Bolalar sporti asoslari

III. Jismoniy qobiliyatlar rivojlanishining bosqichliligi.

Jismoniy qobiliyatlarni rivojlantirish dinamikasida – bir xil yuklamalarni uzoq muddat davomida, ko`p marotaba baja-rishda – uchta nisbatan mustaqil bosqichni shartli ravishda ayirib ko`rsatish mumkin:

Birinchi – qobiliyatlarning rivojlanish darajasini oshirish;

Ikkinchi – qobiliyatlarni rivojlantirishda maksimal ko`rsatkichlarga erishish;

Uchinchi – jismoniy qobiliyatlarni rivojlantirish ko`rsatkichlarining pasayishi;

Birinchi bosqichda yuklama qo`llash natijasida organizmda har tomonlama moslashtiruvchi o`zgarishlar yuz beradi, ular harakat faoliyati xususiyatlari bilan bog’liq jismoniy qobiliyatlarning o`sishiga va funktsional imkoniyatlarning asta-sekin kengayishiga sabab bo`ladi.

Ikkinchi bosqichda moslashtiruvchi o`zgarishlar o`sib borgani sayin standart yuklama organizmda tobora kamroq funktsional siljishlarga sabab bo`ladi. Bu moslashtiruvchi jarayonlarning tur-g’un adaptatsiya bosqichiga o`tganligidan darak beruvchi bir belgi-dir. Tegishli qobiliyatlarning namoyon bo`lishi asosida yotuvchi tana a’zolari va tizimlarining imkoniyatlari jiddiy tarzda kengayib boradi. Ularning faoliyatida tejamlilik va o`zaro muvofiqlashuv kuchayadi. Bularning barchasi qobiliyatlarning maksimal darajada namoyon bo`lishi uchun sharoit yaratadi.

Uchinchi bosqichda mazkur yuklama organizmdagi funktsional imkoniyatlarning kengayishi tufayli moslashtiruvchi siljishlar-ni yuzaga keltirmay qo`yadi, ya’ni uning rivojlantiruvchi ta’siri yo pasayadi, yoki umuman yo`qoladi. Qobiliyatlar rivoji yana davom etishi uchun qo`llaniladigan yuklamalarning xususiyatlari va maz-munini o`zgartirish (boshqa mashqlar tanlash, ish shiddatini oshi-rish, uning davomiyligi yoki mashqlarni bajarish sharoitlarini o`zgartirish), shu tariqa jismoniy qobiliyatlar uchun yangi, yuqori-roq talablar qo`yish zarur. Boshqacha aytganda, qobiliyatlar rivoji-ni go`yoki birinchi bosqichga o`tkazish kerak.