BoğAZİÇİ. Boğaz-iÇİ, eski çağlardaki isimleri ile, pontus Euzinus ( Karadeniz) ve Propontis



Yüklə 0,5 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə3/24
tarix10.11.2017
ölçüsü0,5 Mb.
#9410
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   24

noktasının — 120 değil,  fakat —• 92 m. derinliğinde 

olduğunu ifade  etmiştir.  Fakat Merz 'in ölçüleri 

doğrudan doğruya derinlik  tayinini  istihdaf  etmediği 

için, onun da gerçek kıymetleri  bulduğu kat'îyetle 

söylenemez.  Bu kıymetleri  elde elmek  için,  modern 

iskandil  metodları ile  yapılacak ölçüleri  beklemek  lâzım 

gelmektedir. 

Boğaziçi  'nin deniz  altı topografyasında, oluğun 

menşe'ini  aydınlatmak  bakımından, hesaba katılacak 

bâzı hususiyetler  daha seçilir  ki, bunlardan biri  boğazın 

su altında kalan  kısmında kaya döküntülerine,  kum 

sığlıklarına pek az rast gelinmesidir  ( başlıcaları: 

Rumeli-Feneri  önünde, Oreke taşı „îles cyannees" ve 

Büyük-dere  karşısında Umur-Sığlığı, Beykoz ile  Servi 

burnu, Istînye ile  Yeni-Köy  arasında ve Kuruçeşme 

önündeki sığlıklar  ). Diğer  bir hususiyet ise, 

iskandillerin  hemen  hiç bir yerde sert kayaya  rast 

gelmemesi,  su altındaki  zeminin  dâima  kum, çakıl ve 

kavkaa  nevinden  enkaz ile  örtülü bulunmasıdır. 

II. B o ğ a z i ç i '11 d e d e n i z a k ı n t ı l a r ı . 

Boğaziçi  akıntıları, ilk  önce, gemilerin  seyr-i seferine 

tesir etmesi  bakımından denizcileri  alâkadar  etmiş, eski 

müellifler  arasında { Poly-bios, Dionysos ve Slrabon ) 

bu tabiat  hâdisesini  tasvir  edenler olmuş, Boğaziçi  'nde 

şimalden  cenuba giden büyük akıntı (Mega  "'euma), 

Karadeniz  'in fazla  suyunun  Marmara  ya doğru akması 

şeklinde  izah  edilmiştir.  Filhakika,  normal  hava şartları 

altında, boğazın satıh sularında, şimalden  cenuba doğru 

bir cereyan varBOĞAZİÇL 

669 


dır ki, nehirlerde  olduğu gibi, yatağın mukaar  kıyılarını 

takip etmeyerek,  muhaddep kıyılar önünden akıp gider. 

Boğazın şimal  medhâli  civarında takriben  ortadan 



geçtiği  görülen  bu ana cereyan, daha cenupta Servi- 

Burnu  önünden geçip, Rumeli  kıyısında Yeniköy 

burnuna yaklaştıktan  sonra Yamak (Kanlıca)  burnu 

önünde boğazın dar kısmına girer  ve burada sür'ati 

artarak  Rumelihisarı  önünde Şeytan-akıntısını meydana 

getirir,  müteakiben  karşı sahilde  Kandilli  burnu ve sonra 

tekrar Rumeli  tarafında Ar-navutköyü  şimâlindeki 

akıntı burnu yakınından geçer, Vani-Köyü  önünde 

Maskara-akmtısı teşkil  ettikten  sonra Beylerbeyi— 

Üsküdar ( Şem-sipaşa) arasında Anadolu  kıyısına daha 

yakın bulunur;  Nihayet  Kız-Kulesi  açıklarından Sarayburnu 

'na atlar  ve genişleyerek,  Marmara  'ya dâhil 

olur. Bu cereyanın vasatı sür'ati saniyede 0.90 m. ise de, 

Kandilli  önlerinde  1,45 metreye  (saatte 5 km. 'den fazla) 

varır ve şimal  rüzgârları  ile  desteklendiği  sırada daha da 

hızlanır. Bilhassa  burunlar  önünde, kendini  hissettiren 

bu cereyana  mukabil,  büyük koylar  içinde aksi cihete 

doğru akan anaforlar  görülür  ki, bu ters akıntıların en 

mühimi,  Saray-burnu 'nda başlayıp, Haliç  'in ön 

kısmından geçer ve Tophane-Beşiktaş önünde Rumeli 

kıyısı boyunca Arnavutköyü  'ne kadar takip edilebilir. 

Daha şimalde  Bebek, Küçüksu, İstinye,  Beykoz ve 

Büyükdere  koylarında da böyle ters akıntılar görülür  ki, 

bunları, ana cereyandan ayrılarak,  koyları dolaşıp sonra 

tekrar bu cereyana katılmak  üzere  Rumeli  tarafında 

sağa, Anadolu kıyısı önünde de sola doğru kıvrılan talî 

kollar  telâkki  etmek  mümkündür.  Fakat boğaz 

mıntakasında şiddetli ve sürekli  cenup rüzgârları  estiği 

sırada satıh suları takımiyle  aksi cihete  doğru 

akmaktadır ki, buna gemiciler  o r k o z adını verirler  ; 

orkozun hükün  sürdüğü sırada şimalden  cenuba doğru 

olan sathî cereyan hemen-hemen  ortadan kalkar,  hattâ 

koylarda evelkinin  aksine doğru ters akıntılar görülür. 



Yukarıda söylenen  ve varlığı pek eskiden beri bilinen 

satıh akıntılarından başka, boğaz oluğunun  derinlerinde 

Marmara  'dan Karadeniz  cihetine  doğru akan bir akıntı 

daha vardır. Balıkçılar, öteden beri, boğazın derin 

sularının satıhtaki ana cereyana nazaran  aksi cihette 

aktığına dikkat  etmişlerdi.  Ağlarını suya bıraktıkları 

vakit,  bunların, muayyen  bir derinliğe  vardıktan sonra, 

bâzan kayıkları  yüzdeki  akıntıya karşı hareket  ettirecek 

kadar kuvvetli  bir cereyanla  sürüklendiğini  görmüşlerdi. 

Bu akıntının mevcudiyetinden,  bir takım ilmî 

mülâhazalara  dayanarak, ilk  defa bahseden Comte de 

Marsigli  olmuştur ki, XVII. aşırın 

sonuna doğru isveç kıraliçesi  Christine  'e yazdığı 

mektuplardan,  sathî suların Karadeniz  'den Marmara  'ya 

doğru cereyan etmesine  mukabil,  derindeki  suların aksi 

cihete akması lâzım geldiğini  izah  etmişti.  Kanal  adı 

verilen  bu akıntının varlığını ilmî metodlar  ile  tesbit 

edebilmek  için, XIX. asrın ikinci  yarısını beklemek 

lâzım gelmiştir.  İlk  defa Spratt (1871), bu 

akıntı__________nın 

mevcudiyetini  ve aynı zamanda dipten akan suların, 

satıhtakilere  nazaran,  daha tuzlu  olduğunu  meydana 

koymuştur. Daha yeni  müşahedeler  ile  de te'yit edildiği 

gibi,  bu alt akıntının azamî sür'ati ( Kuzguncuk 

önlerinde  ) 1,22 m.'yi bulmaktadır. Karadeniz'den  gelen 

sathî suların tuzluluğu  17/1000  iken,  boğazın derin 

kısmındaki sular, kendilerine  menşe' olan Akdeniz 

suları gibi,  çok tuzludur  (35/1000'ten  fazla  ). 

Boğaz c e r e y a n l a r ı n ın menşe'i. XIX. asrın 

ikinci  yarısı ile,  XX. asrın başında, Boğaziçi  sularında 

yapılan ilmî  araştırmalar  (Spratt 1871, Wharton 1872, 

Makaroff 1881/1882,  Mag-naghi  1884, de Gueydon 

1886, Natterer  1894, Spindler 1890 ve 1894, Nielsen 



Yüklə 0,5 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   24




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə