Bmt-nin 822 və 853 saylı qətnamələrindən əvvəl işğal olunmuş Azərbaycan ərazisi

ELBRUS  ORUCOVLA  ŞUŞADA 
GÖRÜŞƏ  BİLMƏDİK
-  İşğal  ərəfəsində  Şuşada  olmusunuzmu.  Həmin  ərəfədə 
şəhərin  müdafıəsi  üçün  hansı  tədbiriər  görüiürdü?
-  Mən  müharibə  bölgələrindən  daha  çox  Şuşa  və  ətraf 
kəndlərdə  olmuşam.  Şəhərin  işğalmdan  bir  gün  əvvəl  də 
oraya  getmişdim.  Mayın  7-də 
Laçın  rayon  Daxili  İşlər 
İdarəsinin  rəisi 
Akif  Səlimov  bildirdi  ki,  bizim  Böyük 
Kirsdəki  qüvvələrimiz  ermənilərin  Bala  Kirsdəki  qüvvələ- 
rini  vurub  oradan  çıxarıb  və  Şuşa  yolu  açıqdır.  Ona  qədər 
erməni  silahlı  qüvvələri  həmin  yolu  1992-ci  ilin  fevral- 
mart  aylarından  daim  atəş  altmda  saxlayırdılar.  Bu  məlu- 
matdan  sonra  mən, 
müavinim  Səyavuş  Vəliməmmədov, 
Azərbaycan  radiosunun müxbiri  Eyvaz Yusifli,  Laçın  rayon 
Daxili  Sşlər  İİdarəsinm  rəisi  A kif  Səlimov  və  Laçm  rayon 
İİcra  başçısmm  müavini  Səlim  Səlimov  Şuşaya  getdik.  Çox 
qəribədir  ki,  Şuşada  həyəcan  duyulmur  və  bir  sakitlik  var 
idi.  Hələ  üstəlik,  bəziləri  uçmuş  divarları  hörür,  evlərin 
damlarmı  təm ir edirdilər.  Əkin  edənlər də  var  idi.  Bizə  Şu- 
şa  şəhər  Sovetinin  sədri  V aqif  Hüseynov,  prokuror  Nəzir 
Quliyev,  icra  hakimiyyəti  başçısının  müavini  bildirdilər  ki, 
qalalılar  vuruşa  və  müdafıəyə  hazırdırlar.  Nizam-intizam 
da öz qaydasmdadır.  Briqada  komandiri Elbrus  Orucovu  nə 
qədər  soraqlasaq  da  onunla  görüşə  bilmədik.  Dedilər  ki, 
Kosalara  gedib.  Beləliklə,  həmsöhbətlərim  erməni  silahlı 
qüvvələrinin  hücum  edə  biləcəyi  təqdirdə  belə  şəhərə  gi-
rə  bilməyəceyi  fikrini  m ene  inandırdılar.  Hətta  dediler  hü- 
cuma  hazırdılar.
Biz  Şuşadan  qayıdanda  yolda  Şuşa  rayon  icra  hakimiy- 
yətinin  başçısı  Nizami  Bəhmənovla  da  görüşdük.  Saat  təx- 
minən  19  radələri  olardı.  O,  Bakıdan  geldiyini  ve  bir  ne- 
çə  zirehli  texnika  da  aldığmı  bildirdi.  ttcra  hakimiyyetinin 
başçısı  da  dedi  ki,  onlar  hücuma  da,  müdafıəyə  də  hazır- 
dırlar.  Söhbət  zamam  m ən  ona  bildirdim  ki,  m ən  də  ,  sən 
də  R.Qaziyevə  başa  salaq  ki,  hücuma  keçmək  vaxtıdır.
-  Sizə  Şuşada  ATƏT-in  və  Qırmızı Xaç  Komitəsinin  nü- 
mayəndələrinin  gələcəyi  barədə  bir  məlumat verdilərmi?
-  O  barədə  heç  bir  məlumatım  yox  idi  və  bizə  heç  nə 
demədilər.  Əgər  elə  bir  hal  olsaydı,  mənə mütləq  deyərdi- 
lər.  Bu  sırf uydurma  ve  qurmadır.
Hətta  Stepanakert  istiqamətindən  Şuşanın  girəcəyində 
torpağa  basdırılmış  minalar  briqada  komandiri,  podpolkov- 
nik  Elbrus  Orucovun  göstərişi  ilə  çıxanlmışdı  ki,  guya  Şu- 
şaya  gələn  Qırmızı  Xaçın  nümayəndələri  minaya  düşmə- 
sinlər.  Orada,  ön  xətdə  səngərdə  olan  əsgərlərə  göstəriş 
verilmişdi  ki,  Qırmızı  xaçın  numayendələri  onları  görmə- 
sin  deyə  səngərdə  gizlənsinler,  heç  bir  şeyə  əhemiyyət 
verməyib  başlarını  çölə  çıxarmasınlar.  Yəni,  qonaqlar  bu- 
ranın  müharibe  vəziyyetinde  olmasını  bilməsinler.  Odur 
ki,  hücuma  keçen  ermeniler,  emre  göre  sengerde  gizlenen 
49  nefər  əsgerimizin  başlarını  kesmişdilər.  Bu  hal  Şuşa  ile 
bağlı  olan  mehkeme  iclasmda  tam  sübuta yetirildi.  Bele bir

---

əm ri  verən,  sonralar  general  rütbesi  alan  E.Orucov  (hazır- 
da  bizim  Gürcüstandakı  səfirlikdə  hərbi  atteşedir)  konkret  ad 
deməsə  də,  Bakıdan  əmr  verildiyini  təsdiq  etdi  (bax.  cina- 
yət  işinin  materiallarma).
Bir  faktm  üzərində  dayanmaq  istəyirəm,  30  aprel  1992- 
ci  ilədək  Şuşa  və  onun  ətraf rayonlarmda  hərbi  əməliyyat- 
lara  rəhbərlik  edən  və  komandiri  olan  general  Zaur  Rzayev 
oradan  çıxarılıb  K əlbəcər  bölgəsinə  göndərilmiş,  onun  ye- 
rinə  biqada  komandiri  Elbrus  Orucov  təyin  edilmişdi.  Nə 
üçün?!
Zaur  Rzayev  Şuşada  hərbçilər  arasmda  böyük  hörmətə 
malik  idi.  Belə  bir  vəziyyətdə  təcili  yerdəyişmənin  səbəbi 
bu  gün  hamıya  aydmdır...
-  Siz  Şuşamn  işğal  olunduğunu  harada və  nə  vaxt eşit- 
diniz?
-  Mayın  8-də  səhər  saat  7  radələrində  Ağlamda  qaldı- 
ğım  binanın  3  metrliyində  qrad  mərmisi  düşdü  və  m ənə 
dedilər  ki,  erməni  silahlı  birləşm ələri  Şuşaya  hücuma  ke- 
çiblər.  N.  Bəhmənovla  əlaqə  saxlayarkən  o  dəfələrlə  bil- 
dirdi  ki,  vəziyyət  olduqca  ağırdır  və  müdafıə  nazirliyi  kö- 
mək  göstərmir.  R.  Qazıyevə  bu  barədə  məlumat  verəndə 
o  cavab  verdi  ki,  özü  bu  işlə  bilavasitə  məşğuldur.  Şuşa- 
nın  müdafıəsi  üçün  isə  kifayət  qədər  hərbi  qüvvə  və  tex- 
nika  var.  N.  Bəhmənovun  vəziyyətin  ağırlığı  ilə  əlaqədar 
m ənə  dediklərini  briqada  komandiri  E.  Orucovla  telefonla 
danışarkən  bunun  həqiqət  olduğunu  soruşduqda  o,  dedi:
« O h  
H e   B o e H H b iM   H e n o B e K . 
Bce, 
h t o   y r o f l H O   m om cho  c ıc a 3 a T b . 
Ec- 
jim 
a p M M H b i 
BOMflyT 
b
  r o p o f l ,  
coTpy c o  
3 e M /iM  
mx.  Lliyuıy 
Bpary 
H e  
O T f la M » .
Mayın  8-de  texminen  saat  10  radələrində  Daxili  Iİşlər 
naziri  Tahir  Əliyev  mənə  zəng  etdi.  Şuşa  ilə  bağlı  məlu- 
matlarımı  ona  da  çatdırdım.  O  dedi  ki,  bir  az  sonra  müəy- 
yən  hərbi  qüvve  ilə  şəhərin  müdafıesi  üçün  Bakıdan  Şuşa- 
ya  yola  düşür.  Xahiş  etdi  ki,  mən  Azərbaycan  televiziyası- 
nın  bölgə  müxbiri  Allahverdi  Əsədovun  Qubadlıya  getmə- 
sini  təşkil  edim  ki,  Şuşaya  girəndə  çəkiliş  aparsm.  Onun 
xahişini  derhal  icra  etdim.
Daha  sonra  Tehrandan  qayıdan  Yaqub  Məmmədovla 
əlaqə  saxladım.  O  dedi,  Rəhim  Qazıyev  bildirir  ki,  Şuşa 
özümüzdedir və  şehər alma bilməz.  Lazvm gələrsə,  ora kö- 
mək  göndərilecek.  Mayın  8-i  saat  17.45  dəqiqədən  sonra 
mənim  və  bizim  Şuşa  ilə  əlaqələrimiz  tamam  kəsildi.
MÜDAFİƏ  NAZİRLİYİ  İLƏ  DİN  ARASINDA 
NARAZILIQ  VAR  İDİ
-  Sizə  hansı  səlahiyyətlər  verilmişdi?
-  Əslinde  mənim  heç  bir  herbi  səlahiyyetim  yox  idi. 
Cəbhə  bölgələrində  yaranmış  son  derecə  ağır  vəziyyetə 
baxmayaraq  vahid  komandanlıqdan  söhbət  gedə  bilməzdi. 
AXC-nin  öz  meqsedine  qulluq  edən  ayrı  silahlı  birleşme- 
ləri,  hətta  bu  qurumun  ayrı-ayrı  liderlerinin  öz  desteleri, 
yerli  rehbərliyə  və  nüfuzlu  şexsləre  tabe  olan  özünümüda- 
fiə  batalyonları,  müdafie  nazirliyinin  perakənde  silahlıları,

---