökumətin əlilliyi olan şəxsləri müxtəlif növ şəxsi qayğı xidmətləri və pulla ala biləcəkləri
seçimlərlə təmin edən iki maliyyə forması var. Bunlar birbaşa ödənişlər və şəxsi büdcələrdir.
Birbaşa ödənişlər hökumət tərəfindən edilir ki, yerli hökumətin birbaşa təmin etməsi əvəzinə
əlilliyi olan şəxslər özləri qayğı xidmətlərini ala bilsinlər.
Məqsəd xidmətlərin təminatında daha çox elastikliyin olmasıdır. Kiməsə sosial qayğı
xidmətləri əvəzinə pul verəndə onun seçimi və öz həyatına nəzarəti daha çox olur, xidmətin
necə çatdırılması barədə qərarı da o özü verir.
2013-cü ildən bəri İngiltərədə sosial xidmətlərdən yardım alan hər kəsin şəxsi büdcəsi var.
Şəxsi büdcə ehtiyacların necə qarşılanması, maliyyələşməsi, eləcə də məlumatlı seçimə
dəstək üçün bir çox imkanlar verir. Onun məqsədi şəxsə daha çox nəzarət imkanı vermək və
aldığı xidmətlərin onun müəyyən ehtiyac və istəklərini qarşılamasını təmin etməkdir. Şəxsi
büdcə şəxslərin özlərinin birbaşa ödənişlər alması vasitəsilə, yerli şura və ya kimsə başqası
tərəfindən idarə edilə bilər.
Fərdiləşdirmə ideyası ondan ibarətdir ki, fərdlər onlara göstərilən xidmətləri özləri seçə və
nəzarətdə saxlaya bilərlər, həmin xidmətlər “bir ölçü hamıya uyğundur” prinsipindən daha
çox, hər bir fərdin ehtiyaclarına uyğunlaşdırılıb.
Fərdiləşdirmə həmçinin ailələr üçün qayğı və dəstək üzrə təkmilləşdirilmiş informasiyanın
verilməsi, insanların qayğıya ehtiyacının azaldılması və ya gecikdirilməsi üçün qabağlayıcı
xidmətlərə investisiya qoyulmasını, fərdlər və icmalar arasında müstəqilliyin, özünə inamın
təbliğini də əhatə edir.