BoğAZİÇİ. Boğaz-iÇİ, eski çağlardaki isimleri ile, pontus Euzinus ( Karadeniz) ve Propontis

binada Güzel san'atlar akademisi  ile  şimdilik  Edebiyat 

fakültesi  bulunmaktadır.  Vaktiyle  bir çok rical 

yetiştirmiş  olan Fey-ziye  mektebi  de Salıpazarı 'nda idi. 

K a b a t a ş . Fındıklı ve Kabataş 'in sakinleri  olan 

yunanlılara,  Romanus Lecapenus tarafından, boğazda, 

şimâllilerin  gemilerine  karşı kazanılan  zaferin  hâtırası 

olmak  üzere, Kabataş 'ta dikilen  ve Diplokionion  ( „çift 

sütun" ) denilen  taşa izafetle,  Diplokionites  (Dethier,  Le 

Bosphore et Constantinople, Viyana,  1873, s. 59 v.dd.) 

deniliyordu  ki, bu halk  bilâhare  bu sahilleri  terkede-rek, 

Beşiktaş 'a nakletmişler  ve hattâ bu taşlar da 

bulundukları  yerden sonraları, Barbaros 'un mezarı için, 

buraya getirilmişti.  Gillius  devrinde Beşiktaş'ın yunanca 

adı olan Diplokion  (Hammer,  Constanünopolis and der 

Bosporos, II, Post, 1822, s. 185 v.dd.) bundan gelmiş 

olacaktır. Kabataş ve Beşiktaş  mevkileri  ve isimleri, 

Dionysios 'un Boğaziçi  hakkında verdiği  malûmat 

arasında bahsettiği  Petra Thermastis iîe münasebetdar 

olmakla  beraber (Hammer,  aun. esr,), Gillius, 

Thermastis 'in Kabataş olduğunu tesbit ve bu taşın 

denize  atılmış olmayıp, bu isim  altında orada 

bulunduğuna  işaret etmiştir.  Bu Petra Thermastis 'in 

açık limanı  vaktiyle  Pentekontorikon ( ,,50 kürekli  gemi 

limanı"  ; bugünkü Dolmabahçe)  tesmiye  edilmişti.  Çünkü 

Girit  'e gitmekte  olan iskit  Taurus 'un 50 kürekli 

gemisi  burada demir  atmıştı. Bu sahil  eski çağlardan 

beri dolmakta ve şeklini  değiştirmektedir. 

Kabataş, Fındıklı ile  Dolmabahçe  arasındaki 

mahallelerden  teşekkül  eder. Bu semt, adını Köse 

Kethüda lâkabı ile  mâruf Mustafa  Necib Çelebi  (ölm. 

1239 = 1823/1824  )'nin  bu civardaki  sâhilhânesini  tamir 

ettirdiği  sırada tesadüf edip de etrafını yontturarak 

iskele  hâline  koyduğu bir taştan (her hâlde Petra 

---

Thermastis) almıştır. Bu iskele  uzun müddet Kara-Bâlî 

iskelesi  adını taşımıştır. Eskiden Fındıklı 'ya dâhil  olan 

Kabataş, bağlık bahçelik  (bilhassa  Kara-Bâlî  bahçeleri) 

idi ve burada bir takım bağ,odaları bulunuyordu. 

Sonradan 

43 

hi 

BOĞAZİÇİ. 

Elmas  Mehmed Paşa mensuplarından bir kadın bir 

mescid (Bağ-Odaları mescidi, 1117 = 1705/  1706), 

nişancılık payesi ile  mütekait  Avni  Ömeı Efendi,  kendi 

mahallesinde,  bir cami ( Kabataş camii)  ve Hekim-oğlu 

Ali  Paşa ise, büyük bir çeşme ( 1145) 

yaptırmışlardır. 

Dolmabahçe, Kara-Bâlî  bahçeleri  (Ka-raabalı 

Mehmed Baba) ile  Beşiktaş bahçesi arasındaki kısım 

olup, 1614 'te, Halil  Paşa 'nın ikinci  kapudanlığı 

esnasında gösterdiği lüzum  üzerine,  Ahmed I. 'in bir 

emri  ile  doldurularak,  bu isim  verilmiş  ve padişah 

bahçeleri  me-yanına  idhâl  edilmiştir.  Evliya  Çelebi  'ye 

göre, bu doldurma işine  Osman II. zamanında devam 

edilmiş,  bir çok kayık ve mavnalar  ile  taşlar  naklolunup, 

400 arşın büyüklüğünde,  cirit  oyununa  müsait bir 

meydan hâline  getirilmiştir.  1719 'da Dolmabahçe  'nin 

harap bir hâle  gelen  kapı ve duvarları  ile  içindeki 

binalar  tamir  ile  Beşiktaş  sarayına ilhak  edildi  ve 

aralarında  mevcut Arab-Iskelesi  kaldırılarak,  buradan 

gelip-giden  Fındıklı ahalisine  Dolmabahçe  'den geçmek 

müsaadesi verildi.  Selim  II. devrinden  beri burada 

mevcut köşk, Abdülhamid  I. zamanında, İran tarzında, 

zeminden  itibaren  güzel  çiniler  ile  süslenmek suretiyle, 

.san'atkârâne bir şekilde, yeniden  yapıldı. Beşiktaş 

sâhilsarayını mimar  Melling  'e yaptıran Selim  III. 'in bu 

kasra da geldiği  olurdu ( Mehmed Ziya,  İstanbul ve Boğaziçi, 

---

İstanbul, 1928, II, 243). Bunun  yerine,  Mahmud 

II. tarafından, bir saray yaptırılmış ve 1853/1854'te  bu 

saray Abdülmecid  tarafından yıktırılarak, yerine 

bugünkü Dolmabahçe  sarayı inşa edilmiştir.  Daha önce 

1748 'de Dolmabahçe arkasındaki tepelerde, serviler 

arasında bir köşk (buna Kaşr-i  Cihannümâ,  Sâyebâ-n-ı 

Hümâyûn  ve Bayıldım köşkü derler idi)  yaptırılmıştı. 

Abdülhamid  I. Dolmabahçe iskelesi  ile  kayıkhaneler 

tesis etti  ve zevcelerinden  Humâşâh Kadın da bahçe 

köşesindeki çeşmeyi yaptırdı. Bnrada evvelce  bulunan 

Çakır-Dede mescidi 1121'de tersane emini  Hüseyin 

Efendi  tarafından, yeniden  yaptırılarak, camiye tahvil 

ve bunun karşısında da 1270 *te Bezm-i  Âlem  Vâlde 

Sultan  tarafından, büyük bir cami inşasına başlanmış ve 

Abdülmecid tarafından tamamlanmıştır.  Cami 

karşısında sipâhiyân  ağalığından mâzûl  Hacı Mehmed 

Emin  Ağa 'nın yaptırdığı ( 1153 ) İstanbul 'un en güzel 

sebillerinden  biri  vardır. Selim  III. zamanında Dolmabahçe'de 

bir tüfekhâne-i  âmire  yaptırılmıştır ki, 

Mahmud II. devrinde tamir  edilmişti.  Bunun yerine 

daha sonraları ıstabl-i âmire  inşa olundu. 

B e ş i k t a ş , tabiî güzelliği  dolayısiyle, çok eski 

zamanlardan  beri, hususî bir ehemmiyet  kapanmıştır. 

Evvelce  lasonion tesmiye  edilen  bu 

yer, sonradan Sergion adını almış ve bizanslılar 

zamanında ise, Antakya  'o aynı adı taşıyan meşhur 

güzel  mevkiine  benzetilerek,  Daphne namı altında, 

büyük bir şöhret kazanmıştı. Sonradan da Diplokion  adı 

ile  tanındı. Alexis  Komnen  tahtından indirdiği  kardeşi 

Isaak '1, gözlerini  kör ettirerek,  burada ikamete  mecbur 

ettiği  gibi,  XIII. asır başında, haçlı seferleri  esnasında 

ve Dandolo 'nun kumandası altında, Venedik 

kuvvetlerinin  bir kısmı da yine  burada karaya  çıkmış ve 

---