Bolalar psixologiyasi fanining metodlari

 

Asosiy metodlar 

Kuzatish 

Psixologik  holatlarning  sabablarini 

ilmiy  tarzda  tushuntirib  beruvchi 

tadqiqot metodi. 

 

Eksperiment 

Psixologik 

ma’lumotlarni 

aniqlashga 

qaratilgan  sharoitlarni  yaratish  maqsadida 

tadqiqotchining 

tekshiriluvchi 

faoliyatlariga faol aralashuvi 

Hayotiy 

kuzatish 

ma’lumotlari-ni 

qayd 

etish 

bilangina 

cheklanib, 

Ilmiy 

kuzatish 

ma’lumotlar-ni 

qayd 

qilishdan 

ularning 

ichki 

mohiyatini 

tushuntirib 

Laboratoriya 

eksperimenti 

maxsus 

yaratilgan  sharoitlarda, 

maxsus  (apparaturalar) 

asbob 

uskunalar 

yordamida  o’tkaziladi. 

Tabiiy 

eksperiment 

oddiy 

hayotiy 

sharoitlarda 

o’tkazilib,  turli 

yosh  davrlarida 

---

tasodifiy 

xarakterga ega

. 

berishga  o’tish, 

uning 

zaruriy 

sharti  –  aniq  reja 

va 

natijalarni 

maxsus  kundalik 

yoki 

bayonnomalarda 

qayd etishdir

. 

Tekshiriluvchi 

xatti-

harakatlari 

ko’rsatma 

orqali belgilanadi.

 

bilish 

imkoniyatlarini 

o’rganish  uchun 

qo’llaniladi. 

 

 

 

Psixologik-pedagogik  eksperiment 

Aniqlovchi 

 

SHakllanti-

ruvchi 

 

Nazorat 

 

 

 

 

Yordamchi metodlar 

Faoliyat mahsulini tahlil qilish  

Tarjimai hol metodi 

Sotsiometriya  

Anketa  

Suhbat 

Egizaklar metodi  

Test 

                  

2-rasm. Yosh va pedagogik psixologiya metodlari. 

      

     Bu metodlardan ayrimlarini ko’rib chiqamiz. 

Kuzatish 

— psixik xususiyatlarni uzoq vaqt davomida, rejali, biror maqsad asosida 

o’rganish.  Kuzatish  —  universal  metod  bo’lib,  turli  vaziyatlarda  ishlatiladi.  Ilmiy 

kuzatish hayotiy (ilmiy bo’lmagan) kuzatishdan tubdan farq qiladi. Hayotiy kuzatish 

–  kundalik  hayotda,  rejasiz  amalga  oshirilib,  turli  tasodiflarga  bog’liq  bo’ladi. 

Kuzatish ilmiy bo’lishi shu bilan bir qatorda psixologik-pedagogik kuzatish bo’lishi 

uchun bir qancha talablarga amal qilishi lozim: 

1. Maqsadga yo’nalganlik. Umuman o’quvchini emas, balki uning shaxsiy sifatlari 

qonkret  namoyon  bo’lishini  turli  vaziyatlarda  va  faoliyatning  har  xil  turlarida  – 

o’yin, o’qish, mehnat, muloqat jarayonida kuzatish. 

2.  Reja.  Kuzatishni    boshlashdan  oldin  muayyan  vazifalar  belgilanishi  (nimani 

kuzatish), reja tuzilishi (vaqti  va  vositalari), ko’rsatkichlari aniqlab olishi  (nimani 

qayd etish), bo’lishi mumkin bo’lgan xatolar va ularni oldini olish yo’llari, taxmin 

qilinayotgan  natijalarni  o’ylab  olishi  lozim.  Bunda  kuzatilayotgan  xususiyat  aniq 

belgilanishi lozim (ular ko’p bo’lmasligi zarur). Kuzatishdan maqsad xulq-atvordagi 

topilgan kamchiliklarni to’g’irlash yo’llarini ishlab chiqish bo’lmog’i lozim. 

3. Mustaqillik.   Kuzatish yo’l-yo’lakay qilinishi lozim bo’lgan emas, balki mustaqil 

ravishda o’tkazilishi kerak bo’lgan vazifa bo’lmog’i lozim. 

4.Tabiiylik.  Psixologik-pedagogik  kuzatish  o’quvchilar  uchun  tabiiy  sharoitlarda 

o’tkazilishi  lozim.  U  o’qituvchining  ishtirokisiz  o’tkazilishi  zarurki,  o’quvchi 

kuzatilayotganini sezmasin. 

---

5. Tizimlilik. Kuzatish o’qituvchining xohishi bilan emas, balki doimiy reja asosida, 

tizimli ravishda yoki rejalashtirilgan ma’lum oraliqdan so’ng o’tkazilishi zarur. 

6.  Ob’ektivlik.  Kuzatish  jarayonida  o’z  taxminlarini  emas,  ob’ektiv  fakt,  harakat, 

o’quvchilar xulq-atvorining ob’ektiv xususiyatlarini qayd etish va shu asosda xulosa 

chiqarish lozim. 

7.  Qayd  etish.  Olingan  barcha  ma’lumotlar  ma’lum  tizimda  qayd  etilishi  lozim. 

Olingan  natijalar  kuzatish  jarayonida  yoki  uni  o’tkazilgandan  so’ng  darhol  qayd 

qilishi kerak. 

Biroq kuzatish metodining kamchiliklari ham mavjud. Bular : 

1.Tekshiruvchining  passiv holatni egallaganligi. 

2.Qayd etishdagi xatolar. 

3.Qaytarish imkonining yo’qligi.  

4.Natijalarni tahlil qilishdagi subьektivizm. 

      Kuzatish metodining ijobiy tomoni shundaki, eksperimental ravishda o’rganish  

imkoni  bo’lmagan  faoliyatni  analiz  qilish,  o’quvchi  xulq-atvorini  tabiiy  sharoitda 

o’rganish imkoniyati mavjud. 

Kuzatish  pedagogik  amaliyotda  qo’llaniladigan  asosiy  metodlardan 

biridir.Kuzatish intervallari yoshga bog’liq bo’lishi kerak. 

Tug’ilgandan 2 - 3 oygacha – har kuni 

2 - 3 oydan - 1yoshgacha – har hafta 

Ilk bolalik ya’ni 1 – 3 yoshda – har oyda 

3 yoshdan 6 – 7 yoshgacha – yarim yilda 1 marta 

7 – 11 yoshda – 1 yilda 1 marta kuzatish  o’tkazilishi zarur.