Bmt-nin 822 və 853 saylı qətnamələrindən əvvəl işğal olunmuş Azərbaycan ərazisi

Qeyd  etm ək lazımdır ki,  Laçm rayonu  1992-ci il  may ayı- 
nm  18-də  işğal  olunmasma  baxmayaraq,  rayonun  bir  çox 
kəndlərinin  əhalisi  1993-cü  ilin  mart  ayma  qədər  hələ 
oranı  tərk  etməmişdilər.  Laçınm  icra  strukturlars  isə  qaçıb 
Ağcabədiyə  getmişdi.  Hərbi  qüvvələrimiz  dəfələrlə  ermə- 
ni  silahlı  qüvvələri  tərəfm dən  nəzarətdə  saxlanıian  Laçm 
koridorunu  azad  etmək  istəmişlər,  lakin  buna  Azərbaycan 
Respublikası  Prezidenti  Əbülfəz  Əliyev  icazə  verməyərək 
bəyan  edirdi  ki,  əgər  biz  Laçm  koridorunu  bağlasaq,  bütün 
dünya  bizi  qmayır.  Çünki  biz  koridoru  bağlasaq  Dağlıq 
Qarabağı  Ermənistan  Respublikasmdan  təcrid  etmiş  olu- 
ruq.  Bu  qətiyyən  yolverilməzdir.  Buna  görə  də  dəfələrlə 
bu  m əsələ  ilə  bağlı  hazırlanmış  uğurlu  əməliyyatlar  ləğv 
edilmişdir  (bax.  o  dövrün  mətbuatma).  O  vaxt  Laçm  ərazi- 
sində  qalıb  yaşayan  camaatımız  hesabma  partizan  dəstələ- 
ri yaratmaq  olardı,  amma  imkan  verilmədi.  Yaxşı  yadımda- 
dır,  1992-ci  il  iyun  ayının  əvvəlində  mən  Ağdam  rayonu 
üzrə  hərbi  briqadanm  komandiri  Elxan  Orucovla  (Elbrus 
Orucovun  qardaşı) İ.Q əm bərin  qəbuluna  gəldik.  O,  həmçi- 
nin prezident  səlahiyyətlərini  həyata  keçirirdi.  Ondan  xahiş 
etdik  ki,  Sırxavənd  koridoru  ilə  hücuma  keçib,  Dağlıq  Qa- 
rabağı  ermənilərdən  azad  edək.Çünki,  mənim  1992-ci  ilin 
may  ayınm  ortalarmda  Ağdama  dəvət  edib  Elxan  Orucova 
təhvil  verdiyim  milliyyətcə  rus  olan  on  dörd  nəfərdən  iba- 
rət,  olduqca  təcrübəli  kəşfıyyatçılar  dəstəsi  bizə  məlumat 
vermişdi  ki,  Dağlıq  Qarabağ  ərazisində  xidmət  edən 
hərbçilər  yox  dərəcəsindədir,  ordu  azdır.  Bu  kəşflyyatçılar
Dağlıq  Qarabağ  ərazisində  böyük  işlər  görürdülər.  Dağlıq 
Qarabağla  sərhəd  olan  əraziləri  minalardan  təmizləyir,  er- 
m ənilərin  mühüm  hərbi  obyektlərini  partladırdılar.  Orada 
sərhəddə  yaxm  ərazidə  xırda zədə yetirdikləri  BMP  və  sa- 
ir  hərbi  texnika  buksirə  qoşub  bizim  əraziyə  gətirirdilər. 
Onlara  nəzarət  edən  milliyyətcə  azərbaycanlı  olan  Elxan 
admda  kəşfiyyatçımız  bizə məlumat verməklə,  onların  gör- 
dükləri  iş  həmçinin  ermənilərin  də  radio-perexvatı  ilə  təs- 
diq  olunurdu.
Isa  Qəmbər  bizə  bildirirdi  ki,  sabah  saat  12-də  gəlin, 
R.Qaziyevi,  Tahir  Əliyevi  də  dəvət  edib,  müzakirə  edərik. 
Səhəri  gün  yenə  də  Isa  Qəmbərin  qəbulunda  olduq.  Isa 
Q əm bər  dedi  ki,  onlar  hər  ikisi  qəbuluma  belə  m əsələ  ilə 
bağlı  gəlməkdən  imtina  etdilər.  Odur  ki,  onlarsız  bu  mə- 
sələni  həll  edib,  sizə  icazə  verə  bilmərəm.  Bu  ffirsətcfən 
də  o  vaxtkı  iqtidar  istifadə  etməyə  vmkan vermədi.
* * *
Azərbaycan Xalq  Cəbhəsinin  nöqsanlarını  və  səriştəsiz- 
liyini,  bəzi  xarici  qüvvələrin  təsiri  altmda  olmalarını 
Azərbaycan  xalqma  və  dövlətçiliyinə  qarşı  yabançı  möv- 
qedə  durmalarını  yüksək  tribunalardan  vaxtaşırı  xalqa  çat- 
dırmışam.
Ona  görə  də  Azərbaycan  Xalq  Cəbhəsi  1992-ci  ilin  may 
ayında  Şuşa  və  Laçını  düşmənə  qurban  vermək  hesabına 
respublikada  hakimiyyəti  ələ  keçirən  kimi  (Bu  haqda  Azər-

---

baycan  Respublikası  Ali  Məhkəməsinin  12  may  1995-ci  il  ta- 
rixli  hökmü  var)  1992-ci  ilin  2  iyulunda  Ə.  Orucovu  vəzi- 
fədən  və  Qarabağdan  uzaqlaşdırmışdxlar.
-  Sizcə,  Ağdam  ərazisində  döyüş  üstünlüyü  varatmaq 
olardımı?
-  Cəbhənin  Ağdam  bölgəsindən  düşmənə  müqaviməti 
artırmaq,  hücuma  keçm ək  lazım  idi.  Bizim  «generallar» 
bunu  axıra  qədər  dərk  edə  bilmədilər.  1992-ci  il  iyunun 
20-25-dək  dörd  günün  içərisində  Ağdamdakı  batalyonları 
səfərb ər  edib  Ə sgəranın  yeddi 
erm əni 
kəndindən 
(Ağbulaq,  Dahraz,  Naxçıvanik  və  s.)  erməni  hərbi  birləş- 
mələrini  vurub  çıxardıq.  Özü  də  bu  kəndlər  kifayət  qədər 
yüksəkiikdə  yerləşirdi.
« R esp u b lik a »   q əzeti, 
6  may  1993-cü  il.
Qarabağ  döyüşlərində  uğurlarm  əldə  edilməsini  görən 
Xalq  Cəbhəsi  iqtidarı  iyunun  25-də  məni  Elçibəyin 
qəbuluna  çağırdılar  ki,  işdən  azad  etdirsinlər.  Elçibəy 
dovlət  başçısı  kimi  ilk  dəfə  olaraq  Türkiyəyə  səfərə 
getməyə  hazırlaşırdı.  Onunla  müharibədəki  vəziyyətlə 
bağlı  sözbət  etdik.  Hiss  etdim  ki,  hücumla  bağlı  gedən 
hazırlıqdan  məlumatı  var.  O  haqda  heç  nə  soruşmadı.  Mən 
də  ona  o  haqda  demədim.  Səfərdən  qayıdan  kimi  Elçibəy 
məni  işdən  çıxardı.
Həmin  günləri  Əsəd  Fərəcov  ürək  ağrısı  ilə  xatırlayır:
«İyun  ayınm  20-25-i  arası  idi.  Ağdam  güclü  atəşə  tutulur-
du.  Gecə  saat  2-3  radələrində  Əlisaab  müəllimlə  mən  Ağdam 
yaxmlığındakı  Uzundərəye gəldik.  Hərbi qərargah burada yer- 
ləşirdi.  Ağdarna  artilleriya  zərbələri  yetirilirdi.  Bir  azdan  bri- 
qada  komandiri  Elxan  Orucovun  rəhbərliyi  ilə  cavab  atəş- 
lərindən  sonra  düşmən  tamamilə  susduruldu.  Səhərin  ala- 
toranlığında  Ağdam  istiqamətindən  işıqları yanan uzun ma- 
şm  karvanmm  gəldiyini  gördük.  Əlisaab  müəllim  silahlan- 
maq  əmrini  verdi.  Qərargahda  cəmi  beş  nəfər  var  idi.  Ha- 
mımız  -  Elxan  Orucov,  qərargah rəisi  Altay  Mehdiyev, jur- 
nalist  Nizami  Məmmədəlioğlu,  Əlisaab  Orucov  və  mən 
özümüzə  mövqe  seçdik.  Maşm  karvanı  gəlirdi.  Əlisaab 
müəllimin  ilk  atəşindən  sonra  karvan  dayandı.  Onlara  ya- 
xınlaşanda  gördük ki,  yanılmışıq.  Onlar ermənilər yox,  yer- 
li  əhali  idi,  gecəykəri  kəndlərini  tərk  edir,  əmlakını  çıxa- 
nrdı.  Ə.  Orucovun  tələbiylə  xəstələr,  qocalar  və  uşaqlar 
B ərdəyə  göndərildi,  qalan  əhali  isə  kəndlərinə  geri  qayıt- 
mağa  m əcbur  edildi.  Sonra  biz  Ağdama  -  prezidentin  səla- 
hiyyətli  nümayəndəsinin  qərargahına  qayıtdıq.  Bir  neçə 
gün  idi  ki,  Əlisaab  müəllim  qızdmnanın  içində  qovrulurdu. 
Qərargahm  qapı-pəncərəsi  «qrad»  və  raketlərin  partlayış 
zərbələrindən  dağıldıqdan,  ona bərk  soyuq  olmuşdu. İİki-üç 
gün  idi  ki,  istiliyi  düşmürdü.  Nə  qədər yalvarsaq  da,  o,  qə- 
rargahı  tərk  etmirdi.  Bir  dəfə  yenə  qərargah  istiqaməti 
«Qrad»  və  raket  atəşinə  tutulmuşdu.  Çörək muzeyi,  mədə- 
niyyət  sarayı,  rabitə  evi  dördbiryanımız  güclü  dağmtıya 
məruz  qalmışdı.  Bizim  qərargahda  olanların  hamısı  sığı- 
nacaqlara  çəkilsə  də,  Əlisaab  Orucov  telefon  dəstəyini

---