Bolalar sporti asoslari

O’zbekistonda bolalar va o’smirlar sportini tashkil qilish xususiyatlari
Bizning mamlakatimizda ommaviy miqiyosida xilma-xil turdagi muassasalarda sport ommaviy tadbirlari olib boriladi. Umumta’lim maktablarida u pedagogik jamoa, ota-onalar ishtirokida amalga oshiriladi, bunda o’quvchilarning jismoniy tarbiya va sportda faol bo’lgan qismiga hamda BO’SMga tayangan holda ishlar olib boriladi. Sinfdan tashqari ishni tashkil qilishning asosiy shakli jismoniy tarbiya jamoasidir, bu jamoa o’z faoliyatini jismoniy tarbiya (sport klub) maktab jamoasi nizomiga asoslangan holda o’z faoliyatini yuritadi.

Jamoa a’zolari faoliyatining asosiy sohasi bu sport sektsiya va umumiy jismoniy tayyorgarlik sektsiyalarida mashg’ulotlarni olib borish. Mazkur mashg’ulotlarning maqsadlaridan biri maktab direktori tomonidan tasdiqlangan reja asosida sport musobaqalariga tayyorlashdir. Musobaqalarda ishtirok etish uchun 1 sinfdan boshlab, maktab o’quvchilari taklif qilinadi. Musobaqa dasturlari jismoniy tarbiya darslarida o’rganiladigan o’quv materialiga yaqindir, musobaqalar sinflar o’rtasida, parallel sinflar hamda sinflar guruhlari o’rtasida maktab birinchiligi miqyosida o’tkazilishi mumkin.

Jismoniy tarbiya maktab jamoasining muhim bo’limlaridan biri bu tashviqot-targ’ibot faoliyatidir, u o’z ichiga Vatanparvarlik tushunchasini tushuntirish va targ’ib qilishni devoriy nashrlarda jismoniy tarbiya va sport masalalarini yoritish va ko’rgazmali ommaviy chiqishlardir. Maktabning jismoniy tarbiya jamoasi (sport klubi) sport bo’yicha yosh yo’riqchi va hakamlarni tayyorlash bo’yicha muntazam ravishda yoki doimiy amalda bo’lgan seminarlarni tashkil qiladi.

Maktab yoshidagi bolalarni maktabdan tashqari sharoitlardagi jismoniy tarbiyasi xalq ta’limi organlari, O’zbekiston Respublikasi yoshlar ittifoqi, Kasaba uyushmasi va sport tashkilotlari organlari, keng jamoatchilik va jismoniy tarbiya yoshlarining faollarini jalb etgan holda tashkil qilinadi. Mazkur ishni tashkil qilinishi quyidagi holatlar asosida amalga oshiriladi.

1. Jismoniy tarbiya va sport tizimining maqsad, vazifasi va tamoyillariga muvofiq; “Vatanparvar” va “Alpomish va Barchinoy” maxsus test me’yorlarini topshirishga tayyorgarlik ko’rishni tashkil qilish. Respublikada yagona sport tasnifi bolalar va o’smirlar me’yorlarini bajarishga tayyorgarlik ko’rishni tashkil qilish.

2. Muassasa, tashkilot, jamoat, mahalla va oila o’rtasida uzviy hamkorlikka rioya qilish;

3. Jismoniy tarbiya maktab tizimidagi izchillik maktabga o’quvchi yoshlarni jismoniy tarbiya va sport sohasida bilim, mahorat va ko’nikmalarini mustahkamlash, chuqurlashtirish, kengaytirishda har tomonlama yordam va ko’mak berish sog’lom hordiq chiqarishni tashkil qilish;

4. Ishning xilma-xil tashkiliy shakllaridan foydalanish;

5. Ongli tashabbus hamda bolalar va o’smir yoshlardagi bo’lajak sportchilar faol qiziqishiga tayanish.

Jismoniy tarbiya boʻyicha maktabdan tashqari ishlar, sport maktablari, ixtiyoriy sport jamoalari tizimi, xalq ta’limi organlari, O’zbekiston Respublikasi jismoniy tarbiya va sport vazirligi, sport federatsiyalari tizimidagi turli to’garaklar hamda yirik sport sayyohlik bazalari, jamoa jismoniy tarbiya faollari va shtatdagi hodimlar hamda boshqa bir qator muassasa va tashkilotlar amalga oshirishadi. Mamlakatimizda sport maktablarining 3 turi faoliyat yuritadi: bolalar va o’smirlar sport maktablari (BO’SM), Olimpia zaxiralariga ixtisoslashtirilgan bolalar o’smirlar sport maktabi (OZIBO’SM), Oliy sport mahorati maktablari (OSMM). Respublika, shaxar, viloyat, tumanlarda sportchilarni tayyorgarligini amalga oshiradi. Ularning ishining assoiy ko’rsatkichi chuqurlashtirilgan sport ixtisoslashuvi bosqichida o’quvchilarning tayyorgarlik darajasidir; oliy sport mahorati maktabalarida o’qishni davom ettiradigan o’quvchilar soni, mamlakat terma yosh va o’mirlar guruhlarini tayyorgarligiga o’z ulushini qo’shishdir.

Olimpia zaxirasining ixtisoslashgan sportchilari mavjud bo’lgan sport maktablari asosida tashkillashtiriladi, bu sport maktablarda yuqori malakali sportchilarni tayyorlash bo’yicha ishlarni yuqori darajasiga erishgan, sport bazasi bilan ta’minlangan hamda yuqori malakali murabbiy-o’qituvchilarga ega bo’lishi lozim. Olimpia zaxirasiga ixtisoslashgan bolalar va o’smirlar sport maktabi oldida muayyan maqsad qo’yilgan – mamlakat terma guruhlari uchun oliy darajadagi sportchilarni tayyorlash, bu esa ular faoliyatining asosiy ko’rsatkichidir.

Oliy sport mahorati maktablari O’zbekiston Respublikasi terma jamoasiga a’zo va nomzodlarni, xalqaro toifadagi sport ustalari va O’zbekiston sport ustalarini tayyorgarligini amalga oshiradilar.

Vazirlar mahkamasi, O’zbekiston Respublikasi jismoniy tarbiya va sport vazirligi va sport maktablari tomonidan tasdiqlangan Nizom asosida faoliyat yuritadi.

Sport maktabi quyidagi vazifalarni hal qilishga qaratilgan bo’lishi lozim:

- hamma tomonlama rivojlangan oliy malakali yosh sportchilarni tayyorlash, ularning sog’lig’ini mustahkamlanish hamda xar tomonlama jismoniy rivojlanishini ta’minlash;

- shug’ullanayotganlar qatoridan uslubchi-yo’riqchi va sport hakamlarini tayyorgarligini amalga oshirish;

- uslubiy markaz bo’lib, umumta’lim maktablarga sinfdan tashqari sport ommaviy tadbirlarini tashkil qilishda yordam ko’rsatish.

Sport maktabi sportga eng layoqatli bo’lgan umumta’lim maktab, maktab-internat, kasbiy-texnik ta’lim muassasalari, o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi muassasalari hamda ishlab chiqarishda ishlayotgan yoshlar qatoridan jamlanadi. Sport maktabiga kirayotganlarning yoshi 1-jadvalda keltirilgan talablarga muvofiq bo’lishi lozim.

Sport maktabining bo’limlari boshlang’ich tayyorgarlik va o’quv mashg’ulot guruhlarida shakllantiriladi. Sport ishining yuqori ko’rsatkichlari va zaruriy shart-sharoitlar mavjudligida sport maktablarida sport takomillashuv guruhlari ham yaratilishi, tashkil qilinishi mumkin.

1-jadval