BÖLÜM 8. KOMPLEKSOMETRİK TİTRASYONLAR
8.1. Kompleks bileşikler
Metal iyonları (Lewis asidi) ile ligandlar (Lewis bazı) arasında kompleks bileşikler (koordinasyon bileşikleri) oluşur. Elektron çifti içeren iyon veya moleküllere ligand denir. Örneğin, Cl-, CN- ve I- gibi iyonlar ve NH3, H2O ve H2N-CH2-CH2-NH2 gibi moleküller elektron çifti içeren ligandlara örnek olarak verilebilir.
Metal iyonu + Ligand = Kompleks
Ag+ + 2NH3 Ag(NH3)2+ kompleks iyon
AgCl + 2NH3 Ag(NH3)2Cl kompleks bileşik
Kompleks bileşiklerde, ligandların bağ yapmamış elektron çiftleri metal iyonlarının boş orbitallerine verilerek koordinatif kovalent bağ oluşmaktadır.
27Co : 1s2/2s22p6/3s23p6/4s23d7 27Co3+ : 1s2/2s22p6/3s23p6/4s03d6
Bazı ligandlar
H2O Kompleksleri : Katyonlar sulu ortamda hidrat veya aqua kompleksleri verirler.
[Cr(H2O)6]3+, [Al(H2O)6]3+, [Cu (H2O)4]2+
NH3 Kompleksleri:
[Co(NH3)6]3+ [Ag(NH3)2]+ [Cd(NH3)4]2+ [Ni(NH3)4]2+
[Cu(NH3)4]2+ [Zn(NH3)4]2+ [Cr(NH3)6]3+
Halojenür Kompleksleri:
[AgCl2]- [CuCl2]- [HgCl4]2- [PbCl4]2-
Kompleks oluşum denge sabiti:
2CN- + Ag+ [Ag(CN)2]- K=1x1021
Denge sabiti çok yüksektir ve çok yüksek oranda ürünlere dönüşür.
Zn2+ + NH3 Zn(NH3)2+ K1
Zn(NH3)2+ + NH3 Zn(NH3)22+ K2
Zn(NH3)22+ + NH3 Zn(NH3)32+ K3
Zn(NH3)32+ + NH3 Zn(NH3)42+ K4
…………………………………………..
Zn2+ + 4 NH3 Zn(NH3)42+ KT = K1 . K2 . K3 . K4
EDTA :
EDTA etilendiaminetetraasetikasit olarak bilinir. H4Y şeklinde kısaltılarak gösterilebilir ve 4 protonlu (4 adet iyonlaşabilen H+ iyonu) bir asittir. 6 adet elektron çifti içeren bir liganttır. Metal iyonlarının titrasyonunda kullanılır. Ancak titrasyonlarda daha fazla çözünmesinden dolayı disodyum tuzu (Na2H2Y) kullanılır.
Etilendiaminetetraasetikasit (EDTA)
Titriplex III
H4Y : Etilendiamintetraasetikasit
Na2H2Y : Etilendiamintetraasetikasit disodyum tuzu = Titriplex III
EDTA titrasyonları:
EDTA metal iyonları ile 1:1 mol oranında reaksiyona girer.
1 mol Ca2+ + 1 mol EDTA 1 mol Ca-EDTA
1 mol Fe3+ + 1 mol EDTA 1 mol Fe-EDTA
Metal iyonları EDTA ile farklı pH’larda bağlanır.
-
Metal iyonu
|
Minimum pH
|
Kol Denge sabiti
|
Fe3+
|
1,5
|
1,3x1025
|
Fe2+
|
5,1
|
2,1x104
|
Ca2+
|
7,3
|
5x1010
|
Zn2+
|
4,1
|
3,2x1016
|
Mg2+
|
10,0
|
4,8x108
|
EDTA titrasyonları için indikatörler
Bu indikatörler, metal iyonları ile renkli kompleksler oluşturan organik ligandlardır.
MIn- + HY3- ↔ HIn2- + MY2-
kırmızı mavi
2-
Ca-EDTA kompleksi (CaY2-)
Örnek: Ca2+ ihtiva eden bir çözeltiden alınan 20 mL’lik kısımdaki Ca2+ iyonları pH = 10 da Erio–T yanında 0,05 M EDTA titre edildiğinde sarfiyat 12 mL bulunuyor. Örnekteki Ca2+ konsantrasyonunu mg/L cinsinden bulunuz. (Ca:40)
MEDTAxVEDTA = 0,05 M x 12 mL = 0,05 mmol/mL x 12 mL = 0,6 mmol
1 mol EDTA = 1 mol Ca2+
Ca2+ miktarı : 0,6 mmol x 40 mg/mmol = 24 mg
[Ca2+] kons. : 24 mg/0,02 L = 1200 mg/L kaç ppm ?
Fe3+ + Y4 - FeY- gibi
Örnek : Fe3+ ihtiva eden bir çözeltiden alınan 150 mL’lik kısımda bulunan Fe3+ iyonları pH = 2,5 de 5-sülfosalisil asit indikatörlüğünde 0,3 M EDTA ile titre edildiğinde sarfiyat 25 mL bulunuyor. Fe3+ konsantrasyonunu mg/L cinsinden bulunuz. (Fe:56)
MEDTAxVEDTA = 0,3 M x 25 mL = 0,3 mmol/mL x 25 mL = 7,5 mmol
1 mol EDTA = 1 mol Fe3+
Fe3+ miktarı : 7,5 mmol x 56 mg/mmol = 420 mg
[Fe3+] kons. : 420 mg/0,150 L = 2800 mg/L
Hemoglobin kompleksi
Dostları ilə paylaş: |