Bolalarda psixologik travmalarning kelib chiqish sabablari va ularni
Yüklə 0,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
часть 1 « Научный импульс » Март , 202 3 419 insonning farovonligi va sog'lig'iga salbiy ta'sir qiladi, u to'liq hayot kechira olmaydi, shaxsiy hayotida va muloqotida qiyinchiliklarga duch keladi. Psixologlarning ta'kidlashicha, travmatik hodisadan omon qolgan ko'plab kattalar o’z hulqida ma’lim miqdorda agressiyani rivojlantiradilar, bu mantiqsiz agressiv fikrlarning paydo bo'lishi va g'alati mudofaa harakatlarini bajarish bilan tavsiflanadi. Psixologik travma olgan bolalar bilan psixolog mutaxassis ishlasa samarali natijaga erishiladi. Ko'pgina hollarda, shikastlangan bolalar bilan ishlashda mutaxassislar quyidagi usullardan foydalanadilar: 1.Art-terapiya (rasm chizish, ertak o'qish, modellashtirish) salbiy fikrlardan xalos bo'lib, o'z qo'rquvingizni gapirishga va vaziyatga tashqaridan qarashga imkon beradi. 2.Qum terapiyasi -bolaga dam olishga yordam beradi, o'zini boshqa odamlarning o'rnida tasavvur qiladi va muammoni hal qilishning turli xil variantlari haqida o'ylaydi. 3.Kognitiv xulq-atvor terapiyasi- bolangizga kelajakda travmadan salbiy reaktsiyalarning oldini olish usullarini o'rgatadi. 4.Guruh terapiyasi -o'n yoshli va katta yoshdagi bolalar uchun javob beradi. Bunday guruhlarga tashrif buyurib, bola yolg'iz dahshatli voqealarni boshdan kechirmasligini ko'radi, u qo'llab-quvvatlashni his qiladi, ishonchga ega bo'ladi. Psixologik travma olgan bolalarda vaqtida travma bartaraf etilsa, kelgusida bola rivojlanishida salbiy oqibatlar kuzatilmaydi. Yana bir muhim masala bolalik davrida psixologik travma olgan kattalar bilan qanday ishlaydi: Ko'pincha kattalar turli xil noxush alomatlardan shikoyat qilib, yordam uchun psixologga murojaat qilishadi. Psixoterapevtik ish jarayonida ma'lum bo'lishicha, kasalliklarning sababi bolalik davrida olingan jarohatlardir. Bunday hollarda mutaxassis psixologik travma orqali ishlashga yordam beradi va bemorga salbiy his-tuyg'ularni bartaraf etish va to'liq hayotga qaytish uchun muammoni hal qilish usullarini taklif qiladi. Mana ulardan ba'zilari: Bo'sh stul usuli - bemor muhim shaxs uning oldida bo'sh stulda o'tirganini tasavvur qiladigan usul bo'lib, u bilan travmatik hodisa bog'liq. Bemorga o'z his-tuyg'ularini "bo'sh stulga" ifoda etish taklif etiladi, shu bilan uning jarohati bilan ishlaydi. Shundan so'ng, uning o'zi bu stulga o'tiradi va muhim shaxs nomidan uning savollariga javob beradi. Shunday qilib, qiyin vaziyatni qayta tiklash mumkin, ammo psixoterapevt nazorati va qo'llab- quvvatlashi ostida. "Sxema terapiyasi" insonning nima ekanligini tushunmasdan avtomatik ravishda ishonadigan e'tiqodlari (sxemalari) borligi haqidagi nazariyaga asoslanadi. Dialog, o'yin yoki jurnallar orqali bemor o'z-o'zini idrok etishni o'zgartirishi, keraksiz qo'rquvni engib o'tishi va qiyin yoki engib bo'lmaydigan ko'rinadigan vaziyatlardan qochishni emas, balki "xavf bilan yuzma-yuz uchrashishni" va u bilan osonlikcha kurashishni o'rganishi mumkin. Ko'z harakatining sezgirligini yo'qotish va qayta ishlash - bu travmadan keyingi stress buzilishida qo'llaniladigan va bemorning hissiy travmaya odatiy reaktsiyasidan xalos bo'lishga yordam beradigan o'ziga xos texnikadir.Mashg'ulot davomida psixolog mijozni |