Bmt-nin 822 və 853 saylı qətnamələrindən əvvəl işğal olunmuş Azərbaycan ərazisi

AZƏRBAYCAN  RESPUBLİKASI  ƏDLİYYƏ  NAZİRLİYİ  BEYNƏLXALQ 
HÜQUQ  ƏMƏKDAŞLIĞI  İDARƏSİNİN  RƏİS  MÜAVİNİ 
CƏNAB  F.QURBANOVA
«Azərbaycan»  qəzetinin  2001-ci  il  21  fevral  tarixli  42-ci  sa- 
ymda  Dağlıq  Qarabağ  münaqişəsinin  aradan  qaldırılmasına  dair 
ATƏT-in  Minsk  qrupunun  1997-ci  il  dekabrm  2-də,  1998-ci  il 
noyabnn  7-də  irəli  sürülmüş  «Paket  həll»,  «mərhələli  həll», 
«ümumi  dövlət»  şərti  adı  altında olan  sazişlər və prinsıpləv  dərc 
edilmişdir.
Hər  üç  variant İdarənin  kollektivi  tərəfındən  öyrənilib  müza- 
kirə  edilmişdir.  «Ümumi  dövlət»  şəıli  adı  altında olan prinsiplər 
variantmm ümumiyyətlə qəbul edilməsi məqsədə müvafıq hesab 
edilxnəmişdir.  Münaqişənin  sülh  yolu  ilə  həll  edilməsilə  əlaqə- 
dar  olaraq  Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin  aradan  qaldınlmasmın 
«Paket həll»  və  «mərhələli  həll»  şərti  adı  altmda  saziş  fonnala- 
rmın  bəzi  maddələrinin  çıxanlması,  dəyişilməsi  və  əlavələr 
edilməsi  şərtilə  qəbul  olunması  üçün  aşağıda  qeyd  olunan  tək- 
liflərin  qəbul  edilməsi  məqsədəuyğun hesab  edilmişdir:
1.  Dağlıq  Qarabağa  Azərbaycan  Respublikasınm  tərkibində 
yüksək,  hərtərəfli  statusa  malik  olan  «Dağlıq  Qarabağ  Muxtar 
Respublikası»  statusu verilməsi;
2. Münaqişənitı sülh yolu ilə  həllində  Dağlıq Qarabağm təıəf 
kimi  iştirakma yol  verilməməsi;
3.  Dağlıq  Qarabağın  öz  bayrağmın,  gerbinin  və  himninin  ol- 
masınm yolverilməməzliyi;
4.  Dağlıq  Qarabağ  ərazisinde  Azerbaycan  Respublikasınm 
Konstitusiyasmm  müddealanna  zidd  olmayan  Dağlıq  Qarabağ 
Muxtar  Respublikası  Konstitusiyasının  qüwəyə  malik  olması;
5.  Dağlıq  Qarabağ  erazisində  yaşayan  əhaliyə  Azerbaycan 
Respublikasında istifadə olunan pasportlardan istifadə  etmək hü- 
ququ  verilməsi;
6.  Azərbaycan  Respublikasmm  ordu,  polis  və  təhlükəsizlik 
qüvvələrinin  Azərbaycan  Respublikasınm  aynlmaz  hissəsi  olan 
Dağlıq  Qarabağ  ərazisine  istənilen  vaxt  daxil  olmaq  hüququna 
malik  olması;
7.  Silahlı  münaqişənin  dayandınlması  üçün  Ermənistan  Res- 
publikasmın  serhədləri  xaricində  yerləşdirdiyi  her  hansı  silahlı 
qüvvələrinin  öz  sərhədlərinin  hüdudlan  daxilinə  aparması;
8.  Dağlıq  Qarabağ  silahlı  qüwelərinin  Dağlıq  Qarabağ  Mux- 
tar  Vilayətinin  (DQMV)  1988-ci  il  01  yanvar  tarixinədək  olan 
hüdudlan  daxilinə  aparılması;
9.  Silahlı  qüvvələrin həmin ərazilərdən çıxanlması  nəticəsin- 
də  Dağlıq  Qarabağın  sərhedləri  boyunca aynca zona  yaradılma- 
sı  və  orada  təhlükəsizliyin  təmin  olumtıası  üçün  ATƏT-in  çox- 
minli  sülhü  müdafıə  qüwələrinin  yerleşdirilməsi;
10. Qüvvələrin  çıxanlması başa çatdıqdan sonra, hemçinin La- 
çın rayonunun Ermənistanla olan  bütün  serhəd  boyu  ərazilerində 
ATƏT-in  çoxmilli  sülhü  müdafie  qüvvelerinin  yerləşdirilmesi;
11.  Dağlıq  Qarabağ  sakinlərinin  Ermenistan  Respublikasına 
tehlükəsiz  gediş-gəlişini  temin  etmek  meqsədilə  ən  qısa  mesa-

---

fə  olduğuna görə Azərbaycan Respublikasmın  Hadrut rayonunun 
Arpagədik  kəndinden  Ermənistan  Respublikasmm  Gorus  rayo- 
nunun  Xmzırek  kəndinədək  15  kilometrlik  magistral  avtomobil 
yolu  çəkilməklə  «Laçın  dəhlizi»nin yaradılması;
:  12.  Bu  tədbirlər  həyäta  keçirildikdən  sonra,  Laçrn,  Şuşa  və 
Şaumyan  kənd  rayonlannın  məcburi  köçkünlərinin  öz  daimi  ya- 
şayış  yerlərinə  qaytanlması.
Beləliklə,  Dağlıq  Qarabağm,  Laçm,  Kəlbəcər,  Cəbrayıl, 
Qubadlı,  Zəngilan,  Füzuli  və  Ağdam  rayonlarınm  əhalisi- 
nin,  yəni  əvvəlki  yaşayış  yerlərinə  qayıdan  məcburi  köç- 
künlərin  təhlükəsizliyinin  təminatı  daxil  olmaqla,  yuxarıda 
göstərilən  təkliflərə  əməl  olunmasmı  təmin  etmək  məqsə- 
dilə Azərbaycan  və  Ermənistan  Respublikaları  öz  üzerləri- 
nə  qarşılıqlı  öhdəliklər  götürməlidirlər.
Ə.ORUCOV
İdarənin  rəisi,  Baş  Ədliyyə  müşaviri  S -7
Mən  Dağlıq  Qarabağla  bağlı  bir  fikri  irəli  sürmüşəm  və 
həmin  fıkrımdə  d ə : qalıram.  Qarabağdakı  vəziyyəti  bərpa 
etmək  və  müharibəyə  son  qoymaq  üçün  damşıqlar  yalnız 
iki  respublika  rəhbərlikləri  arasmda  aparılıb  bir  qərara  gə- 
linməlidir.  Üçüncü  tərəfin  bu  m əsələyə  qarışması  məsələ-
nin  həlli  deyil,  bu  yalnız  ermənilərin  və  onların  tərefdarla- 
rınm  xeyrinə  məsəlenin  hell  edilməsi  deməkdir.  Hətta 
SSRİİ-nin  dövründə  də  mümkünlüyü  və  real  həyata keçiril- 
məsi  çox  çətin  olsa  da,  yenə  də  həmin  fıkirdə  olmuşam. 
Burada  söhbət  sənin,  mənim  şəxsi  əmlakmdan  getmir. 
Söhbət  vətən  torpağından  gedir ve  ona  da  biz  hamımız qa- 
nımızla  cavabdeh  və  borcluyuq.  O  ki,  qaldı  müstəqilliyimi- 
zi  əldə  etdikden  sonra  Xalq  Cəbhəsi  Üqtidarı  dövründə  bu 
m əsələnin  həllinə  respublikadan  kənara  beynəlxalq  aləmə 
çıxarıb,  Birləşmiş  M illətlər  Təşkilatma  həvale  etmək  və 
onlarm  bizim  «xeyrimizə»  qətnaməler  çıxarmaları,  hamıya 
məlumdur  ki,  bu  qətnamələr aldadıcı  sənədlər  olmaqla heç 
vaxt  icra  olunmayacaq,  bu  da  ermeninin  xeyrinedir.  Əsas 
m əşələ  budur  ki,  müstəqilliyimizdən  əvvəl  bu  məsələnin 
həlli  üçüncü  tərəfdən  Moskvadan  asılı  idi.  Müstəqilliyimi- 
zi  əldə  etdikdən  sonra  da  Xalq  Cəbhəsi  Iqtidarı  üzerinə 
müşahidəçi  funksiyası  götürərək  məsuliyyətdən  yaxa  qaçı- 
raraq  m əsələnin  həllini  üçüncü  terəfə,  beynəlxalq  təşkilat- 
lara  həvalə  etmişdilər.  Götürek Avropa  Şurası,  Minsk  Qru- 
pu  ve  s.  təşkilatlarm  heç  biri  məcburedici  sanksiya  və  qə- 
rar  qəbul  etməyə  səlahiyyətləri  ve  ixtiyarları  yoxdur.  Yal- 
nız  onlar  tövsiyəedici  qerarlar  qəbul  ede  bilərler.  Bu  yolla 
m əsələ  heç  bir  vaxt  hell  oluna  bilmez.  Yene  deyirem  me- 
sələ  konkret  olaraq  iki  respublika  arasmda  uzadılmadan 
həll  olunmalıdır.  Sülh  ve  yaxud  herb  yolu  ilə...

---