Bmt-nin 822 və 853 saylı qətnamələrindən əvvəl işğal olunmuş Azərbaycan ərazisi

ERMƏNİ  TERRORU
DAĞLIQ  QARABAĞDA  XÜSUSİ 
İDARƏ  FORMASI
- Xüsusi  idarə form ası tətbiq ediləndən  sonra  Dağlıq  Qa- 
rabağda  bir  dəyişiklik  yarandım ı?
-  SSRİI  Ali  Soveti  Rəyasət  Heyətinin  fərmanı  ilə  1989- 
cu  il  yanvarm  12-də  Dağlıq  Qarabağda  xüsusi  idarə  for- 
ması  tətbiq  edildi.
ERMƏNİLƏR  MƏSULİYYƏTSİZLİYİ,  CƏZASIZHĞI 
GÖRÜB  CÜRƏTLƏNDİLƏR
Onu  da  deyim  bu  fərmandan  təxminən  6  ay  qabaq,
1988-ci  ilin  yayından 
A.  Volski  Qarabağa  göndərilmişdi.
O,  Yuxarı  Qarabağdakı  hadisələri  ətraflı  öyrənib,  SSR3  Ali 
Sovetinin  bu  qərarı  üçün  zəmin  hazırlamalı  idi.
Fərmanın  mətnindən  də  göründüyü  kimi  Vilayət  tama- 
milə  Azərbaycanm  tabeçiliyindən  çıxarıldı.  Yəqin  o  vaxtkı 
rəhbərlik  Stepanakertdəki  mitinqlərin  qabağmı  vaxtmda  ala 
bilsəydi,  hadisələr  heç  də  bu  şəkil  almazdı.  Allah  şahid- 
dir  ki,  əvvəllər  erm ənilər  Stepanakertdə  mitinqə  çıxanda 
necə  qorxurdular.  Onlar  məsuliyyətsizliyi,  cəzasızlığı  gö- 
rüb  cürətləndilər.
Moskvanın  nümayəndəsi  A.Volski  ermənilərin  məSuliy- 
yətə  cəlb  olunmasma  imkan  vermirdi.
POQOSYAN  DEDİ  Kİ,  QOY  QORBAÇOVLA 
DANIŞIM,  BİR  QƏRARA  GƏLƏRƏM
-  Siz yəqin Dağlıq Qarabağın yeni katibi H. A.  Poqosyan- 
la  da  görüşmüsünüz?.
-  Mitinqlərin  qızğm  vaxtmda  girdim  Poqosyanm  yanına. 
Dedim bu  iğtişaşlarm  qabağını  almaq  lazımdır,  yoxsa bizim 
camaat  Ağdamdan  hücum  edib,  özləri  bu  mitinqləri  dağı- 
dacaqlar.  Poqosyan  dedi  ki,  qoy  Qorbaçovla  damşım,  bir 
qərara  gələrəm.
Sovet  Ordu  hissələrinin,  SSRÜ  Daxili  İİşlər  Nazirliyinin 
və  SSRİİ  Prokurorluğunun  nümayəndələrinin  neçə  vaxtdır 
ki,  Dağlıq  Qarabağda  olmalarma  baxmayaraq,  vilayətdə 
vəziyyətin  sabitliyini  pozmaqda  «ad  çıxarmış»  heç  bir  er- 
məni  qulduru  tutulub  cəzalandırılmırdı.  Əksinə  ermənilər 
həmin  orqanlar  tərəfindən  müdafıə  olunurdular.
ERMƏNİLƏR 
m o s k v a n in
  RAZILIĞI  İLƏ 
MİTİNQLƏRƏ  BAŞLAMIŞDILAR
-  Azərbaycan  rəhbərliyindən  yeganə  şəxssiniz  ki,  Şu- 
şanın  Topxanasma  getmisiniz  və  ermənilərin  əməlli-başlı 
dərsini  vermisiniz.
-  18  sentyabr  1988-ci  ildə  ermənilər  Xocalıya  hücum  et- 
miş,  orada  layiqli  cavablarını  da  almışdılar.  Üç  gün  sonra  - 
sentyabrın  21-də  Xankəndində  azərbaycanlılar  yaşayan 
180  dövlət  sektoruna  məxsus  mənzillər,  60-dan  çox  xüsu-

---

si  evlər  yandırılmışdı.  Həmin  mənzillərdə  yaşayan  azər- 
baycanlılar  Ağdama  pənah  gətirmişdilər.  llk   köçkün  ordu- 
su  gələndən  sonra  Ağdamda  qərargah  yaradılmışdı.  Ba- 
kıda  və  Azərbaycamn  digər  bölgələrində  m itinqlər  keçiri- 
lirdi.  Ermənistanm  Topxana  meşəsində  apardığı  tikintinin 
dayandırılması  tələb  olunurdu.  Xankəndində  Volskinin 
yanına  getdim.  Dedim,  bu  nədir,  Ermənistandan  gəlib 
Azərbaycan  torpaqlarmda  qanunsuz  tikinti  aparırlar.  Özü 
də  Topxana  kimi  bir  yerdə.  Topxana  bizim  tarixi  abidədir. 
Tikinti  təcili  dayandırılmalıdır.  Dedi,  ola  bilməz.  (Guya  heç 
nədən  xəbəri  yoxdur).  Sabah  gələrsiniz  adam  verərəm,  ge- 
dərsiniz  Topxanaya.  Sonra  əlavə  etdi  ki,  tək  Topxanaya 
yox,  M ahbəyliyə,  Xocalıya,  Kərkicahana  da  baxarlar;  siz 
də  o  kəndlərdə  tikinti  aparırsmız.  Belə  bir  şərt  irəli  sürdü 
ki,  əgər  Topxanada  iş  dayandırılacaqsa,  onda  sizin  də 
kəndlərdə  gedən  tikinti  işləri  dayandırılmalıdır.  Dedim  ki, 
buna  ixtiyarın  yoxdur.
M ən  tez  Xocalıya,  M alıbəyliyə  gedib,  camaata  dedim 
ki,  gələn  olsa,  deyərsiniz  özünüzə  ev  tikirsiz.  H əqiqətən 
də  Malıbəylidə,  Quşçularda  Ermənistan  qaçqmları,  Xoca- 
lıda  isə  Özbəkistandan  pənah  gətirən  türklər  məskunlaş- 
mışdı.  Həm  də  Sumqayıtdan  gələn  inşaatçılar  Malıbəylidə 
tikinti  aparırdılar.  Xocalıda  isə  fabrik  quraşdırırdıq.  Biz 
Topxanada  aparılan  tikintiyə  baxmaq  üçün  Şüşü  kəndinə 
(Ş.S.  Şüşü  erməni kəndidir) 
getdik.  Ermənilərdən 
R. 
Ba- 
bayan,  Maksim  Mirzoyan  və  Sov.  İK P  MK-nm  məsul  iş- 
çiləri  də  bizimlə  getmişdilər.  Ermənilərlə  ruslar  qabaqdakı
avtom aşmda 
hərək ət
edirdilər.  Onlar  nə  işarə
verdilərsə,  kəndin  ermə-
niləri  Dadaş  Asanovla
mənim  oturduğum  maşı-
na  hücum  çəkdilər.  Qa-
dmlar,  uşaqlar  maşmı  da-
şa  basdılar.  Kənardan  bi- 
zə 
tə rə f  atəş 
açdılar. 
A ğ d ə r ə n in   e r m ə n ilə r   tə r ə f ın d ə n
, 
, 
m ə b v   e d ilm iş  G ə ş x a n a   k ə n d i
«ZIL»  markalı  avtomaşm-------------------- ----- ------------------
la  bizim  avtomaşmı  vurmaq  istədilər.  Mənim  Stepanakert 
şəhər  sovetinin  sədri  Maksim  Mirzoyanla  böyük  mübahi- 
səm  düşdü.  Dedim  bu  işləri  törədən  sənsən.  Səni  məsuliy- 
yətə  aldıracağam.  Sonra  biz  Malıbəyliyə,  Xocalıya  ge- 
dəndə  Maksim  Mirzoyan  qorxdu,  bizimlə  getmədi.  O, 
Xankəndi  Dövlət Avtomobil  Müfəttişliyi  postunun  yanında 
maşmdan  düşüb,  piyada  şəhərə  tərəf yollandı.
Xocalıda  da  camaatla  görüşdük.  Onlar  bildirdilər  ki,  biz 
heç  bir  tikinti  aparmırıq,  işləri  dayandırmışıq.  Səhəri  günü 
Asanovla  mən yenidən  Volskinin  yanmda  olduq.  Dedim bu 
nə  səhnə  idi,  quraşdırmışdmız?!
Təzədən  qayıtdıq  Ağdama.
Ağdamda  Topxanaya  görə  mitinq  gedirdi.  Mitinqdən  iki 
nəfər,  Dadaş  müəllim,  Ağdam  aeroportunun  rəisi  Məzahir 
Məmmədov  və  mən,  yəni,  beşimiz  vertolyotla  Topxanaya 
uçduq.  Cıdır  düzü  şuşalılarla  dolu  idi.  Onlar  bizim  Topxa- 
naya  gəlişimizi  görüb  alqışlayırdılar.

---