Bmt-nin 822 və 853 saylı qətnamələrindən əvvəl işğal olunmuş Azərbaycan ərazisi

I  NİKOLAYIN  ZAQAFQAZİYADA  AZƏRİ-TÜRK  QIRĞINLARI
Çar  I  Nikolay  (1825-1855)  ilk  dəfə  Osmanlı  İmperiyası- 
nın  «Avropanın  xəstə  adamı»  olduğunu  söyləmiş  şəxsdir.  O 
özıinü  Osmanlı  Tmperiyası  hüdudlarında  yaşayan  xristianlann 
ən  ali  himayədarı  elan  etmişdi. İrəvan  şəhərini  hiicum  və  işğal 
edərək  farslardan  alan  ruslar  olmuşdur  və  indi  həmin  şəhərdə 
Ermənistanın  paytaxtı  yerləşir.  1827-ci  ildə  rusların  işğahndan 
qabaq  burada,  o  dövrün  bütün  Zaqafqaziyasında  olduğu  kimi, 
əhalinin  80  faizindən  çoxunu  azərbaycan  türkləri  təşkil  edirdi. 
Ümumən  bütün  ərazidə  müsəlmanlar və  ms  əleyhinə  olan  mil- 
lətlər  məskunlaşmışdı.  Məhz  rusların  və  onların  əraziyə  yerit- 
diyi  ermənilərin  qəddarcasına  apardığı  siyasətin  nəticəsində 
sonralar  tənasüb  dəyişmişdir.
Krım  müharibəsi  dövründə  (1853-1858)  osmanlılar  öz 
qüvvələrini  Qərb  dövlətləri  ilə  rusların  əleyhinə  birləşdirdi. 
Anadolunun  şərq  əyalətlərində  (indiki  Türkiyə)  yaşayan  er- 
məni  liderləri  casusluq  fəaliyyəti  göstərərək  Rusiyaya  fəal 
köməklik  edirdi.  1854-cü  ildə  Qarsda  bir  neçə  erməni  həbs 
edildi.
Çarlara  kömək  lazım  olanda  onlar  erməniləri  hərəkətə  gəti- 
rir,  onlara  vədlər verir,  onlan  komplimentlər  içində  çimizdirir- 
dilər.  Çarlarm  ermənilərə  ehtiyacı  olmayanda  isə  vədlərini heç 
vaxt  yerinə  yetirmirdilər.  Buna  baxmayaraq.  erməni  xristianlar 
rusları  müdafiə  etməkdə  davam  edirdi.
Osmanlıların  əleyhinə  göstərdiyi  bütün  fəaliyyəti  müqabi- 
lində  katolikos Nerses Asdarakes  çar I  Nikolaydan  cəmi  bir tə- 
şəkkür  məktubu  almışdır.  Rusların  Eçmiadzin  katolikosuna 
verdiyi  bütün  vədlərini  yerinə  yetirməməsinə  baxmayaraq,  kil- 
sə  Rusiyaya  sadiqliyini  davam  etdirirdi.
XX  ƏSRİN ƏW ƏLLƏRİNDƏ AZƏRBAYCANA 
QARŞI  OLAN ERMƏNİ  TERRORLARI
11  may  1905-ci  il.
Beş  erməni  terrorçu  Qafqaz  xalqları  arasmda  dostluq 
mövqeyindən  çıxış  edən  knyaz  M.A.Nakaşidzeni  və  Q.Ta- 
kayşvilini  qətlə  yetirmişdir.  Bunu  şahid  P.P.Şubinski  öz  xa- 
tirələrində  təsdiqləyir.  Elə  həmin  gün  general  Alixanov  da 
öldürülmüşdür.  QətHərlə  əlaqədar  yayılmış  intibahnamədə 
qeyd  edilmişdir  ki,  bunları  "Daşnaksütyun"  erməni  terror 
təşkilatı  törətmişdir.  Bəzi  məlumatlara  görə,  qatillərdən  bi- 
ri  Dro  ləqəbli  Drastamat  Kanayan  idi.  Bu  hadisələrdən  əv- 
vəl  Dro  Zəngəzur  mahalmda  müxtəlif erməni  quldur  dəstə- 
lərinin  tərkibində  dinc  əhaliyə  -  türklərə,  kürdlərə,  azər- 
baycanlılara  qarşı  qanlı  əməliyyatlarda  iştirak  etmişdi.
Sonra,  "Daşnaksütyun"  terrorçuları  tərəfmdən  qətlə  yeti- 
rilənlərin  siyahısmda  göstərilir:  qəza  rəisləri  Pavlov,  Neş- 
şanski,  Boquslavski,  vitse-qubemator  Andreyev,  polkovnik 
Bıkov  və  başqaları.
24  may  1905-ci  il.  İrəvan  quberniyası.
İrəvan  qubemiyasmda  erməni  saqqallılar  dinc  müsəlman- 
lara  atəş  açmışlar.  Adamlar arasmda çaxnaşma  düşməsindən 
istifadə  edən  erməni  quldurlar  onlara  amansızcasma  divan 
tutmuşlar.  Bunun  nəticəsində  11  vətəndaş  -  4  qadxn,  2  uşaq 
və  5  kişi  öldürülmüşdür.

---

May  1905-ci  il.  Naxçıvan.
Naxçıvanda  erməni  quldur  birləşmələri  dinc  əhaliyə  qar- 
şı  qanlı  azğınlıq  törətmişlər.  Öldürülənlər  arasmda  qadınJar, 
qocalar,  uşaqlar  var.
1905-ci  il. Zəngəzur.
Erməni  quldur  birləşmələri  Qafan  şəhərinin  azərbaycanlı 
dinc  əhalisinə  qanlı  divan  tutmuşlar.  Şahidlərin  dediklərinə 
görə,  erməni  cəlladlar  adamları  əl-ayaqlarmdan  nəhəng 
ağaclarm  əyilmiş  budaqlarma  bağlayırdılar.  Sonra  kəndiri 
kəsərək  budaqları  buraxırdılar..
2  iyun  1905-ci  il.
Silahlanmış  çoxsaylı  erməni  quldur  birləşmələri  Mənkus 
müsəlman  kəndinə  basqm  etmişlər.  Silahsız  kəndlilər öz  ai- 
lələri  ilə  birlikdə  qaçmağa  məcbur  olmuşlar.  Ins-cins  qal- 
mayan  kənddə  80  yaşlı  əlil  qoca  erməni  quldurlaıın  əlinə 
keçmişdir.  Həmkəndlilərinin  təkidli  yalvar-yaxaıiarına  bax- 
mayaraq,  o,  evdə  qalmışdı.  Qoca  işgəncələıiə  öldürül- 
müşdür.  Ona  erməni  saqallılar  şişiərlə  işgəncələr  vermişlər.
8  iyun  1905-ci  il.
Silahlanmış  erməni  quldur  birləşməsi  Eçmiədzin  qəzasm- 
dakı  Uşu  azərbaycanlı  kəndini  mühasirayə  almışdır.  Yalnız 
qılıncla  müqavimət  göstərən  müsəlmanları  tüfəngin  qabağı- 
na  qatıb  güIiəJəyirdiJər.  Erməni  cəJladlar  kəndi  tutduqdan 
və  kişiləri  qırdıqdan  sonra  südəmər  uşaqları,  qocaları 
...... .. .................................. .........
....
i  3  iyul  1994-cü  il.
«28  m ay»  və 
|  «G anclik»  m etru 
stansiyaları 
ara sm d a  erm əni 
te rro rçu la rın ın  
türətd iy i  bu 
te r ro r 
hadisəsində  14 
n ə fə r  həlak 
ulm uş,  54 nəfər 
azərbaycanlı 
isə
yaralanmışdır.

---

Ərzurum.  Erməni  terrorçuları 
tərəfindən  kütləvi  şəkildə  qətlə 
yetirilmiş  türklərin  qazmtı 
zamanı  tapılmış  sümükləri
öldürürdülər.  M əscid  yandırıldı. 
Şahidlərin  dediklərinə  görə,  kən- 
din  kişiləri  hər  ev  uğrunda  dəya- 
nətlə  vuruşurdular,  lakin  qüw ə- 
lər  bərabər  deyildi.
9  iyun  1905-ci  il.
Eçmiədzin  qəzasmdakı  Persi, 
Nazrevan,  Kiçikkənd,  Kotuklu, 
Qoşabulaq, İİrgu müsəlman  kənd- 
ləri  yandınhb  külə  döndərildi. 
Erməni  quldurlar  dinc  əhaliyə 
vəhşicəsinə  divan  tutduqdan  so- 
nra  Təkyə  müsəlman  kəndinə 
basqm  etdilər.
30  iyun  1905-ci  il.
Erməni  quldur  dəstəsi  Gə- 
zəcik  kəndini  mühasirəyə  alaraq,  odlu  silahdan  hara  gəidi, 
atəş  açdıiar.  Quldurlar  məscidi,  müsəlmanlarm  müqəddəs 
kitablarmı  yandifdılar.  Onlar  qoca  kəndli  Novruz  kişini  tu- 
taraq  ona  dəhşətli  işgəncə  verdilər.  Erməni  keşiş  Hayrapet 
onun  başmı  öz  əli  ilə  vurdu.  Gəzəcik  kəndində  qırğmdan 
sonra  bütün  bunlar  barədə  faciəli  hadisələrin  şahidi  və  iş- 
tirakçısı  olmuş  bir  erməni  danışmışdır.
8  avqust  1905-ci  il.  Şuşa.
Gəncə  qubemiyasının  Şuşa  qəzasmda  Vəng  (Ağdərənin 
kəndidir)  kəndinin  300-dən  çox  erməni  qulduru yaxınlıqdan
keçən  karvana  basqm  etmişdir:  tacirlər  öldürülmüş,  əmlak- 
ları  talanmışdır.  Sonra  onlar  qonşu  müsəlman  kəndinə  bas- 
qm  edərək,  burada  kənd  sakini  Abbas  bəyin  oğlunu,  qarda- 
şmı  və  bir  neçə  nökər-naibini  qətlə  yetirmişlər.  Bundan 
azca  sonra  kəndin  bütün  sakinləri  qəddarcasma  öldürülmüş, 
evləri  isə  yandırılmışdır.  Kazarmalardan  qaçan  və  özləri  si- 
tah  götürən  erməni  əsgərlər  də  onlara  qoşulmuşlar.
"Ermənistanm  siyasi  ərazisi"  proqramım  həyata  keçir- 
məyə  başlayan  erməni  terrorizminin  ideoloqları  belə  bir 
faktdan  açıqca  narazı  idilər  ki,  demoqrafik  vəziyyəti  ermə- 
nilərin  Azərbaycan  ərazilərinə  hətta  kütləvi  şəkildə
Türkiyə.  İğdır.  Hakmehmet  köyü.  1999-cu  ilin  arxeoloji 
qazıntılan.  Erməni  terrorçulan  tərəfmdən  kütləvi  şəkildə  qətlə  yetirilmiş 
türklərin  skletləri.

---