1988-ci ilin dekabnnda edilən bu çıxışm Ermənistanda
və Azərbaycanda hansı nəticələr verdiyini təsəvvür etmək
olar... Bir m əqsəd güdülürdü və indi də güdülür: qanun
yolu ilə mübahisələri həll etmək üçün olan istənilən təkli-
fı rədd etmək, onsuz da gərgin vəziyyəti bir az da gərgin-
ləşdirmək.
Əslən Qarabağdan olan yazıçı Maqsud İbrahimbə-
yov m əqalələrinin birində yazırdı:
«Bir az
o w ə i qərara al-
dılar ki, Dağlıq Qarabağm azərbaycanca adını dəyişsinlər. - guya
onun azərbaycanca adı errnəni xalqmın estetik hisslərini təhqır edir.
Xalqııı burada nə işi var? Ermənilərin düz yarı hissəsi ya azərbay-
canlı, ya da türk familiyalıdır: Allahverdiyan, Ağasıyan, Aqanbek-
yan, Ağabäbyan, Babayan, Balayan, Verdiyan, Kaputikyan, Dəmir-
çiyan, Xanzadyan, Əlixanyan v ə onlarca başqası. Amma heç nə ol-
mur, elə bil ki, xalq qəzəblənmir, heç kim nə familiyasmı, nə də
adını dəyişmir. Öz əziz adamlanna müraciət edəıkən çoxları azər-
baycan sözü «can» işlədir. H ələ ki, ləğv etməyiblər. Qafqazm nəğ-
məkan Azərbaycan, ennəni v ə gürcü dillərində yazıb, yaratmış er-
məni Sayat-Nova özünün ölm əz 105 qəzəlindən 75-ini azərbaycan
dilində yazmışdır. Onu da ləğv etməyiblər. Oxuyurlar. B əs onda
Dağlıq Qarabağm adını dəyişm ək nədən ötrü lazım olub? Q əzəb do-
ğurmaq, ədavəti gücləndirmək, adam öldürmək, zorakılıq, evləıin
yandınlması ara verməsin deyə. H əm işə qızışdınnaq, təhrik etmək
lazımdır, yoxsa birdən tətillər dayana bilər, nə bilm ək olar, bəlkə
bir-birinə salam verməyə də başladılar».
Əhval-ruhiyyə 1989-cu ilin yazında M oskvada işə baş-
lamış SSRI xalq deputatlarmm birinci qurultayında da qı-
zışdırıhrdı. Sanki Qarabağdakı müharibə meydanı Moskva
Kremlinə köçürülmüşdü. Q.Starovoytova başda olmaqla
Ermənistandan olan xalq deputatları bütün ölkənin və bü-
tün dünyanm gözü qarşısmda DQMV-ni Ermənistana ver-
dirməyə çalışır, nalayiq ifadələrdən çəkinm əyərək Qorba-
çov və Lukyanovun imkan verməsi şəraitində azərbaycan
xalqmı pisləyirdilər.
Azərbaycandan olan deputat korpusu öz dayazlığı (küt-
lüyü) ilə təəccüb doğururdu. Bununla əlaqədar Leninqrad-
da yaşayan azərbaycanlı qadınm məktubunu sitat gətirmək
istəyirəm, həm də onu deyim ki, bu məktub heç Azərbay-
can mətbuatma da yol tapa bilməmişdir.
M üəllif öz məktubunda yazırdı:
«N ecə oldu ki, Azərbaycandan SSRİİxalq deputatlan qurultayı-
na bu cür deputat korpusu seçildi? M əgər aydın deyildimi ki, ölkə-
də qəti dəyişikliklər gedir, deputat seçkilərində bu və ya başqa so-
sial təbəqənin faizlə normasını gözləm ək və birinci katibin göstəri-
şinə uyğun səs v ə əlini qaldıran adi itaətkarları deyil, savadlı, müs-
təqil düşünən, m üxtəlif sahələrdən başı çıxan, respublika üçün ya-
nan, öz xalqını ləyaqətlə təmsil edən, respublikanm mənafeyini hə-
qiqətən müdafiə edə bilən adamları seçmək lazımdır? Axı, bü cür
adamlar Azərbaycan əhalisinin bütün sosial təbəqələrində var.
Bəs niyə dairə komissiyaları məhz qurultayda m üxtəlif sahələr-
də özünü müstəqil göstərə biləcək adamları «kənarlaşdırdxlar».
Bizim nümayəndə heyətinə, növbəti çıxışlara, Vəziro-
vun ardmca yekdilliklə qalxan əllərə baxanda adam xəca-
lət çəkirdi...
Bəzən adama elə gəlirdi ki, ümumiyyətlə, Azərbaycan
deputatları qurultayda yoxdur.
«Və əlbəttə, Azərbaycan xalqmın məhdudluğu, kütlüyü v ə s.
barədə şayiə yayanlar bundan istifadə edirdilər. M ənə zəng vurur
və deyirdilər: «Sən hələ iddia edirsən ki, sizdə qabiliyyətli v ə cə-
sarətli adamlar var. B əs hanx onlar? Bütün sizin nümayəndə heyəti
«qanuna tabe çoxluğa daxildir v ə sədr nə cür desə o cür də səs ve-
rir». Bunlan eşitmək adama toxunur v ə ağndxr, çünki bilirdim ki,
həqiqətən də layiqli adamlar, bacanqlx m ütəxəssislər var. Vəzirov
və oıiun aparatx, yenə də daha çox öz hakimiyyətləri, Baş katibin
gözlərində özlərinin necə görünəcəkləri barədə düşünmüşdü».
Nə demək olar iyirmi beş il əvvəl Bakıdan getmiş Le-
ninqradlı qadınm gəldiyi neticə düzgün idi: özünə hörmət-
sizlik, başqalarmm sənə etinasız olmasxna gətirib çıxarır.
1989-cu ildə Azərbaycanm bütün respublika qəzetlə-
ri belə başlıqlarla dolu idi. Tipik başlıqlardan yalnız bir
neçəsi: «Problemlər birgə həll edilir», «Biz bir yerdə ya-
şamalıyıq», «Yol birdir - milli barışıq», «Millətlərarası sülh
naminə». Ağlasığmaz çətinliklə Vəzirov aparatmın ideolo-
ji senzurasmdan keçərək müəlliflərin «Hüquqi dövlət qa-
nuna hörmətdən başlayır», «Ambisiyalarm yox, həqiqətin
arxasmca getmək lazımdır» və tam realist «Mal-qaranı
oğurlayırlar» başlıqlı çıxışları qəzet səhifələrinə çıxırdı.
1989-cu il Azərbaycan və Ermənistan hökumətləri-
nin «Daimi yaşayış yerini tərk etmiş vətəndaşlara mü-
raciəti» oldu:
«Biz hamxmız M.S.Qorbaçovun çağınşxna qulaq asmalıyxq, hər
şeyi etməliyik ki, kim daimi yaşayxş yerlərini məcburi tərk edibsə,
tezliklə öz doğma ocaqlarına qayxtsxnlar».
Bu riyakar çağırışadək Ermənistan praktiki olaraq bü-
tün iki yüz min nəfərlik azərbaycanlı əhalisini qovmuşdu.
Qaçqmlar Bakıda dəstə-dəstə yığışır, MK binasınm qarşı-
sındakı meydaria çıxırdılar, äğläşan uşaqları ilə birlikde on-
ları Vəzirov özü dilə tuturdu, cəld tapılıb getirilmiş avto-
buslara doldurur, haradan qovulublarsa oraya yola salırdı-
lar. Orada ise hadiselərin gedişi gösterdi ki, antiazerbaycan
Dostları ilə paylaş: |
