Bmt-nin 822 və 853 saylı qətnamələrindən əvvəl işğal olunmuş Azərbaycan ərazisi

köçürülm əsi  də  dəyişdirilməmişdir.  Buna  rus  alimi 
M.A.Skibitskinin  tədqiqatı  da  siibutdur.  O  yazır  ki,  XX  əs- 
rin  əvvəllerində  Qarabağm  dağlıq  hissəsində  erməniləriə 
azərbaycanlılarm  etnik  nisbəti  müvafıq  surətdə  1:4  qis.nin- 
də  idi.  Başqa  sözlə,  yaylaq və  otlaq  istifadəçilərinin  72,6  fa- 
izini  azərbaycanlılar  təşkil  edirdilər.  Kitabda  ms  tədqiqatçı- 
sınm  tərtib  etdiyi  "Qarabağın  döviət  yaylaqlarmm  xəritəsi" 
də  verilmişdir.  Bu  nadir  xəritə  sonıalar  Sankt-Peterburqun, 
Moskvanm,  Tbilisinin,  Yerevanm  kitabxanalarından  yoxa 
çıxmışdır.
21  avqust  1905-ci  il.  Şuşa.
Erməni  quldurlar  Şuşa  qəzasmm  kəndlərindən  birində 
məktəbin təmiri  ilə məşğul  olan  17  azərbaycanlı  ustaya  bas- 
qın  etmiş  və  onlarm  başlarını  kəsmişlər.
20  avqust  1905-ci  il.  Bakı.
Yaxşı  silahlanmış  erməni  quldur  birləşməleri  şəhərin 
əhalisi  sıx  olan  müsəlman  məhəllələrinə  basqm  etmiş  lər. 
Çox  böyük  sayda  insanlar  vəhşicəsinə  öldürülmtişdür.  Kişi- 
lərin  başını  kəsir,  hamilə  qadmlarm  qammı  yırtır,  uşaqları 
tonqallara  atır,  ya  da  su  quyularmda  boğurdular.  Meyitlörin 
bir  qismi  dənizə  atılmışdır.
1905-ci  il  avqustun  axırları.  Bakı.
Erməni  quldur  birləşmeləri  şəhərin  sakinlərinə  -  etnik 
azərbaycanlılara  dəhşətli  divan  tutmuşlar.  Şahidlerin  dedik- 
lərinə  görə,  Bakıda  avqustun  axırlarmda  baş  vermiş  bu  ha-
Erməni  terrorçuları  tərəfindən  partladılmış  Bakı-Moskva  qatarı.
disələr  öz  qəddarlığma  və  kütləviliyine  görə  elə  həmin  ilin 
fevralmda  Bakıda  tÖrədilmiş  faciəni  kölgədə  qoymuşdur.
Rusiya  arxivlərinin  materiallarma  görə,  1905-1906-cı  il- 
lərdə  "Daşnaksütyun"  erməni  terror  təşkilatı  əslinde  ikili 
oyun  oynamışdır:  əvvela,  qisasın  heç  olmasa  bir  qismi 
müselmanlardan  alınmış,  ikincisi  isə,  mətbuat  və  təbliğatın 
köməyi  ilə  bütün  bu  hadisəlerə  baiskar  Rusiya  hökuməti 
hesab  edilmişdir,  belelikle,  tekcə  erməniləri  deyil,  Qafqazm 
digər  sakinlərini  de  inqilabiləşdirmək  üçün  yeni  güclü  təş- 
viqat  materialı  meydana  gelmişdir...  Nəticəde,  ermənilerin 
xoşu  gelməyən  çoxlu  rus  memuru  və  mülki  şəxsləri  həlak 
olmuşlar.
--------------------------------------------------------------------------------------

---

1905-ci  il  sentyabrın  axırları.  Qazax.
"Daşnaksütyun"  beynəlxalq  erməni  terror  təşkilatınm 
saqqalıları  qədim  Azərbaycan  şəhəri  Qazaxı  tuturaq  yandır- 
mışlar.  Dinc  əhali  arasmda  çoxlu  tələfat  olmuşdur.
3  oktyabr  1905-ci  il.  Qarabağ.  Ağdərə.  Sırxavənd.
Erməni  terror  və  quldur  birləşmələrinin  stivari  və  piyada 
dəstələri  Sırxavənd  müsəlman  kəndinə  basqm  etmişlər. 
Əməliyyata erməni  terrorçu  Hamazasp  başçılıq  edirdi.  "Daş- 
naksütyun"  beynəlxalq  terror  təşkilatmın  komitəsi  dinc 
kəndliləri  xüsusi  vəhşiliklə  qırdığma  görə  ona  general 
rütbəsi  vermişdir.  Çox  qısa  bir  müddətdə  viran  qoyulan  Sır- 
xavənd  kəndi  azərbaycanlılarm  meyitləri  ilə  dolmuşdur. 
Quldurlar  hətta  qocalara da rəhm  etmir,  körpələri  isə bir ye- 
rə  yığıb  kütləvi  surətdə  öldürürdülər.
15-18  noyabr  1905-ci  il.  Gəncə.
Erməni  qüldür birləşmələri  "Daşnaksiityun"  terror təşkila- 
tınm  göstərişini  yerinə  yetirərək  şəhərin  dinc  əhalisinə  qan- 
h  divan  tutmuşlar.  Tarixçilərin  qeyd  etdikləri  kimi,  bu,  hə- 
min  illərdə  erməni  quldurlarm  dinc  əhaliyə  qarşı  ən  aman- 
sız  vəhşiliklərindən  biri  idi.  Adamları  dəstə-dəstə  binalara 
(çox  vaxt  məscidlərə)  dolduraraq  diri-diri  yandırırdılar.
O 
dövrdə  erməni  terror  təşkilatlarınm  liderləri  azər- 
baycanlılarm  miidafıəsinə  qalxanların  hamısma  mətbuat  va- 
sitəsilə  xəbərdarlıq  etmişdilər:  "M.A.Nakaşidzenin,  Çarako- 
vun  aqibətini  yadımza  salm..."  Adları  çəkilən  şəxslərin  ha- 
mısı  "Daşnaksiityun"  beynəlxalq  erməni  terror  təşkilatı  rəh- 
bərliyinin  əmri  ilə  öldürülmüşdür.
Ermənı terrorçuları  tərəfindən  partladılmış  Ağdam-Tbilisi  avtobusu.
21  noyabr  1905-ci  il.  Tiflis.  Gürcüstan.
"Daşnaksiityun"  beynəlxalq  erməni  terror  təşkilatımn 
saqqallıları  Tiflis  sakinlərinə  Gürcıistan  tarixində  ən  qanlı 
və  amansız  divan  tutaraq,  onları  qıııb-çatmışlar.  O  hadisə- 
lərin  şahidləri  söyləmişlər  ki,  erməni  quldur  dəstələri  gəl- 
mə  erməniləri  məskunlaşdırmaq  üçün  "yer  təmizləyərək", 
provoslav  gürcü  kəndlilərini  elliklə  və  Tiflis  şəhəri  məhəl- 
lələrini  bütövlüklə  kəsib  doğrayırdılar.  Nə  uşaqlara,  nə  qa- 
dınlara,  nə  qocalara,  nə  də  əlillərə  rəhm  edirdilər.  Yaralıla- 
rın  nəfəsini  kəsirdilər.  Həmin  gün  erməni  quldurlar  Tiflis- 
də  çox  sayda  azərbaycanlıları  da  qətlə  yetirdilər.  Dini  ənə-

---

nələrə  uyğun  olaraq  azərbaycanlı  ailələri  öldürülənlərin  cə- 
sədlərini  meyitxanäya  aparmaqdan  imtina  etdiklərinə  və 
birbaşa  məscidə  gətirdiklərinə  görə,  Tiflis  meyitxanasında 
axşamtərəfı  cəmi  10  miisəlman  meyidi  aşkar  olunmuşdur. 
Qətllərin  əsl  miiqəssirlərini  beynəlxalq  ictimaiyyətdən  giz- 
lətməyə  can  atan  erməni  mətbuatı  öz  səhifələrində  bütün 
dünyaya  "ermənilərin  Tiflis  faciəsi"  deyə  car  çəkmişdir.
1  yanvar  1906-cı  il.  Papravənd.  Ağdam.
Erməni  quldur  birləşmələri  azərbaycanlıların  Papravənd 
kəndinə  basqm  etmişlər.  Sakinlər  ciddi  cəhdlə  müqavimət 
göstərsələr  də,  kənd  işğal  olunmuşdur.  Kişilərin  başlarını 
kəsir,  hamilə  qadmlarm  isə  qamım  qılmcla  yarır  və  hələ 
dünyaya  gəlməmiş  uşaqların  başlarmı  vururdular.  Qırğına 
erməni  quldur  Andranikrəhbərlik  edirdi.
12 
iyul  1906-cı  il.  Şuşa.
Yaxmlıqdakı  erməni  kəndlərindən  toplanmış  təxminən
10  min  nəfərdən  ibarət  quldur  birləşmələri  Şuşaya  geniş 
miqyasda  hücuma keçmişlər.  Döyüşlər beş  gün-beş  gecə  da- 
vam  etmişdir.  Bütün  müsəlman  evlərinə  bombalar  yağdırıl- 
mışdır.  Azğınlaşmış  quldurlar  südəmər  körpələri  elə  beşik- 
lə  birlikdə  yandırır,  uşaqları  analarm  əllərindən  alıb  başla- 
rmı  daşa  çırpırdılar.
29  iyul  1906-cı  il.  Karxana.  Ağdərə.
Erməni  quldur  birləşmələri  azerbaycanlılarm  Karxana 
kəndinə  basqm  etmişlər.  Onlar  kəndi  tezliklə  tutmağa 
müvəffəq  olmuşlar,  çünki  silahsxz  kəndlilərin  müqavimət
göstermək  üçün  heç  nəyi  yox  idi.  Yaxşı  silahlanmış  ermə- 
m  
quldıırlar  kəndin  bütün  kişilərini  öldürmüşlər.  Qaçıb  tə- 
pəliklər arxasmda gizlənmiş  30  qadm və  uşağı  gəric ana  Pa- 
kizənın  uşağı  ağladığına  görə  tezliklə  tapmışlar.  Tarix  bu 
köıpə  qızın  admı  da  saxlamışdır  -  Firuzə.  Qaçqmlar 
rəhmsizcəsinə  məhv  edilmişlər.
Karxana  kəndinin  sakinlərindən  heç  kim  canını  qurtara 
bilməmişdir.  Bu  kənd  erməni  quldurları  tərəfindən  1991-ci 
ilin  sentyabrmda  yenidən  yandırıldı.
1908-1909-cu  illər.
Tədqiqatçı İ.Bağırova  yazır  ki,  "Daşnaksütyun"  teıror təş- 
kilatından  olan  erməni  quldurlarmın  Yelizavetpolun  (indiki 
Gəncə)  şərab  sənayeçiləri  Forer qardaşlarının  həyatma  qəsd 
etməsi,  şərabçı  Qurru,  Tiflis  mühafızə  şöbəsinin  xəfıyyələ- 
ıi  Poleskonu  və  Ulyanovu,  Tiflis  qorodovoyu  Valiyevi, 
tütün  fabrikantı  A.Səfərovun  oğlunu,  irəvanlı  kənd  starşina- 
sı  K.Azaryanı  qətlə  yetirmələri  də  həmin  dövrə  dtişür.  Təd- 
qiqatçı  yazır.  "Daşnaklar  məqsədlərinə  çatmaq  üçün nə  özg- 
ələrə,  nə  də  özünkülərə  rəhm  edirdilər.  "Özlərinkilər"  üçün 
qorxutma  təşkilatı  fəaliyyət  göstərirdi.  Bu  təşkilat  o  illərdə 
”Daşnaksütyun"un  5-6  üzvünü  məhv  etmişdir  (onlardan  biri 
-  "Miqran"  IV  qurultaym  qərarı  ilə  öldürülmüşdür).
Mart-aprel  1918-ci  il.  Şamaxı.
"Daşnaksütyun"  erməni  terror  təşkilatının  saqqallıları  Şa- 
maxmı  təkrarən  ələ  keçirmiş və  sovet komtnunist hakimiyy- 
əti  admdan  şəhərin  dinc  əhalisinə  qarşı  daha  qəddarcasına

---