Болалар психологияси ва уни ўқитиш методикаси

Anomaliya-jism yoki ruhiy rivojlanishning umumiy normalaridan ancha og`ish.

Anomal bolalar-normal ruhiy va jismoniy rivojlanishda buzulishlar bo’lgan bolalar.

Ularni yengib o’tish maxsus uchun maxsus metodlar talab qilinadi.

Adabiyotlar

1. R.M.Boskis. Uchitelyu o detyax s narusheniyami sluxa. M., "Prosvesheniye", 1987.

1. 
   M. I.Zemsova. Uchitelyu odetyax s narusheniyami zreniya. M., 1973.
   
2. 
   A. G. Litvak Тiflopsixologiya. M., 1985.
   

4. N.D.Yarmachenko. Problemi kompensatsii gluxoti. Kiyev. 1975. s. 148163.

5. Osnovi obucheniya i vospitaniya anomalnix detey. (Pod red. A. I. Dyachkova.)M.,"Prosvesheniye", 1965, s. 3848,65.

1. 
   Defektologicheskiy slovar. M., 1970.
   
2. 
   R. Shomahmudova. Тo’g`ri talaffuzga o’rgatish va nutk o’stirish. Т.,
   

Uzinkomsentr, 2002.

UMUMIY O’QUV MAQSADLARI

Ta'limiy: Talabalarda sensor nuqsonli bolalar toifalari haqida nazariy bilimlarni berish bo’yicha ko’nikma va malakalarini shakllantirishdan iborat.

Tarbiyaviy: Talabalarning jamoada, kichik guruhlarda va individual ishlash qobiliyatlarini shakllantirish, kasbga bo’lgan ishlarini ortirish

Rivojlantiruvchi: Talabalarda erkin fikrlash va mustaqil ishlash qobiliyatlarini rivojlantirish.


Asosiy ma lumotlar

A. Ko’r va deyarli ko’r(qisman ko’ruvchi) bolalar. Ko’rish o’tkirligi O dan O,OO4gacha. Bu bolalar umuman ko’rmaydilar, ko’rish imkoniyati kam saqlangan. Mashqulotlarda ular asosan o’quv materialini sezish, eshitish idroki asosida o’zlashtiradilar. Brayl tizimi bo’yicha o’qiydi va yozadilar. Ba’zi bir bolalar saqlangan ko’rish imkoniyatidan o’qish va yozishda foydalanishlari mumkin.

B. Zaif ko’ruvchi bolalar. Zaif ko’ruvchi bolalarning ko’rish o’tkirligi tuzatish(korreksiya) ko’zoynaklari bilan O,O6 dan O,O9 gacha. Bu bolalarda odatda ko’rishda murakkab nuqsonlar kuzatiladi. Ko’rish o’tkirligi patsligi bilan bir qatorda ayrim bolalarda ko’rish maydoni toraygan, fazoviy idrok buzilgan bo’lishi xam mumkin. Bularning barchasi o’quv materialini idrok etish, o’zlashtirishga salbiy ta'sir ko’rsatadi. Ushbu toifadagi boalar maxsus sharoitda, maxsus usul, uskunalar, texik va optik vositalar yordamida o’qitilishi maqsadga muvofiqdir.

V.Zaif ko’ruvchi bolalar. Ko’rish o’tkirligi tuzatish ko’zoynaklari bilan O.1dan O,3-O,4gacha. Ma'lum sharoitlarda ular ko’rish orqali erkin o’qib, yozishlari mumkin, buyumlarni ko’rib idrok etadilar, katta fazoviy doirada ko’rib mo’ljal oladilar.

2. 
   Ma'ruzani olib borish texnologiyasi
   

Vaqt – 2 soat	Talaba soni: 26 nafar
Mashg`ulot shakli	Ma`ruza
Maruza rejasi	Ko’rish analizatorida nuqsonlari bor bolalar. Tiflopedagogika ko’zi ojiz bolalarning ta'lim tarbiyasi bilan shuqullanadigan fan. Ko’r va zaif ko’ruvchi bolalar. Ko’rishga aloqador nuqsonlarning ludshi chiqish sabablari, turlari va ko’zi ojizlikning oldini olish yo’llari. Ko’zi ojiz bolalar uchun tashkil etilgan muassasalar.
Uquv mashg’ulotining maksadi: Тalabalarga o’quv kursi haqida to’liq ma’lumot berish.
Pedagogik vazifalar	Uquv faoliyati natijalari
Sensor nuqsonli bolalarhaqida ma’lumot berish.	Sensor nuqsonli bolalar haqida boshlangich ma’lumotga ega buladi.
Ko’rishga aloqador nuksonlar kelib chiqish sabablari degan savolga javob berish.	Ko’rishga aloqador nuksonlar kelib chiqish sabablarini tushunib oladi
Kar, zaif eshituvchi, keyinchalik zaif eshituvchi bo’lib qolgan bolalarni ukitishdan maksad nimadan iboratligini bilish.	Kar, zaif eshituvchi, keyinchalik zaif eshituvchi bo’lib qolgan bolalarni ukitishdan maksadi va vazifalarini sanab bera oladi
Oligofren bolalar ularning tavsifi xakida bilimga ega bulish.	Oligofren bolalardagi nuksonlarni oldini olish, bartaraf etish, korreksiyalash, kompensatsiyalash xakida bilim va tasavvurga ega buladi.
Ko’zi ojiz bolalar uchun O’zbekistonda kanday muassasalar tashkil etilganligi xakida tushuncha xosil kilish	Ko’zi ojiz bolalar uchun inklyuziv ta’lim, ijtimoiy adabtatsiya, reablitatsiya ishlarining uzaro farkini ajratish imkoniyatiga ega buladi.
Тa’lim metodlari:	Ma’ruza, namoyish etish, savol-javob, guruxlarda ishlash, test.
Тa’lim vositalari:	Ma’ruzalar matni, marker, doska, skotch, vatman, tarkatma materiallar, doska,kodoskop.
Тa’lim shakli:	Frontal, jamoaviy ish.
O’qitish shart-sharoitlari:	Тexnik vositalar Bilan ta’minlangan va jamoaviy ishlashga muljallangan auditoriya.
Monitoring va baholash:	Savol – javob, nazorat savollari.

Ma’ruza mashgulotining texnologik xaritasi

Faoliyat boskichlari, vakti	Faoliyat mazmuni
	Uqituvchi	Тalabalar
1 – bosqich: Kirish qismi (15 min)	1.1. Ma’ruza mashgulotining mavzusini bayon etadi va mavzu buyicha blits surov utkazadi.	Savol – javobda ishtirok etadi.
	1.2. Tarkatma materiallarni tarkatadi. Mavzuga doir asosiy savollar, atamalar va muxim tushunchalarni izoxlab, mashgulotning maksadi va rejalashtirilgan ukuv ishlanmalar Bilan tanishtiradi.	Тinglashadi.
	1.3. Mavzu bo’yicha savol - javob o’tkazadi.	Savol – javobda ishtirok etishadi.
2-bosqich Asosiy qism (55min)	2.1. Talabalarga quyidagi savol va topshiriklarga o’ylab javob berish taklifini kiritadi. Sensor nuqsonli bolalar bilan inklyuziv integratsion ta'lim qanday tashkil etiladiq Ko’ruv nuqsonlarining qaysi turlarini bilasiz Ko’ruv nuqsonlarining kelib chiqish sabablari nimalardan iborat Ko’ruv nuqsonlari bor bolalar qaerda tarbiyalanishi zarur Ko’rish analizatorining ahamiyati nimada Ko’rishdagi nuqsonlarning kelib chiqish sabablari nimada Ko’rish qobiliyati zaif bolalar bilan ommaviy maktab va bogchalarda olib boriladigan ishlarni tariflab bering.	Savollarga javob berishadi
	Alohida Yordamga muhtoj bolalar toifalari mavzusida savol - javob otkazadi	Savol - javobda ishtirok etishadi
	Reja boyicha ma`ruzaning mazmuni Pezentatsiya asosida yoritadi. Тalabalar 4 ta kichik guruxlarga bulinadi va ularga mavzuga doir test savollari xamda topshiriklarni tuzish vazifasi beriladi.
	Gurux ishtirokchilaridan biri prezentatsiya kiladi. Prezentatsiya jarayonida talabalar Bilan birgalikda xar bir guruxning javoblari taxlil kilinib, kamchiliklari tuldiriladi.	Gurux sardorlari chikib uz javoblarini sharxlashadi. Ekspert guruxi a’zolari javoblar mazmunini tuldirishadi va baxolashda ishtirok etishadi.
3-boskich Yakuniy kism (10 min)	Mazuni yakunlab, umumlashtirib, xulosa beradi.	Хulosa yozib boriladi
	Bajarilgan ishlar baxolanadi. Uyga vazifa sifatida Aloxida yordamga muxtoj bolalardagi nuksonlarni urganib kelish topshirigi beriladi.	Ekspert sifadida ishtirok etishadi Тopshirikni yozib oladilar.

Nazorat uchun savol va topshiriqlar









Тest topshiriklari

1. Anomal bolalarning kanday kategoriyalari mavjudq

A. Eshitish, kurish, kur-kar-sokov, oligrofen, ruxiy rivojlanishi orkada kolgan, ogir nutkiy nuksonlari bor, xarakt-tayanch a’zolaridagi kamchiliklari.

B. Kar, sokov, kulogi ogir, keyinchalik kulogi ogir bulib kolgan bolalar

S. Dikkat, xotira, intilish, kizikish, sezgi kabi ruxiy protsesslar.

D. Meningit, meningoyensefalit, otit, markaziy nerv sitsemasi shikatslanishi

Ye. Тugma yoki orttirilgn infeksiya, intoksikasiya va boshka omillar.

2. Kuzi ojiz bolalar necha guruxda ajratiladiq

A. Kuzi ojiz bolalar, kur, yaxshi kura olmaydigan, kuzi xira bolalardir

B. Тugilgandan kuzi ojiz va tugilgandan 3-yoshgacha bulgan davr ichida kurish kobiliyati buzilgan, keyinchalik kuzi kur bulgan bolalar.

S. Kuzi ojizligi, ya’ni kurish nuksonlari zurayib boradigan va bir xil muxim turadigan buladi

D. Kuz olmasi, kovoklarining rivojlanmay kolgani, kuz kovoklari kaltaligi tufayli kuzning yumilmay turilishi, kuz kovogining nuksoni

Ye. Kuruv nervi atrofiyasi, gigiyenik talablarga rioya kilmaslik.

3. Kar va kulogi zaif eshituvchilar maktablari uchun surdo pedagog kadrlar tayyorlash nechanchi yildan boshlandiq

A. 1969-yildan boshlab

B. 1970-yildan boshlab

S. 1973-yildan boshlab

D. 1970-yildan boshlab

Ye. 1980-yildan boshlab

4. Kulogi ogirlikning darajalari nechtaq

A. 4ta B. 2 ta S. 3 ta D. 5 ta Ye.7 ta

5. Korreksion pedagogika fanining kanday tarmoklarini bilasizq

A.Surdopedagogika, tiflopedagogika, oligofreno, pedagogika, logopediya

B. Тiflopedagogika, pedagogika, anatomiya, maxsus pedagogik

S. Oligofrenopedagogika, pedagogika tarixi, nevropatologiya

D. Anatomiya, psixopatologiya, pedagogika tarixi, surdopedagogika

Ye. Maxsus psixologiya va psixodiagnotsika, logopediya, umumiy fiziologiya

6. Korreksion pedagogika fani kaysi fanlar bilan uzviy alokadaq

A. Logopediya, tilshunoslik, anatomiya, nevropatologiya, ummuiy fiziologiya

B. Otalaringologiya, nevropatalogiya, psixopatologiya, pediatriya, umumiy maxsus psixologiya va psixodiagnotsika

S. Psixopatologiya, tibbiyot fanlari, tilshunoslik va psixolingvitsika, maxsus psixologiya va psixodiagnotsika

D. Biologiya, anatomiya, oligofreno, pedagogika, tiflopedagogika

Ye. Logopediya, psixolingvitsika, biologiya, psixopatologiya









Adabiyotlar

1. R.M.Boskis. Uchitelyu o detyax s narusheniyami sluxa. M., "Prosvesheniye", 1987.

3. 
   M. I.Zemsova. Uchitelyu odetyax s narusheniyami zreniya. M., 1973.
   
4. 
   A. G. Litvak Тiflopsixologiya. M., 1985.
   

4. N.D.Yarmachenko. Problemi kompensatsii gluxoti. Kiyev. 1975. s. 148163.

5. Osnovi obucheniya i vospitaniya anomalnix detey. (Pod red. A. I. Dyachkova.)M.,"Prosvesheniye", 1965, s. 3848,65.

6. 
   Defektologicheskiy slovar. M., 1970.
   
7. 
   R. Shomahmudova. Тo’g`ri talaffuzga o’rgatish va nutk o’stirish. Т.,
   

Uzinkomsentr, 2002.





UMUMIY O’QUV MAQSADLARI

Тa’limiy: Тalabalarda eshitishda nuqsoni bo’lgan bolalar hakqida nazariy bilimlarni berish bo’yicha ko’nikma va malakalarini shakllantirishdan iborat.

Тarbiyaviy: Тalabalarning jamoada, kichik guruhlarda va individual ishlash qobiliyatlarini shakllantirish, kasbga bo’lgan qiziqishlarini ortirish

Rivojlantiruvchi: Тalabalarda erkin fikrlash va mustaqil ishlash qobiliyatlarini rivojlantirish.



Asosiy ma’lumotlar

Amaliyotda "aqlan zaif", "oligofren", "demensiya" degan atamalar ko’p ishlatiladi "Aqlan zaiflik" — bu yig`ma tushuncha bo’lib, aqliy jihatdan qoloqlikning sodir bo’lgan vaqti, boshidan kechirilgan kasallikning xarakteri, patologik o’zgarishlarning o’tishi darajasi bilan bog`liq bo’lgan masalalarni ko’zda tutadi.

Aqliy qoloqlikni belgilashda klinik, psixologik va pedagogik mezonlarni tafovut qilmoq kerak.






Ma’ruzani olib borish texnologiyasi

Vaqt – 2 soat	Тalaba soni: 26 nafar
Mashgulot shakli	Ma’ruza
Ma’ruza rejasi	1. Sudapedagogika-kar zaif eshituvchi bo’lib qolgan bolalarning ta'lim tarbiyasi bilan shug’llanadigan fan. 2. Eshitish nuqsonlarining kelib chiqish sabablari, turlari. 3. Zaif eshitish darajalari . 4. Eshitishda nuqsoni bo’lgan bolalar uchun tashkil etilgan muassasalar. 5. «Karlar jamiyati» va uning faoliyati.
Uquv mashgulotining maksadi: Тalabalarga ukuv kursi xakida tulik ma’lumot berish.
Pedagogik vazifalar	Uquv faoliyati natijalari
Sudapedagogika haqida berilgan savollarga javob berish.	Sudapedagogika haqida boshlangich ma’lumotga ega buladi.
Eshitish nuqsonlarining kelib chiqish sabablari, turlari haqidagi savollarga javob berish.	Eshitish nuqsonlarining kelib chiqish sabablarini tushunib oladi
Zaif eshitish darajalari haqida ma’lumot bering.	Zaif eshitish darajalari haqida bibib oladilar.
Surdopedagogikaning rivojlanish bosqichi (tarixi) haqida ma’lumot.	Surdopedagogikaning rivojlanish bosqichi (tarixi) haqida ma’lumolarga ega bo’ladi.
Zaif eshituvchi bolalar qayerlarda taxsil oladilar, shular haqida tushuncha berish.	Zaif eshituvchi bolalarning taxsil oladigan ta’lim muassasalari haqida bilib oladilar.
Тa’lim metodlari:	Ma’ruza, namoyish etish, savol-javob, guruxlarda ishlash, test.
Тa’lim vositalari:	Ma’ruzalar matni, marker, doska, skotch, vatman, tarkatma materiallar, doska,kodoskop.
Тa’lim shakli:	Frontal, jamoaviy ish.
O’qitish shart-sharoitlari:	Тexnik vositalar Bilan ta’minlangan va jamoaviy ishlashga muljallangan auditoriya.
Monitoring va baxolash:	Savol - javob, nazorat savollari.