Bmt-nin 822 və 853 saylı qətnamələrindən əvvəl işğal olunmuş Azərbaycan ərazisi

Məmməd  Səid  Ordubadinin  «Qanlı  sənələr»  və  Mir  Möhsün 
Nəvvabm  «1905-1906-cı  il  erməni-müsəlman  davaları»  kitab- 
larında  şahid  ifadələrinə  və  faktlara  əsaslanaraq  olduqca  əya- 
ni  şəkildə  təsvir  olunmuşdur.
Birinci  Dünya müharibəsinə  qatılmış Osmanlı  Türkiyəsi  1913- 
ci  ilin  aprelində  ağır bir hərbi  durumda  idi.  Ingiltərənin  və  Fran- 
sanın  birləşmiş  donanması  Çanaqqalaya  250  min  nəfərlik  desant 
çıxarmış,  rus  qoşunları  isə  Van  və  Ərzurum  tərəfdən  yerli  ennə- 
nilərin  açıq  və  fəal  dəstəyi  ilə  Türkiyənin  içərilərinə  doğru  irə- 
liləyirdi.  Silahlı  erməni  əsgər və zabitləri kütləvi  şəkildə ordudan 
fərarilik  edərək  Türkiyənin  Şərq  əyalətlərinə  toplanaraq  bu  əra- 
zilərdə  xüsusilə  Ərzurum,  Van,  Bitlis,  Xarput,  Diyarbəkir,  Sivas 
vilayətlərində  «Qərbi  Ermənistan»  dövləti  yaratmaq  məqsədi  ilə 
bu  ərazilərdə  milli-dini  zəmində  (türklsrə və  kürdlərə  qarşı)  qır- 
ğmlar  törətməyə  başladılar.  Getdikcə  artan  erməni  separatiz- 
mini  və  milli  qırğını  dayandırmaq  üçün  Türkiyə  hökuməti 
1915-ci  ilin  24  aprelində  İstanbulda  bir  qrup  erməni  siyasi  və 
hərbi liderlərini  həbs etdirdi.  Bir nəfər erməninin  də  bumu qa- 
namayan  bu  günü  sonralar  ermənilər  «genosid»  günü  kimi 
qeyd  etməyə  başladılar.
Əsl  genosid  isə  ermənilər  tərəfindən  türklər  və  azərbaycanh- 
lara  qarşı  törədilmişdir.
Türkiyə  ərazisində  erməni  dövləti  yaratmaq  planı  puça  çıxan- 
dan  sonra  daşnaklar  eyni  planı  Azərbaycanda  həyata  keçirmək 
üçün  fəaliyyətə  başladılar.
1918-ci  ilin  mart-aprel  aylarında  bolşeviklərin  güclü  dəstə- 
yindən  istifadə  edən  ermənilər  Bakıda  azərbaycanlılara  qarşı  əsl
soyqınm  əməliyyatı  apardılar.  Qocalar  və  qadınlar  qılmcdan  ke- 
çirildi,  uşaqlar  nizələrə  sancıldı,  əsir götürülmiiş kişilərin  gözləri 
qarşısmda  onlann  qadınlannın  namusu  tapdalandı,  körpələrin  ət- 
ləri  diri-diri  kəsilərək  ata-analarma  yedizdirildi,  müsəlman  şəhə- 
ri  olan  Bakıda minlərlə  Qurandan  qalanmış  tonqahn  alovu və hə- 
min tonqallarda diri-diri  yandınlan din xadımlərinin  ah-fəğänı gö- 
yə  bülənd  oldu.
Daşnak-bolşevik  hərbi  birləşmələri  tərəfındən  1918-ci  ilin 
yazında  Quba,  Lənkəran,  Şamaxı,  Gəncə  bölgələrində  300- 
dən  artıq  Azərbaycan  kəndi  dağıdıldı,  yandırıldı,  talan  edildi. 
Bütün  bu  qırğın  və  talanlara  bolşevik  daşnaklar  Stepan  Şaum- 
yan,  Avetisyan,  Avakyan,  Lalayev  rəhbərlik  edirdilər.
Azərbaycanın  qərbində  isə  10  min  nəfərlik  qoşunla  Türkiyə 
ordusundan  fərarilik  etmiş  tayqulaq  Andronik  Ozanyan  misli  gö- 
rünməmiş  qəddarlıqlar törətmişdir.  Andronikin  quldur  dəstəsi  tə- 
rəfindən  Göyçə, İrəvan, Naxçıvan, Dərələyəz və Zəngəzurun bü- 
tün  Azərbaycan  kəndləri  (500-dən  çox)  dağıdılıb  yandınldı,  bu- 
rada  yaşayan  600  min  nəfərdən  çox  azərbaycanhmn  böyük  bir 
hissəsi  qətlə  yetirildi,  qalanları  isə  öz  doğma  yurd-yuvalanndan 
didərgin  salındı.
Andronik  Ozanyanın  Zəngəzurdakı  qanlı  əməlləri  1922-ci  ilə 
qədər daşnak  quldurlan  Dro  və  Nijde  tərəfindən  davam  etdirildi.
Bax,  budur  soyqınm,  bax  budur  deportasiya,  bax  budur  bir 
millətə  qarşı  genosid siyasəti!
Təəssüflər olsun ki,  ermənilər tərəfındən  azərbaycanlılara qar- 
şı  törədilən  etnik  təmizləmə  əməliyyatlan  Sovet  hakimiyyəti  gə- 
ləndə  də  davam  etdirilmişdir.

---

SSRİ  Nazirlər  Sovetinin  qəran  ilə  1947-1953-cü  illərdə  Er-
mənistan  SSRİ-də yaşayan  100 mindən  çox  azərbaycanlı  tanxi -et- 
nik  torpaqlanndan  deportasiya  olundu,  1988-ci  ildə  isə 
200 
mino 
yaxm  azərbaycanlı  öz  dədə-baba yurdlarından  didərgin  salrndı.
Daha  sonra  isə  Azərbaycanın  Dağlıq  Qarabağ  bölgosi  və  Qa- 
rabağ  ətrafmdakı  7  rayonu  Ermənistan  ordusu  tərəfindən  ışğal 
olundu.  Burada yaşayan  800  minə  yaxm azərbaycanlı  deportasiya 
edildi,  20  min  nəfər  öldiirüldü,  50  mindən  çox  insan  yaralandı, 
əlil  oldu,  itgin  düşmüş minlərlə insanm  öldüsü-qaldısı  hələ  də bi- 
linmir.
Daha  sonra  isə  Xocalı  soyqırxmı  törədildi.  1992-ci  ilin  26 
fevralmda  bir  gecənin  içərisində  6000-ə  yaxm  əhali  yaşayan 
azərbaycanlı  şəhəri  Xocalmm  altı  üstünə  çevrildi.  613  nəfər 
qoca,  uşaq,  qadm  qətlə  yetirildi,  2000-dən  çox  insan  yaıalan- 
dı,  onlardan  1000  nəfəri  ömürlük  şikəst  oldu,  1250  nəfər  in- 
san  əsir  edilərək  işgəncəyə  məruz  qaldı.  Onlardan  150  nəfə- 
rin  taleyi  bu  gün  də  məlum  deyildir.  Bu  insanlarm  yalnız  bir 
«günahı»  var  idi  -  onlar  azərbaycanlı  idilər.
Bax,  budur soyqırım,  bax budur bir millətə  qarşı  törədilmiş ci- 
nayət!
Bir var  tarixi  həqiqət,  bir  də  var  siyasi  reallıq.  Təəssüf ki,  bu 
gün  bütün  diinyada  demokratik  dəyərlərin,  insan  haqlannın  mii- 
dafiəçisi  və  daşıyıcısı  kimi  çıxış  edən  Qərb  ölkələri  bir  qayda 
olaraq hadisələrə  tarixi  həqiqətin  güzgüsündən  deyil,  özlərinə  la- 
zım  olan  siyasi  reallıqlann  gözü  ilə  baxmağa  üstünlük  verirlər. 
Əgər  belə  olmasa  idi,  90  il  bundan  öncə  çox  qanşıq  tarixi,  siya- 
si,  hərbi  şəraitdə  Türkiyədə milli  zəmində  baş vermiş qanşıq qır-
—
—
 
o
---------------------------------------------------
ğmı  «erməni  soyqmmı»  kimi  tanımağa  Türkiyədən  təkidlə  tələb 
edən  Avropa Birliyi  ölkələri,  gözlərinin  qabağmda  Azərbaycanın 
torpaqlarım  işğal  edən  Ermənistanı  işğalçı  dövlət  kimi  tanıyardı- 
lar,  ona  dəstək  verməzdilər,  yardım  göstərməzdilər.
Təəssüflər  olsün  ki,  terrorla  mübarizəni  bir  nÖmrəli  vəzifə 
elan  edən  qərb  ölkələri  son  20  ildə  Azərbaycana  qarşı  30-dan 
çox  terror  əməliyyatı  (avtobuslarda,  qatarlarda,  metropolitendə) 
törədən  Ermənistana  gözün  üstə  qaşın  var  demirlər.
Təəssüflər  olsun  ki,  Azərbaycanda  az  qala  zərrəbinlə  siya- 
si  məhbus  axtaran  qərbli  hüquq  müdafiəçiləri  neçə  illərdir 
məcburi  köçkün  vəziyyətində  yaşayan bir milyona yaxın azər- 
baycanlmm  ən  fundamental  insan  haqqını  -  yaşamaq  hüququ- 
nu  müdafiə  etmirlər.
Türkiyənin  Avropa Birliyinə qəbul olunmasmm «erməni geno- 
sidini»  tanımaqla şərtləndirilməsini  olduqca  ədalətsiz mövqe,  iki- 
li  standartlann  eybəcər təzahürü  hesab  edirəm.
Tarixdəki  faciələrdən  ibrət  dərsi  götürmək  lazımdır,  lakin  fa- 
ciələri  siyasi  alver predmetinə  çevirmək  sivil  dünyaya  üz  qaralı- 
ğından  başqa  bir  şey  gətirmir.
Musa  URUD,
millət  vdkili

---