Bolalarda psixologik travmalarning kelib chiqish sabablari va ularni
Yüklə 0,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
часть 1 « Научный импульс » Март , 202 3 418 birinchi yechim sifatida “zarbaga qarshi zarba” yoki “zarbadan oldingi himoya” rejimi yoniq turadi. Psixologiyada bolalik travmalarining yuzaga kelishining besh turi bor: 1.Yaqinlari tomonidan rad etilish(xiyonat,e’tiborsizlik,fikrlarining tinglanmasligi); 2.Munosabatlarning buzilishi(mojaro,janjallarda bevosita kuzatuvchi yoki ishtirokchi sifatida bo’lish); 3.Yo’qotish(yaqinlaridan bir yoki ko’p kishining birdaniga hayotidan chiqib ketishi,o’limi, ) 4.Sog’lig’ining yomonlashuvi(bu holatda jiddiy kasalliklarga chalinish 5.Fiziologik zo’ravonlikka uchrashi(masalan pedofiliya, tahqirlanish). Ko’pincha bola atrofidagi u bilan birga vaqt o’tkazadigan kattalar ba’zi harakatlari bilan bolaning ruhiyatiga shikast yetkazishini tushunishmaydi,vaholanki bolaga travmatik vaziyatning sabablarini bilish va uning tub mohiyatiga yetish juda muhimdir.Bolalarga be’etibor bo’lish,uning xohishlarini mensimaslik,qobilyatlari ustidan kulish,uning yonida hasadini keltirar darajada boshqa bolalarni erkalatish bora-bora bolada o’ziga nisbatan nafrat va ishonchsizlik keltirib chiqaradi.Bu esa bola kelajagida bir qator muammolarni,masalan,fikrini va xohishlarini erkin ayta olmaslik,odamlardan yakkalanish ishtiyoqi kabi xarakter belgilarini keltirib chiqaradi. Doimiy mojaro ichida o’sgan bola gohida o’ta befarqlik gohida agressivlik sifatlarini namoyon etadi,insonlarga nisbatan nafrat tuyg’usi bilan ulg’ayadi. Yaqin insonini yo’qotish bolaning butun hayotini, dunyoqarashini o'zgartirishi, uning yolg'izlanishi va muloqotga kirishmasligiga olib kelishi mumkin. Bola bu yo’qotish uchun o'zini aybdor his qilsa, depressiyaga beriluvchan bo’lishi,muloqotni to’xtatishi mumkinYo’qotishlar,ayniqsa yaqin insoning o’limi bilan bog’lik yo’qotishlarda bola psixikasida o’sha inson bilan bog’lik kemtik paydo bo’ladi. U umri davomida shu kemtikni to’ldirish uchun harakat qiladi. Munosabatlar o’rnatishda ham o’sha psixikasida yaqinlik bilan bog’liq “o’ra”ni to’ldirishga mos insonni izlab,partnyorini shu prioritetlariga ko’ra tanlaydi.Shunday bo’lsa-da,ko’pincha munosabatlarda muammolarga uchraydi. Kasalliklar, yani bolaning yurishini, harakatini va muloqotini cheklaydigan doimiy shamollashlar, og'riq va tashvishga sabab bo'ladigan surunkali kasalliklar ishonchsizlik hamda nochorlikni keltirib chiqarishi mumkin va ulg’aygandan so'ng, odam patologik jihatdan shubhalarga beriluvchan bo’lib qoladi ,sog'lig'iga haddan ziyod ko’p e'tibor beradi.Bunday bolalar ulg’ayganda bezovtalikdan qiynalishadi. Fiziologik zo’ravonlik psixologik travmaga sabab bo’ladi. Har qanday turdagi travma bolalarning ijtimoiylashuv jarayoniga salbiy ta'sir ko'rsatadi. Bolaga do'stlashish, yangi odamlar bilan muloqot qilish, notanish sharoitlarga moslashish qiyinlashadi. Bunday bolalar psixikasi qo'rquvlar va ijtimoiy fobiyalarning shakllanishiga moyildir. Katta yoshlilarda bolalik davridagi psixologik jarohatlarning oqibatlari ruhiy tushkunlikni rivojlanish xavfining yuqoriligida, doimiy aybdorlik hissi, asabiylashish va tajovuzkorlikda namoyon bo'ladi. Bunday holatda uzoq vaqt qolish |