BoğAZİÇİ. Boğaz-iÇİ, eski çağlardaki isimleri ile, pontus Euzinus ( Karadeniz) ve Propontis

kapudan Kılıç Ali  Paşa 'nin 1580 'de mimar  Sinan  'a 

Ayasofya tarzında, şadırvan, musluklar,  sebil ( krş. İzzet 

Kumbaracılar, istanbul sebilleri, 1941 s. 8), mektep, 

medrese ve hamam  ile  birlikte  bina ettirdiği  büyük 

camidir.  Bu camiin  sebili  karşısında Siyavuş Paşa bir 

çeşme yaptırdığı (1632) gibi, Murad IV. 'in 

silâhdarlığından  sancak beyliğine  çıkan Mustafa Paşa da 

bir çeşme ve sebil yaptırmıştır (1636). Daha sonra 

Ahmed III. tarafından Tophane 'ye Bahçeköyü 'nden su 

getirilince  ( 1142), Tophane iskelesi  sokağı karşısında, 

dört cepheli  muazzam  bir çeşme binaya  başlanmış ( 

1143 ) ve Mahmud  I. tarafından ikmâl  edilmiştir  (1145). 

Tophane'de top arabacıları kışlası yanındaki, 

Abdülmecid ve Abdülaziz  devrinde  her sene kadir 

alayının yapıldığı Nus-ratiye  camii  ( Mahmud  II. 

tarafından vak'a-i  hay-riyeden  sonra ve onun hâtırasına 

izafeten  yapılmıştır ; camiin  yanındaki  Nüsratiye  sebili 

de, Mehmed Emin  Ağa 'nin mimar  başılığı zamanında 

Mahmud II. tarafından 1825 'te yaptırılmıştı) ile 

Tophane 'nin şimâl-i  garbisindeki  Cihangir  camii  kayde 

değer ehemmiyetli  camilerdir.  1559 'da şehzade 

Cihangir  nâmına babası Kanunî tarafından yaptırılan bu 

eâmi  1132, 1136 ve 1238  yangınlarında üç defa yanmış, 

fakat 1239 (1823/1824  ) 'da sadrâzam Silâhdar  Ali  Paşa 

tarafından tamir  ettirilmiş  ve 1307 'de tekrar  bugünkü 

şeklinde  inşa edilmiştir. 

Salıp a zarı ve F ı n d ı k l ı . Daha ileride  sahilde  bir 

Aiax  mabedi bulunduğu  için, Salı-pazarı civarına 

Aianteîon, Salıpazarı câmiinin  bulunduğu  uca ise, 

Palinormikon  burnu deniyordu. Bunun  yakınında 

Ptolemaios II. Philadel-phos  mabedi vardı. 

Fındıklı Tophane 'nin devamı olup, ikisinin 

arasında Salıpazarı bir hudut itibar  olunur. 

---

SahrPazarı, sonradan Tophane 'de kurulmakta 

! olan sah pazarının vaktiyle  burada kurulması 

BOĞAZİÇİ. 673 

sebebiyle bu adı almıştı. Burada son zamanlara  kadar bir 

iskele  vardı (Salı-Pazarı iskelesi)  ve Îlyas-Çeiebi, 

Cihangir,  Alçak-Dam  ve Dere-Içi  mahalleleri  Salıpazarı 

semtinden  sayılırdı. Burada eskiden oldukça meşhur bir 

liman  ( Çi-vici-Limanı)  ile  pazar yeri,  Fıudıklı 'nın aslen 

bir ticaret  merkezi  olduğu kanaatini  kuvvetlendirmektedir. 

Buradaki  derede fındık ağaçlarının 

bolluğu  sebebiyle, bu semtin  böyle bir isim  almış olması 

muhtemeldir  (Hammer  'e göre, buradaki bir tüccar 

misafirhanesi  fon-daco 'dan gelmektedir).  Sonradan, 

istanbul  'a yakınlığı doîayısiyle, padişahların  ve devlet 

ricalinin  rağbet ettikleri  bir yer oldu. Bunlardan  bir çoğu 

cami, mektep, çeşme ve hamam  gibi,  eserler 

bırakmışlardır. Mahmud Çavuş adında birinin  çemenlik 

namazgahtan  tahvil  ettirdiği  Çivici-Limanı  mescidi ile 

derya beylerinden  Süheylî Bey 'in yaptırdığı Salıpazarı 

camiinden  sonra, en mühim  tesisler  yine  derya 

beylerinden  Arab Ahmed Paşa 'nın zevcesi Peri-zâd 

tarafından bahçesine bina ettirilen  Hatuniye  mescidi, 

çeşme (1575) ve tekke ile  Mehmed Vusûlî Efendi 

(Anadolu kazaskeri;  Molla  Çelebi, Mîrim-Kösesi  ve 

Hubbâ-Mollası isimleri  ile  de mâruftur;  ölm. 1590) 

tarafında inşa ve sonra buna vakfından bir mektep ve 

hamam  da ilâve  edilen  Fındıklı camii  bulunmaktadır  ( 

1748 'de Küçük Çelebi-zâde  Asım Efendi  'nin İstanbul 

kadılığı zamanında, bu camiye  müstakil  vakıf tâyin 

edilmiş  ve büyük yangından sonra tamir  olunmuştur  ). 

Bu caminin  önüne Koca Yusuf Paşa bir sebil 

yaptırmıştır (1787  ). Hatuniye  tekkesinin  yanına 

sadrâzam Bıyıklı Ali  Paşa ( ölm. 1169 = 1755/1756),  bir 

---

mektep ile  bir çeşme yaptırdı. Yine  bunun bitişiğinde 

aslen sultan  sarayı olan büyük sâhilhâne  ise, Arab 

Ahmed Paşa, Meş-'aleci ibrahim  Paşa ve oğlu 

müderrislerden  Mehmed Esad Efendi, bilâhare,  Esma 

Sultan  kethüdası Ömer Ağa ve Husrev Mehmed  Paşa 

gibi  kimselerin  ellerinde  bulunduktan  sonra (burada 

1002 = 1593/1549  tarihinde  ingiliz  elçisi  de oturmuştu ; 

krş. Ahmed Refik, XII. asırda İstanbul hayatı, s. 15), 

1238 (1822/1823)  yangınında tekke  ile  birlikte 

yanmış; bu tekke  Husrev Mehmed Paşa tarafında 

yeniden  yaptırılmıştır. 

Bu semtin uzun müddet, bilhassa ilmiye  ricaline 

merkez  olduğu anlaşılmaktadır. Bursa kadılığından 

mâzûl  Abdullah  Efendi  ( ölm. 1689 ) 'nin yaptırdığı 

Pişmaniye  camii,  istanbul  kadılığından mâzûl  Kutb 

ibrahim  Efendi  (ölm. 1073  = 1667/1668  ) 'nin aynı adı 

taşıyan mahalledeki  Kadı mescidi, Seyid Yahya  Efendi' 

nin, kendi  mahallesinde,  bina ettirdiği  Emîr-îmam 

mescidi, şeyhülislâm  Feyzuliah  Efendi  (ölm. 1698 ) 'nin 

buradaki yalısı bunu göstermektedir. 

Fındıklı, XVIII, asır başında Damad ibrahim 

islâm  Ansiklopedisi  ~ 

Paşa tarafından, Salıpazarı 'nda evvelce  Kara İbrahim 

Paşa yeğeni  Osman Bey 'den devlete  intikal  eden yerde, 

Salıpazarı 'ndan ve Gümrükçü Hüseyin  Paşa yalısından 

yer alınarak, Emnâbâd adı ile  bir sâhilsaray  inşasından 

sonra (1137=1724/1725),  daha çok parladı ( bk. Çelebizâde, 

s. 347 ). ibrahim  Paşa 'nın zevcesi Fatma Sultan  'a 

temlik  ettirdiği  bu yalının yerinde  bilâhare  yine  sultan 

sarayları, msl. Mahmud  II. 'un hemşiresi  Adile  Sultan 

ile  Cemile  Sultan  yalıları, kurulmuştur  ki, Cemile 

Sultan  yalısı, Çırağan yangınından sonra, 1325 ( 1909 ) 

'te, meelis-i  meb'usana tahsis edilmiş  ve bugün bu iki 

---