Bolalarda intensiv

M artin-Buer
 
usuli
  b o ‘lib,  bu  bem orning  boshiga  plastik  xalta  kiygizish  usuli 
hisoblanadir.  Xaltaning  kattaligi  bola  boshining  o ‘lcham iga  qarab 
tanlanadi,  bunda  xalta  devori  va  bem or  yuzi  o ‘rtasida  5-10  sm 
qolishi  kerak.  Bunda  yom on  ventilyatsiyalanadigan  sohalam ing 
paydo  bo'lishi  yo ‘qotiladi.  X altachaga  2  ta  naycha  ulanadi,

---

ulardan  biri  gaz  aralashmasi  manbaiga  ulansa,  ikkinchisi  suv 
klapaniga  ulanadi.  Bunda  naychalam ing  diamctri  1  sm  dan  kichik 
b o ‘lmasligi  kcrak.  Suv  klapani  sifatida  Bobrov bankasi  ishlatiladi. 
Trubkadan  suvni  siqib  chiqaruvchi  havo  ustunining  balandligi 
nafas  yo ‘llaridagi  bosimni  k o ‘rsatadi  xalta  bolaning  b o ‘yniga 
porolon  bo g ‘ich  bilan  bog‘lab  q o ‘yiladi,  bunda  bolaning  b o ‘ynini 
siqib  qo ‘ym aslik  kerak,  bu qon  aylanishini buzilishiga va boshdagi 
yumshoq  to ‘qim alam ing  shishiga  olib  kelishi  mumkin.  Ortiqcha 
gaz  suv  klapani  orqali  va  xaltachaning  bo'yinga  b og‘langan 
qismidan  chiqib  kctadi.  Bu  usulni  q o ‘Uanilishi  aerofagiyaga  va 
oshqozonga  havo  to ‘lishiga  olib  kelishi  mumkin.  Bu  asoratni 
oldini  olish  uchun  M BN  qilinayotgan  paytda  oshqozonga  zond 
kiritish  va  uni  ochiq  qoldirish  kerak.  Nafas  yo‘llarida  musbat 
bosim  hosil  qilish  uchun  yuz  va  burun  niqoblaridan  ham 
foydalanish  mum kin.
Niqob  narkoz  apparatining  m ayatnik  sistcmasiga  ulanadi  va 
rezina  kam ar bilan  bog‘lab,  m ahkam lab  q o ‘yiladi.  Yangi  tu g ‘ilgan 
chaqaloqlarda  m ahkam lash  uchun  clastik  turdan  foydalaniladi. 
Yuz  niqobi  ishlatilganda,  sistem aning  germctikligiga  erishish 
qiyin,  agar  niqob  qattiq  b o g ‘lansa,  terining  matseratsiyalanishiga 
olib  keladi.  Y angi  tu g ‘ilgan  chaqaloqlarda  MBN  ni  intranazal 
naychalar  yordam ida  o ‘tkazish  mumkin.  M a’lumki  ular  k o ‘proq 
burun bilan  nafas  oladi.  Bu usulning nuqsoni,  burun yo ‘llari  shilliq 
qavatining  zararlanishi  va  gipersckretsiyasi  hisoblanadi.  Maxsus 
kam eralar yordam ida bolaning  k o ‘krak qafasi  ustida m anfiy  bosim 
hosil  qilish  m um kin.  Bunda  nafas  yo ‘llari  nisbatan  yuqori  bosim 
sharoitida  b o ‘lib  qoladi.  Am m o,  bola  ham  tabiiy  havodan,  ham 
kislorod-havo  aralashm asidan  nafas  oladi.  K o‘pincha  kamerani 
kuvcz  ichiga  q o ‘yiladi.  Kuvezda  kerakli  mikroiqlim  yaratish 
mumkin.  Bu  usuldagi  nuqson  shuki,  bola  bilan  muloqot 
chegaralanadi  va  u  sovuq qotishi  mumkin.

---

M B N ga ко ‘rsatmalar va  u n i о ‘tkazish  texnikasi.
K o ‘rsatmalar:  ventilyatsion-perfuzion  nisbatning  buzilishi, 
o ‘pkalar  ichida  shuntlanishning  yuqoriligi,  o ‘pkalar  cho‘zilishi- 
ning  pasayishi  bilan  bog‘liq  b o ‘lgan  og‘ir  arterial  gipoksemiya 
(bunda  50%  li  kislorod-havo  aralashm asidan  nafas  olinganda  P a 0 2 
98  kP a  dan  past  (60  mm.sim.ust.).  Bunday  o ‘zgarishlar  odatda 
gialin  membranalar  kasalligida,  o ‘pka  shishida,  aspiratsion 
sindrom da  hamda  qorin  bo ‘shlig'i  va  ko ‘krak  qafasi  a ’zolarining 
og‘ir  operatsiyalaridan  keyin  kuzatiladi.  Bundan  tashqari  MBN 
bem orni  IVL  dan  mustaqil  nafasga  o ‘tkazilganda  va  GBO  seansi 
payticla  kislorodning  o‘pkalarga  toksik  ta’sirini  kam aytirish  uchun 
m uvaffaqiyatli  qo‘llanib  kelinm oqda.  MBN  odatda  50-60%  kislo- 
rod-havo  aralashmasi  95-100%  namlikda  ingalyatsiya  qilishdan 
boshlanadi.  MBN  4-6  sm.suv.ust.  bosimi  va  50-60%   0 2  havo 
aralashmasi  yarim  soatdan  so‘ng  70-80%   ga  vaqtincha  k o ‘tariladi. 
Agar  bosim  7-8  sm.suv.ust.ga  va  0 2  80%ga  oshirilganda  ham, 
P a 0 2  50  mm.sim.ust.dan  kam  b o ‘lsa  va  gipovetilyatsiya,  atsidoz 
rivojlansa,  bemorni  respirator  orqali  sun’iy  vcntilyatsiyaga 
o ‘tkazish  kerak.  MBN  yaxshi  natija  bergandan  keyin  o ‘pka  ichi 
gaz  almashinuvi  yaxshilanib  borishi  bilan  aralashm ada  kislorod 
konsentratsiyasi  kamaytirib  boriladi  va  notoksik  darajasigacha 
(50% )  tushiriladi.  So‘ng  asta-sckin  0,098-0,196  (1-2  mm.suv.ust.) 
m iqdorida  xaltadagi  bosim  pasaytiriladi.  N azorat  uchun  P a 0 2 ning 
7,98  kPa  (60  mm.sim.ust.)  dan  yuqori  darajada  stabillashuvi 
xizm at  qiladi.  MBN  to ‘xtatilgandan  keyin  bcm or  kislorod 
palatkasiga  o ‘tkaziladi.  A soratlari  2-3%   hollarda  uchraydi,  nafas 
yo ‘llaridagi  yuqori  bosim  pnevm otoraks,  pnevm om ediastinum , 
o ‘pka  emfizemasiga  olib  keladi.  O g ‘ir  gem odinam ik  o ‘zgarishlari 
bo‘lgan  bemorlarda  yurakning  qon  haydashi  pasayishi  va 
gipotoniya  rivojlanishi  mum kin.  Qarshi  k o ‘rsatm alar:  bronxo- 
plevral  oqmalar,  tarang  pnevm otoraks  va  kuchli  rivojlangan 
gipoventilyatsiya  (P aC 0 2 
7,98 
kPa 
dan 
yukori), 
yiringli 
traxeobronxitda,  pnevmoniyani  k o ‘p  shakllarida  o ‘pka  to ‘qimasini 
«nogom en» zararlanishida kam  sam ara beradi.

---

G ip c rb a rik  oksigcnatsiya (G BO )
S o f kislorodni  yuqori  bosim   ostida  qoMlash  oksigcnoterapiya 
usullari  ichida eng samaradori  hisoblanadi.  So‘nggi vaqtlarda og‘ir 
gipoksiya  bilan  bog‘liq  har  qanday  holatlar  intensiv  terapiya 
usullari  orasida  GBO  alohida  o ‘ringa  ega  bo ‘ldi.  Gipoksiyaning 
har  xil  formalaridagi  G BOning  samaradorligi  gazlam ing  suyuq- 
liklarda  cruvchanligi  fizik  qonuniyatga  asoslangan.  llaqiqatdan 
ham   GBO  davomida  plazm adagi  crigan  kislorod  m iqdori  haddan 
ziyod k o ‘payib ketadi.
Qondagi  gemoglobin  normal  atmosfera  bosimida  kislorodga 
to ‘liq  to ‘yingan  b o ia d i.  100  ml  arterial  qonda  20  m l  kislorod 
b o ‘lib,  undan  faqat  0,3  ml  plazm ada  erigan  holatda  esa  19,7  ml 
gem oglobin  bilan  bo g ‘langan  holatda  bo ‘ladi.  B osim   ostida  sof 
kislorod  bilan  nafas  olish  avval  gemoglobinning  to ‘liq  0 2  ga 
to ‘yinishiga,  keyin  qondagi  erigan  kislorod  m iqdorining  ko‘payi- 
shiga  olib  keladi.  Gcnri  qonuniga,  ko ‘ra  m a’lum  suyuqliklarda 
doim iy  tem peraturada  gazlar  cruvchanligi  suyuqlik  ustidagi  shu 
gazning  bosim iga  to ‘g ‘ri  proporsionaldir.  Gazlar  aralashmasidagi 
har  bir  gaz  o ‘zining  parsial  bosimiga  mos  ravishda  bir  biriga 
bo g ‘liq  b o ‘lmagan  holda  cruvchanlikka  ega  (G enri-D al’ton  qonu- 
ni).  Tibbiy  amaliyot  nuqtai  nazaridan  al’vcolalarda  kislorodning 
parsial  bosim ining  oshishi  o ‘pka  kapillyardagi  qonda  ham   uning 
bosimi  k o ‘payishiga  va  plazm ada  erigan  miqdori  ortishiga  sabab 
b o ‘ladi.  Endi  kichik  bir  arifm ctik  hisob  qilsak.  Agar  nafas  bilan 
kirayotgan  kislorodning  bosim i  1  atm  bo‘lsa,  100  m l  plazmada 
qo ‘shim cha  0,3  ml  kislorod  eriydi.  3  atm  bosimda  esa  plazmada 
0 2 
6  ml  erigan  holda  b o ‘ladi.  Bu  miqdor  esa  taxm inan  0 2
b o ‘yicha  arterio-venoz  farqini  tashkil  etadi  va  tinch  sharoitda 
organizm ning kislorod bilan  normal ta ’minlanish m iqdoriga teng.
Bu  holatda k o ‘pgina  to ‘qim alar erigan kislorodning o ‘zi bilan 
kifoyalanadi  va  gem oglobinning  kislorod  donatori  sifatidagi 
vazifasi ju d a  ozayib ketadi.
Shunday 
qilib, 
G B O  
qonning 
va 
boshqa 
organizm 
suyuqliklaridagi 
kislordning 
hajmini 
ko ‘paytiradi. 
Gemik,

---

sirkulyator,  gistotoksik  gipoksiya  holatlarida  va  kislorod  tashish 
va  s.arflanishini  yomonlashtiruvchi  boshqa  holatlarda  ham   GBO 
ishem ik  to ‘qimalar  oksigcnasiyasini  ta ’minlaydi.  GBOni  Gazli 
anacrob  infeksiyalarda,  septik  holatlarda  shok  va  o ‘tkir  ekzogen 
intoksikatsiyalarda 
qo‘llanganda 
yuqori 
davo 
natijalariga 
erishiladi.
Bolalardagi  reanimatsiyadan  keyingi  holat,  gipoksik  bosh 
m iya  shishi,  jigar  va  buyrakdagi  nuqsonlar,  o g ‘ir  shikastlanish, 
havoli  emboliya,  o ‘tkir  septik  holat,  uzoq  bitm aydigan  yaralar, 
o ‘tk ir  ekzogen  intoksikatsiya  kabi  kritik  holatlar  GBO  o ‘tkazishga 
to‘g ‘ridan  to‘g‘ri  ko‘rsatma  hisoblanadi.  Undan  tashqari  chaqa­
loqlar  flcgmonasi,  abssesslar,  yarali-nekrotik  enterokolit,  tarqoq 
yiringli  peritonit,  osteomiclit  va  qizilo'ngachning  xim ik  kuyishida 
intensiv  terapiya  GBO  bilan  birgalikda  o'tkazilsa,  yaxshi  natija 
beradi.
Kislorod  bilan  yuqori  bosimda  davolash  ayrim   hollarda 
kislorod  intoksikatsiyasi  rivojlanishi  xavfini  tu g ‘diradi.  Yuqori 
bosim da  3  (2  atm)  qisqa  vaqtli  kislorod  ekspozitsiyasida  kislorod 
intoksikatsiyasining  o ‘tkir  formasi  rivojlanadi.  M NS  shikastlanishi 
natijasida  bolada  epilcptik  shakldagi  talvasa  xuruji  kuzatiladi. 
K islorodning parsial  bosimi  pasaytirilsa  O
2
, ning toksik  ta’siri  ham 
y o ‘qoladi.  Agar  shunday  tadbir  qilinmasa  MNS  da  qayta 
tiklanm aydigan  o ‘zgarishlarga  va  hatto  o ‘lim ga  olib  kelishi 
m um kin.  Klinik  amaliyotda  bunday  asorat  deyarli  uchramaydi. 
C hunki,  kislorodning  tcrapcvtik  bosimining  bilan  toksik  bosim  
farqi  katta.  Surunkali  gipoksiyaga  ko‘nikib  qolgan  bem orlarda 
gohida  oddiy  tcrapcvtik  rejim da  ham  kislorod  intoksikatsiyasi 
belgilari kuzatilishi mumkin.