BoğAZİÇİ. Boğaz-iÇİ, eski çağlardaki isimleri ile, pontus Euzinus ( Karadeniz) ve Propontis
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
ona göre, dördüncü zaman zarfında vukua gelen indifâlar sırasında kırılma neticesinde boğaz açılmış ve Karadeniz suları buradan Marmara 'ya doğru akmıştır. Yakın senelerde, yapılan müşahedeler, boğaz civarındaki indifaî arazinin yaşının kat'î surette ikinci zaman sonu olarak tesbit etmiş bulunduğundan, çok yakın bir devirde açılmış olan boğazın teşekkülünde indifaî hâdiselerin rolü olmayacağı anlaşılmış ve artık bu nazariye şimdi tamamiyle terkedilmiştir; bununla beraber, boğazın menşe'ini dahilî âmillere atfetmek düşüncesini, indi-fâsız kırılmalar nevinden tektonik hareketler tasavvuru ile, daha yakın yıllara kadar müdafaa edenler olmuştur. Neumayr (1880) ve Boiatzis ( 1887 ) gibi ki, bu sonuncuya göre, Boğaziçi oluğu yeni bir çöküntü çukurundan başka bir şey değildir. Her ne kadar yeni müşahedeler bu tasavvurun yanlışlığını ortaya koymuş ve boğazın, buradan geçen akar sular tarafından kazılma suretiyle açıldığı fikrini sağlamlaştırmış ise de, Boğaziçi oluğunun birbirine az-çok kaim dirsekler ile eklenen parçalar şeklinde görünüşü ve bu parçalardan birinde, çöküntü çukurunu dolduran rusuplar bulunuşu, sular tarafından kazılmış vadinin yerinin hiç olmazsa kısmen tektonik âmiller ile işaret edilmiş olduğu mülâhazasını bâzı müellifler nazarında hâlâ kabil-i müdafaa telâkki ettirmektedir. Fakat bu müellifler bile, boğazın, deniz seviyesi şimdikinden daha alçak olduğu bir sırada, akar sular tarafından, normal îtikâl vetiresine göre, açılmış bir vadi olduğu fikrinde müttoBOĞAZİÇİ. 671 fik bumnuyorlar. Bilâhare deniz seviyesi yükselerek, bu vadiyi ve aynı zamanda onun tâ-bilerini (Haliç) kısmen işgal etmiştir. Daha XIX. <ısır başında A. von Hoff ( 1812), boğazın teşekkülünü, fazla beslenen Karadeniz seviyesinin yükselmesi ile, bu denizi Marmara çukurundan ayıran eşiğin üzerinden akan suların itikâline atfetmiş bulunuyordu. Bu izah tarzı, bilâhare diğer müellifler tarafından daha esaslı şekilde işlenilmiş, XIX. asır sonunda, boğazın deniz tarafından istilâ edilen bir vadi olduğu bütün alâkalılar tarafından kabul edilmiş olup, yeni müellifler arasında ancak İstanbul ve Çanakkale boğazlarının aynı vadiye âit parçalar olup-olmadığı ve bir de bu vadiler içinden geçmiş bulunan nehir sularının akış ciheti üzerinde düşünce farkları görülmektedir. A. Philippson (1898), F. Toula (1898) N. Andrussow (1901), J. Cvijic (1901), İstanbul boğazını Karadeniz 'den Marmara 'ya doğru akan bir vadi parçası olarak telâkki etmişler ve Th. English ( 1904 ) ile R. Hoernes ( 1909, 19u ) bu vadide akışın cenuptan şimale olduğunu kabul eylemişler; W. Penck (1919), menşe' bakımından, boğaz oluğunun marmara ile alâkası olmadığını ve bunun, yukarı mecrası Kâğıthane deresi (Haliç) tarafından meydana getirilmiş bir vadinin temadisinden ibaret bulunduğu fikrini terviç etmiş, B. Darkot ( Coğrafî araştırmalar, İstanbul, 1938), Boğaziçi vadisinin açılmasını IV. zamanın cümûdiye devirleri ile münasebetdar olarak ele almış, cümûdiye istilâsına tekabül eden serin ve rutubetli bir iklim safhasında, fazla beslenen Karadeniz sularının, şimdi boğazdan geçen su hacmine nazaran, çok daha büyük bir kütle hâlinde akarak, boğaz oluğunun teşekkülündeki rolünü tetkik etmiş, boğazın cenup medhâlindeki eşiğin, W, Penck tarafından iddia edildiği gibi, Haliç-Boğaziçi vadisini Marmara mailesinden ayıran bir sırt olmayıp, Karadeniz 'den gelen büyük su kütlelerinin taşıdığı sulp maddelerin, bir nehir deltasında olduğu şekilde, oluğun ağzında birikmesi ile
husule geldiğini ileri sürmüş, boğazda yapılan iskandillerin sert kayaya rastlamadığına işaret ederek, bugünkü deniz altı profilinin, sular tarafından açılmış oluğa tam olarak tekabül etmediğini ve bu oluğun şimdi, evvelkine nazaran, hacmi azalmış cereyanlar tarafından sürüklenemeyen enkaz ile örtülmüş bulunduğunu söylemiş, boğazın dar kısmında görülen göbek şeklindeki çukurları, cereyan sür'atinin nisbeten fazla olduğu yerlerde, teraküm maddelerinin az birikme sahaları olarak tefsir eylemiştir. Son yıllarda Sırrı F. Erinç ( 1939 ) tarafından yapılan bir araştırmada, İstanbul boğazının menşe'i meselesi, bütün bu yeni müşahedelerin ışığı altında tetkik edil miş, boğazın umumiyetle birbirine müvâzî olan karşılıklı kıyıları boyunca görülen kıvrım ve dirseklerin vadi yamaçlarına âit şekillere tam uygunluğu neticesine varılmış, B. Darkot tara fından ortaya konduğu gibi, teraküm madde leri altında az-çok örtülü olan boğaz vadisi tabanının Karadeniz medhâiinden Marmara çu kuruna doğru meyilli olduğu ve binaenaleyh oluğun Karadeniz "den Marmara 'ya doğru akan bir vadi tarafından açıldığı kabul edilmiş, şimal medhâli civarında, karşılıklı kıyılar arasında müvâzîliğin zail olmasında, açık deniz dalga larının sebep oldukları i'tikâl hâdisesinin rolü gösterilmiştir. Boğaz vadisinin yamaçları üze rinde görülen ve eski mecra parçalarına teka bül eden düzlükler (taraça) meyli de, akış cihetinin şimalden cenuba doğru olduğu fik rini te'yit etmektedir. Netice itibariyle, Boğaziçi vadisinin III. zaman sonundan itibaren teşekkül etmeğe başlayarak, şimdikine nazaran en az 100
Yüklə 0,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|